Thị trường tài chính Mỹ ra sao khi tính độc lập của Fed bị xói mòn?

Nguy cơ làm suy yếu các trụ cột của hệ thống tài chính

Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa Fed vào tầm ngắm trực tiếp liên quan quyền lực hành pháp. Ông chỉ trích các quan chức Fed vì không hạ lãi suất, đe dọa sẽ cách chức Chủ tịch Fed Jerome Powell. Và giờ đây ông chủ Nhà Trắng đã thực hiện bước đi chưa từng có tiền lệ là cố gắng hạ bệ Thống đốc Cook.

Trụ sở Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tại Washington, D.C. Ảnh: AFP

Theo quan điểm của Tổng thống Trump, ông đang tìm cách cải cách Fed - một tổ chức vốn không được lòng và thường đổ lỗi cho tình trạng lạm phát phi mã đã ảnh hưởng đến nước Mỹ sau đại dịch Covid-19.

Ông Trump coi việc hạ lãi suất là một con đường để quản lý nợ liên bang đang gia tăng, đồng thời thúc đẩy thị trường nhà ở vốn rất quan trọng với nền kinh tế đang đi lên.

Tuy nhiên, các học giả pháp lý cũng như các chuyên gia tài chính và các quan chức Fed đương nhiệm và trước đây cho rằng các động thái của ông Trump không chỉ đe dọa khiến Fed trở nên có tính chính trị hơn mà còn làm suy yếu các trụ cột của hệ thống tài chính Mỹ.

"Chúng ta đang trên con đường dẫn đến sự xói mòn tính độc lập của ngân hàng trung ương", GS. Kathryn Judge tại Trường Luật Columbia, nhận định. "Sức khỏe lâu dài của nền kinh tế Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu Fed đánh mất uy tín mà họ đã dày công xây dựng trong nhiều thập kỷ". GS. Judge cảnh báo.

Trong trường hợp của Fed, tính độc lập là thuật ngữ được sử dụng để mô tả sự tự do của định chế khỏi ảnh hưởng chính trị khi xác định chính sách tiền tệ tốt nhất cho nền kinh tế Mỹ. Điều này đặc biệt đúng nếu những quyết định đó không được ủng hộ, chẳng hạn như khi Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC - cơ quan ấn định chính sách tiền tệ của Fed) trước đó đã liên tục tăng lãi suất để hạ lạm phát.

Vấn đề không chỉ nằm ở cắt giảm lãi suất cơ bản

Trên thực tế, vấn đề không chỉ nằm ở mức độ kiểm soát của ba loại lãi suất mà Fed đang nắm.

Nếu Tổng thống Trump có được đa số thành viên trong Hội đồng Thống đốc bỏ phiếu theo ý muốn của mình, mặc dù chắc chắn hiện nay khả năng ông Trump có thể đạt được mục tiêu như vậy là rất ít, thì điều đó sẽ giúp ông chủ Nhà Trắng tiếp cận được các đòn bẩy quan trọng kiểm soát nền kinh tế cũng như cơ sở hạ tầng tài chính của quốc gia.

Đơn cử, Hội đồng Thống đốc Fed gồm 7 thành viên có quyền quản lý và thực thi đối với các ngân hàng. Trong khi FOMC gồm 12 thành viên thiết lập lãi suất cơ bản, thì chỉ riêng các Thống đốc mới được thiết lập lãi suất chiết khấu - loại lãi suất dùng để xác định giá trị hiện tại của tiền tệ, và lãi suất trên số dư dự trữ - khoản này trả cho các ngân hàng khi gửi tiền tại Fed và cũng đóng vai trò như một loại rào cản cho lãi suất quỹ liên bang.

Ngoài ra, Hội đồng Thống đốc có quyền kiểm soát việc tái bổ nhiệm 12 Chủ tịch Fed ở các chi nhánh và một loạt vị trí này sẽ được bổ nhiệm vào năm 2026.

Trong chức trách của mình, Fed vai trò trong việc đảm bảo tính toàn vẹn của hệ thống ngân khố và duy trì đồng đô la Mỹ ổn định. Nói cách khác, vấn đề không chỉ nằm ở việc Fed cắt giảm lãi suất cơ bản vào tháng 9.

"Tôi nghĩ mối nguy hiểm nghiêm trọng nhất đối với niềm tin của mọi người vào Hội đồng Thống đốc Fed chính là những gì ông Trump đang làm", GS. Robert Hockett tại Trường Luật Cornell đánh giá.

"Bởi nếu ông Trump thành công thực hiện điều đó, nó cho thấy Hội đồng Thống đốc Fed chẳng khác nào một con dấu cao su. Về cơ bản, nó chỉ ra cho chúng ta rằng bất kỳ kẻ khác thường nào tình cờ vào Nhà Trắng cũng có thể trở thành người thiết lập chính sách tiền tệ từ nay trở đi", GS. Hockett lo ngại.

Hậu quả là "chúng ta có thể đối mặt cùng loại siêu lạm phát trong tương lai mà các nền cộng hòa ở Mỹ Latinh đã từng trải qua khi các nhà độc tài của họ thiết lập chính sách tiền tệ, hoặc như Thổ Nhĩ Kỳ đã trải qua trong những năm gần đây vì nhà độc tài của họ đã thiết lập chính sách tiền tệ", GS. Hockett cảnh báo.

