Thị trường trái phiếu phát triển chưa lành mạnh

Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Kết luận thanh tra số 276 về việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và sử dụng nguồn tiền từ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ của 67 tổ chức phát hành trong giai đoạn 1/1/2015 đến 30/6/2023.

Theo đó, Kết luận thanh tra đã chỉ ra sai phạm của nhiều doanh nghiệp trong phát hành và sử dụng tiền huy động trái phiếu. Cùng với việc chỉ rõ gốc rễ của sai phạm, kiến nghị chấn chỉnh toàn diện thị trường trái phiếu, Thanh tra Chính phủ cũng chuyển hồ sơ hai vụ việc sang cơ quan điều tra để xem xét, xử lý.

Trong 67 tổ chức phát hành được thanh tra gồm: 05 tổ chức tín dụng, 37 công ty cổ phần và 25 công ty trách nhiệm hữu hạn đã phát hành tổng cộng 827 mã trái phiếu doanh nghiệp, với tổng giá trị đạt gần 463 nghìn tỷ đồng.

Đáng chú ý, hơn 270 nghìn tỷ đồng (chiếm 58,4%) là trái phiếu doanh nghiệp không có tài sản bảo đảm, phản ánh rủi ro rất lớn cho nhà đầu tư. Trái phiếu doanh nghiệp có tài sản bảo đảm chỉ chiếm 41,5%, tương đương hơn 192 nghìn tỷ đồng.

Đến 30/6/2023, 10 tổ chức phát hành có nợ quá hạn đối với gốc và lãi trái phiếu, tổng số tiền nợ là hơn 10 nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh các nguyên nhân khách quan như dịch Covid-19, thị trường bất động sản gặp nhiều khó khăn… thì nhiều đơn vị đã sử dụng tiền không đúng mục đích, không quản lý nguồn tiền, vi phạm công bố thông tin...

GS.TS. Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho hay: "Niềm tin của nhà đầu tư phụ thuộc vào việc làm thế nào để hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất, bởi lẽ an toàn tuyệt đối là điều rất khó đạt được trong đầu tư. Để giảm thiểu rủi ro, chúng ta cần có một khung khổ pháp lý chắc chắn. Đây chính là cơ sở nền tảng để thị trường và các hoạt động đầu tư có thể vận hành ổn định".

Mặc dù Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) mới đây đã bổ sung quy định về điều kiện hệ số nợ phải trả đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ sẽ tăng năng lực về tài chính với doanh nghiệp phát hành, hạn chế những rủi ro thanh toán trái phiếu với doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư, tuy nhiên, cũng cần phải tính đến yếu tố loại hình và mục đích huy động của doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh, Giám đốc kiêm Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH Toàn cầu ATA nhìn nhận: "Xét về mục đích của các nhà làm luật, đây đúng là một quy định mang tính giảm thiểu rủi ro hệ thống. Quy định này đặc biệt giúp bảo vệ cả doanh nghiệp và nhà đầu tư, bởi khi doanh nghiệp giới hạn tỷ lệ huy động vốn, rủi ro cũng sẽ giảm bớt phần nào. Tuy nhiên, việc áp dụng mức trần nợ so với vốn chủ sở hữu đang dẫn đến những hạn chế, do chưa tính đến và chưa phân loại hết các loại hình doanh nghiệp, cũng như các mục tiêu huy động vốn hay hình thức hoạt động đặc thù của họ".

Không thể phủ nhận, trong giai đoạn này, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu rất dễ dàng và với số lượng rất lớn. Bên cạnh trách nhiệm từ các doanh nghiệp thì sự thiếu sát sao trong kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng cũng đóng vai trò lớn. Tại kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước bổ sung quy định tổ chức tín dụng cần phải có phương pháp theo dõi, quản lý vốn từ trái phiếu doanh nghiệp đúng mục đích theo phương án phát hành, tránh tình trạng hòa lẫn vào các loại vốn khác.

Thanh Hiền