Thiết bị an toàn cho trẻ em: Quy định mới và phân loại đầy đủ áp dụng từ 1/1/2026

Việc đảm bảo an toàn cho trẻ em khi ngồi trên ô tô là cần thiết.

Đây là lần đầu tiên đưa ra định nghĩa đầy đủ, chi tiết và hệ thống phân loại rõ ràng về thiết bị an toàn, ghế trẻ em và các chuẩn kỹ thuật liên quan nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ chấn thương cho trẻ trong trường hợp xảy ra va chạm hoặc xe giảm tốc đột ngột.

Theo quy chuẩn này, thiết bị an toàn cho trẻ em được hiểu là toàn bộ hệ thống có khả năng giữ trẻ ở tư thế ngồi hoặc nằm trên xe ô tô, giúp hạn chế sự di chuyển nguy hiểm của cơ thể trẻ và phân tán lực tác động khi có va chạm.

Thiết bị an toàn bao gồm hai nhóm chính: Hệ thống ghế trẻ em CRS (Child Restraint System) và Hệ thống ghế trẻ em nâng cao ECRS (Enhanced Child Restraint System). Đây là các chuẩn mực tương thích với tiêu chuẩn an toàn quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh ISOFIX trở thành phương pháp cố định ghế trẻ em phổ biến trên thế giới.

Trong hệ thống CRS, ghế trẻ em được phân chia theo cân nặng của trẻ thành các nhóm từ sơ sinh đến 36 kg. Nhóm 0 và 0+ được thiết kế dành cho trẻ sơ sinh dưới 10 kg và 13 kg, thường ở dạng nôi hoặc ghế quay về phía sau, giúp bảo vệ vùng đầu – cổ – cột sống vốn còn yếu. Các nhóm I, II và III mở rộng phạm vi sử dụng cho trẻ từ 9 đến 36 kg, chủ yếu là ghế ngồi có dây đai hoặc ghế nâng kết hợp dây an toàn của xe.

CRS cũng được phân thành các loại phù hợp với từng dòng xe như phổ thông, bán phổ thông, hạn chế hoặc dành riêng cho xe đặc biệt, giúp người dùng lựa chọn đúng sản phẩm tương thích với cấu trúc ghế và hệ thống neo của từng mẫu ô tô.

Dây đai, khóa an toàn, tấm chắn va chạm cho trẻ em trên ô tô cũng được coi là quy chuẩn phù hợp.

Trong khi đó, hệ thống ECRS được đánh giá là bước tiến cao hơn với chuẩn ISOFIX tích hợp, gồm hai dạng: i-Size (ISOFIX toàn diện) phù hợp với mọi vị trí ghế đạt chuẩn i-Size trên ô tô, và hệ thống ISOFIX dành cho các dòng xe đặc biệt. i-Size là tiêu chuẩn châu Âu nổi bật, đảm bảo lắp đặt dễ dàng, hỗ trợ chống xoay tốt hơn nhờ việc sử dụng top-tether hoặc chân chống, đồng thời yêu cầu ghế quay về phía sau cho trẻ nhỏ trong thời gian dài hơn, nâng cao mức độ an toàn khi xảy ra tai nạn.

Ngoài ra, QCVN 123:2024 cũng phân loại hệ thống ghế trẻ em ISOFIX thành bảy kích thước theo mã ISO, bao gồm ghế quay ra trước, quay ra sau và các loại nôi cho trẻ sơ sinh. Mỗi loại được quy định bằng ký hiệu từ A đến G để người sử dụng dễ nhận biết và đối chiếu với vị trí lắp đặt phù hợp trên xe. Việc chuẩn hóa kích thước ISOFIX là yếu tố đặc biệt quan trọng nhằm tránh tình trạng ghế không khớp với cấu trúc neo ISOFIX trên từng dòng xe, vốn có thể gây nguy hiểm khi xảy ra va chạm.

Bên cạnh việc định nghĩa ghế, quy chuẩn cũng mô tả chi tiết các bộ phận như dây đai, khóa an toàn, tấm chắn va chạm và nôi trẻ em. Dây đai trong hệ thống ghế trẻ em có nhiều loại, từ đai qua hông, vai, bẹn cho đến dây đai kiểu toàn thân hoặc kiểu chữ Y, với mục tiêu hạn chế tối đa trạng thái trẻ bị trượt khỏi ghế khi có lực tác động.

Khóa an toàn phải đảm bảo khả năng mở nhanh nhưng không quá dễ bị trẻ tự mở, phù hợp với yêu cầu kỹ thuật về an toàn động học. Những quy định này góp phần nâng cao chất lượng thiết kế và sản xuất ghế trẻ em, đồng thời buộc các doanh nghiệp nhập khẩu, phân phối phải tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt.

Một điểm đáng chú ý khác là quy chuẩn đề cập đến ghế trẻ em dành cho trẻ có nhu cầu đặc biệt, bao gồm trẻ khuyết tật về thể chất hoặc hành vi. Các thiết bị này phải cho phép bổ sung các bộ phận hỗ trợ đặc biệt nhưng vẫn phải đáp ứng tiêu chí tối thiểu của hệ thống CRS. Đây là quy định mang tính nhân văn, đảm bảo mọi nhóm trẻ em đều có quyền được bảo vệ khi tham gia giao thông.

Quy chuẩn QCVN 123:2024/BGTVT không chỉ tạo hành lang pháp lý mà còn đặt nền tảng nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng ghế an toàn trẻ em. Thực tế nhiều vụ tai nạn tại Việt Nam cho thấy trẻ thường bị chấn thương nặng do không được cố định đúng cách.

Khi quy chuẩn đi vào áp dụng, cơ quan chức năng có cơ sở để yêu cầu người dân sử dụng thiết bị phù hợp, đồng thời tăng cường chế tài xử phạt khi không tuân thủ. Về lâu dài, QCVN 123:2024 sẽ góp phần giảm thiểu thiệt hại về người, nâng cao mức độ an toàn giao thông và tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế trong bảo vệ trẻ em trên ô tô.

Tuấn Khang