Thị trường vốn xanh - Mở rộng kênh huy động nguồn lực cho nền kinh tế

Tài chính xanh dẫn dắt tăng trưởng

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng nhanh, cao và bền vững, tài chính xanh đang nổi lên như một động lực thiết yếu để thực hiện chiến lược phát triển kinh tế dài hạn. Tuy nhiên, từ quyết tâm chính sách đến triển khai trong thực tiễn vẫn còn khoảng cách đáng kể.

Theo ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, điều quan trọng khi bàn về định hướng phát triển hiện nay là nhận thức rõ quyết tâm rất lớn của Chính phủ, thể hiện qua 3 yêu cầu: tăng trưởng phải cao, phải nhanh và phải bền vững. Trong đó, tăng trưởng bền vững được đặt làm trọng tâm, đòi hỏi nền kinh tế không chỉ mở rộng quy mô, mà còn bảo đảm sự ổn định lâu dài và thân thiện với môi trường.

Nếu được triển khai hiệu quả, trái phiếu xanh mang lại nhiều giá trị thiết thực. Ảnh tư liệu

“Tiêu chí "xanh" không còn là một mục tiêu tách rời, mà trở thành nguyên tắc xuyên suốt trong xây dựng chính sách. Mọi quyết định, từ quy hoạch đến đầu tư hay thiết kế khung pháp lý, đều cần lồng ghép yếu tố này như một trục cắt dọc chiến lược phát triển” - ông Hiếu nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, trong quá trình thẩm định các dự án đầu tư lớn, Quốc hội đã chú trọng nhiều hơn đến yếu tố xanh và tính bền vững. Ví dụ, với các tuyến cao tốc tại đồng bằng sông Cửu Long, nhiều ý kiến cho rằng, thay vì đắp đất - phương án có chi phí thấp trước mắt - nên cân nhắc các giải pháp dài hạn hơn, như xây dựng cầu vượt, nhằm bảo vệ hệ sinh thái và bảo đảm chất lượng hạ tầng trong dài hạn.

Để hiện thực hóa các định hướng này, thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường trái phiếu, được kỳ vọng đóng vai trò là kênh huy động nguồn lực chủ lực. Những cải cách pháp lý gần đây, từ Luật Chứng khoán đến các quy định về trái phiếu doanh nghiệp, đều thể hiện rõ quyết tâm của Nhà nước trong việc xây dựng hệ thống tài chính minh bạch, thân thiện, hướng tới mục tiêu xanh và bền vững.

Trong hệ sinh thái đó, các ngân hàng thương mại lớn đang trở thành đầu tàu. Ông Nguyễn Bá Sơn - Phó Giám đốc Ban Nguồn vốn và Kinh doanh tiền tệ BIDV cho biết, BIDV hiện là một trong những tổ chức phát hành trái phiếu xanh lớn nhất thị trường, với quy mô khoảng 7.300 tỷ đồng. Ngân hàng cũng trực tiếp tham gia cho vay xanh và tư vấn phát hành cho doanh nghiệp, đi kèm các gói hỗ trợ nhằm giảm chi phí tài chính cho các dự án thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, theo ông Sơn, thị trường trái phiếu xanh vẫn còn đối mặt với hai rào cản lớn. Thứ nhất là yếu tố kỹ thuật, nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ tiêu chí đánh giá thế nào là “xanh”, dẫn đến e ngại khi tiếp cận kênh này. Thứ hai, chi phí vốn vẫn là vấn đề then chốt. Phần lớn doanh nghiệp đủ điều kiện phát hành trái phiếu xanh là những đơn vị lớn, có khả năng vay ngân hàng với lãi suất ưu đãi. Trong khi đó, phát hành trái phiếu lại đòi hỏi thêm chi phí và thủ tục, khiến kênh này trở nên kém hấp dẫn nếu không có ưu đãi về lãi suất.

Để thị trường phát triển, ông Sơn cho rằng, cần có chính sách hỗ trợ rõ ràng hơn. Dù Nhà nước đã có chủ trương hỗ trợ 2% lãi suất với khoản vay xanh, nhưng cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết để chính sách đi vào thực tế.

Hình thành hệ sinh thái vận hành hiệu quả

Ở góc độ tư vấn tài chính, bà Vương Thị Huyền - Chủ tịch HĐQT Fast Capital Solution cho biết, việc triển khai trái phiếu xanh khó hơn so với trái phiếu thông thường ở nhiều khía cạnh. Yếu tố đầu tiên là cấu trúc tài chính. Trái phiếu chỉ được thị trường chấp nhận nếu có mô hình tài chính phù hợp "khẩu vị" rủi ro của nhà đầu tư, đảm bảo khả năng trả nợ.

Thứ hai là độ phức tạp trong quá trình phát hành. Một giao dịch trái phiếu xanh thường có sự tham gia của nhiều bên: ngân hàng, tổ chức đánh giá ESG (môi trường - xã hội - quản trị), tư vấn pháp lý, xếp hạng tín nhiệm… Điều này khiến doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, ngại tiếp cận vì quy trình phức tạp và chi phí cao hơn so với vay tín dụng truyền thống.

Ngoài ra, mục đích phát hành trái phiếu xanh hiện còn bị giới hạn, trong khi các nhà đầu tư tổ chức, vốn là lực đỡ quan trọng, lại bị hạn chế về kênh tham gia. Đây vẫn là rào cản khiến nhiều doanh nghiệp chưa thể coi trái phiếu xanh là kênh huy động vốn chủ lực.

Nhìn ở chiều tích cực, nếu được triển khai hiệu quả, trái phiếu xanh mang lại nhiều giá trị thiết thực như thời hạn vay dài hơn, giảm áp lực dòng tiền, nâng cao uy tín và đa dạng hóa nguồn vốn, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào ngân hàng.

Về phía nhà đầu tư, sản phẩm xanh thường đi kèm cơ chế giảm thiểu rủi ro, nên lợi suất thấp hơn. Điều này đòi hỏi có thêm chính sách để cân bằng giữa lợi nhuận và trách nhiệm xã hội.

Từ góc độ chiến lược, bà Huyền cho rằng, tài chính xanh cần sự hỗ trợ đồng thời từ phía Nhà nước, tổ chức phát hành và cả nhà đầu tư để hình thành một hệ sinh thái vận hành hiệu quả. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là mở rộng thị trường tài chính, mà còn gắn kết tăng trưởng kinh tế với cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) mà Việt Nam đã cam kết.

Để làm được điều đó, các doanh nghiệp cần hoàn thiện năng lực quản trị, minh bạch tài chính, nâng cao khả năng điều phối các bên tham gia và tuân thủ các chuẩn mực ESG quốc tế. Một thị trường trái phiếu xanh phát triển lành mạnh không chỉ mở thêm kênh dẫn vốn cho nền kinh tế, mà còn là minh chứng cho chuyển dịch mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, vừa hiệu quả, vừa bền vững.

Thu Hương