Về phía chính quyền, đội ngũ của Tổng thống Trump phần lớn khẳng định họ tin tưởng vào sự độc lập của Fed, nhưng lại đánh giá tổ chức này hiện là một thể chế hỗn loạn cần được kiểm soát.

Về phần mình, Tổng thống Trump cho biết ông sẽ xem xét kỹ lưỡng những người được đề cử cho các vị trí trống trong Hội đồng Thống đốc Fed cũng như mức độ sẵn sàng hạ lãi suất của họ.

Theo ông Joseph LaVorgna, cố vấn của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, những nỗ lực trên không làm suy yếu tính độc lập của Fed. "Tôi chỉ cho rằng, hệ thống cần được đánh giá lại toàn diện và Tổng thống Trump chỉ xử lý những việc không theo thông lệ", ông LaVorgna đánh giá.

"Chắc chắn đã có sự lấn sân sang các vấn đề biến đổi khí hậu, các vấn đề về đa dạng và bao trùm, và những vấn đề chắc chắn vượt xa nhiệm vụ của họ", cố vấn LaVorgna nói thêm.

Quan điểm cho rằng Fed cần một cuộc cải tổ đã nhận được sự ủng hộ trên Phố Wall. Ông Mohamed El-Erian, cố vấn kinh tế trưởng tại Allianz, tán thành lời kêu gọi ông Powell từ chức Chủ tịch Fed để tránh những tranh cãi về tính độc lập như hiện nay. Hơn nữa, ông El-Erian cũng cho rằng những sai lầm về chính sách của Fed đã góp phần gây ra tranh cãi hiện nay.

"Fed dễ bị tổn thương trên rất nhiều mặt trận khác nhau, và tôi lo ngại rằng giờ đây chúng ta đã bắt đầu đi theo con đường mà tôi thực sự lo sợ", ông El-Erian nói.

Cố vấn kinh tế trưởng tại Allianz cũng đề xuất những cải cách mà Fed cần thực hiện, bao gồm việc học hỏi từ Ngân hàng Trung ương Anh và cho phép "các thành viên bên ngoài" tham gia vào đội ngũ hoạch định chính sách của mình để "đưa ra những quan điểm khác biệt và giúp giảm thiểu rủi ro của tư duy tập thể". Ngoài ra, Fed cũng nên xem xét lại mục tiêu lạm phát 2%, điều mà Chủ tịch Fed đã nhiều lần khẳng định là không thể.

Các nhà phân tích cho rằng những gì Tổng thống Trump đang hướng đến không đơn thuần chỉ là cải cách cơ cấu Fed.

"Đây thực sự là câu chuyện về việc cố gắng xóa bỏ 90 năm độc lập của Fed", cựu Phó Chủ tịch Fed Roger Ferguson phát biểu trên đài CNBC. "Toàn bộ mục tiêu là trao cho Fed quyền độc lập trong việc thực hiện điều rất quan trọng này, đó là thiết lập chính sách tiền tệ. Và giờ đây, lần đầu tiên, chúng ta đang chứng kiến một nỗ lực trực tiếp nhằm phá hoại điều đó", ông Ferguson bình luận.

Hiện tại, Tổng thống Trump có hai "quân bài", Christopher Waller và Michelle Bowman, được ông bổ nhiệm làm thành viên Hội đồng Thống đốc Fed. Bên cạnh đó, ông Stephen Miran đang chờ Thượng viện phê chuẩn để lấp vào vị trí mà Thống đốc Adriana Kugler từ chức. Nếu ông Powell rời ghế Chủ tịch Fed vào tháng 5/2025 sau khi kết thúc nhiệm kỳ, điều đó sẽ tạo thêm một vị trí trống khác và Tổng thống Trump sẽ có 5 quân bài trong Hội đồng Thống đốc.

Tuy nhiên, việc trông cậy vào tất cả các quân bài đó là điều rất rủi ro. GS. Hockett cho biết cả hai Thống đốc Waller và Bowman đều thể hiện xu hướng độc lập mạnh mẽ, vừa có lập trường diều hâu vừa có lập trường ôn hòa tùy thuộc vào tình hình, và khó có thể là "những tay sai nhỏ bé của ông Trump".

"Thật không công bằng với các Thống đốc đương nhiệm khi cho rằng họ sẵn sàng hành động như những kẻ theo đảng phái", GS. Kathryn Judge tại Trường Luật Columbia, đánh giá.

Mặt khác, một loạt cuộc điều tra của tòa án, tập trung vào việc liệu Tổng thống Trump có "lý do" để cách chức Thống đốc Cook hay bất kỳ ai khác, cũng có thể là rào cản cho những nỗ lực can thiệp tính độc lập của Fed.

Nếu ông Trump thành công làm điều đó, nó có thể gây ra những tác động sâu rộng đến nền kinh tế và thị trường, theo ông Krishna Guha, giám đốc chính sách toàn cầu và chiến lược ngân hàng trung ương tại Evercore ISI.

"Chưa bao giờ trong toàn bộ lịch sử cộng hòa của chúng ta, sự độc lập của Fed lại bị đe dọa nghiêm trọng như hiện nay, mà nguyên do là những gì ông Trump đang làm", GS. Hockett nhấn mạnh. "Tôi nghĩ rằng, niềm tin dài hạn vào ngân hàng trung ương của chúng ta mà sau đó là vào đồng tiền của chúng ta, sẽ lại bị ảnh hưởng", ông nói thêm.

Đông Phong