Thiếu giáo dục từ gia đình, tội phạm ngày càng trẻ hóa

Ông Ngô Ðức Bính, Phó giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh, cho biết, thời gian qua, đội ngũ trợ giúp pháp lý viên tại địa phương thường xuyên tiếp nhận những vụ việc liên quan đến thanh - thiếu niên. Qua rà soát các vụ việc, có thể nhận thấy hành vi phạm tội rất đa dạng, đặc biệt có trường hợp thực hiện hành vi một cách tinh vi hơn. Ðiều này đặt ra thách thức lớn trong việc giáo dục, quản lý thanh - thiếu niên ở địa phương.

Ông Bính dẫn chứng một trường hợp đối tượng phạm tội là người dưới 18 tuổi được trợ giúp pháp lý hỗ trợ đã qua. Theo hồ sơ vụ việc, vào lúc 10 giờ 30 phút ngày 6/12/2022, lực lượng trinh sát hình sự Công an huyện Cái Nước phối hợp với Công an xã Phú Hưng bắt quả tang Huỳnh Nguyễn Phát (lúc này Phát dưới 18 tuổi) cùng một số đối tượng đang tham gia đá gà ăn thua bằng tiền tại ấp Tân Ánh, xã Phú Hưng. Qua làm việc, kiểm tra điện thoại di động của Huỳnh Nguyễn Phát, phát hiện có nội dung nhắn tin cá cược bóng đá ăn thua bằng tiền giữa Phát và Lê Tí Em, Văn Thành Bảo. Quá trình điều tra, các đối tượng khai nhận, từ ngày 21/11/2022-4/12/2022, Tí Em và Phát đã thực hiện hành vi cá cược bóng đá ăn thua bằng tiền tại 38 trận bóng đá trong khuôn khổ vòng chung kết World Cup 2022. Việc cá cược thực hiện trên nền tảng số và thiết bị di động. Không dừng lại ở đó, các đối tượng có dùng nhiều chiêu thức thể hiện sự chuyên nghiệp nhằm qua mặt ngành chức năng, trong đó có việc sử dụng quy ước cá nhân.

Theo phân tích của ngành chức năng, xuất phát từ tâm lý siêng ăn, nhác làm, thích hưởng thụ... một bộ phận thanh - thiếu niên thực hiện hành vi vi phạm pháp luật để thỏa mãn nhu cầu bản thân. Hành vi này đã và đang gây mất an ninh trật tự ở địa phương.

Theo đánh giá của ngành chức năng, thời gian qua, tình hình tội phạm, hành vi vi phạm pháp luật có xu hướng trẻ hóa. (Ảnh: Một nhóm đối tượng thanh thiếu niên vi phạm pháp luật bị Công an TP Cà Mau xử lý.)

Công an tỉnh Cà Mau đánh giá, trong năm 2024, riêng tội cố ý gây thương tích đã chiếm 22,3% trong tổng số vụ liên quan đến tội phạm về trật tự xã hội. Trong đó, mâu thuẫn trong đời sống sinh hoạt chiếm 49,1%, liên quan đến rượu bia chiếm 28,2%, mâu thuẫn qua mạng xã hội chiếm 15,5 %, mâu thuẫn khác chiếm 72%; xảy ra ở địa bàn đô thị chiếm 27%, địa bàn nông thôn chiếm 78%. Ðáng quan tâm, 36% số vụ việc xảy ra là do thanh - thiếu niên thực hiện.

Luật sư Quách Ngọc Lam (Ðoàn Luật sư tỉnh Cà Mau) chia sẻ: "Trong quá trình thực hiện nghiệp vụ, bản thân thường xuyên tiếp nhận các vụ việc mà trong đó có nhiều đối tượng phạm tội liên quan đến thanh - thiếu niên. Việc trẻ hóa tội phạm hiện nay là vấn đề cần được quan tâm".

Luật sư Lam cho rằng, tình trạng các em tụ tập thành những băng nhóm, hoạt động một cách táo bạo và nguy hiểm, đôi lúc không cần những nguyên nhân căng thẳng, mà xuất phát từ một số nguyên nhân vô cùng nhỏ nhặt cũng dẫn đến những vi phạm, là một thực tế. Song song đó, có tình trạng thanh - thiếu niên thích làm những việc để khẳng định mình nên bất chấp những hành vi vi phạm pháp luật mà không ý thức được hậu quả sau đó, như đua xe, bạo lực học đường, lập băng nhóm đánh nhau...

Bên cạnh đó là tác động từ sự bùng nổ công nghệ thông tin và diễn biến các tội phạm khác có tổ chức ngày càng phức tạp, như các tội phạm về công nghệ cao, tội phạm về ma túy, chúng lợi dụng các em còn nhỏ để lôi kéo, xúi giục.

Có nhiều ý kiến đánh giá, việc trẻ hóa tội phạm và vi phạm pháp luật hiện nay xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân, nhưng cái chính vẫn là từ sự quan tâm, giáo dục của gia đình. Do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi người chưa thành niên đang trong quá trình phát triển, chưa hoàn thiện về thể chất và tinh thần nên dễ bị lôi kéo, kích động. Chính vì thế, nếu các bậc phụ huynh thiếu sự quan tâm, giáo dục con cái, hoặc do hoàn cảnh mà ít có thời gian chăm sóc, hướng dẫn, chú ý đến con cái thì dễ dẫn đến những biểu hiện tiêu cực về suy nghĩ và hành động ở trẻ.

Ngoài ra, do môi trường xã hội làm ảnh hưởng đến quá trình hình thành, phát triển nhân cách (cách đối xử ở xóm, làng, khu phố; du nhập văn hóa ngoài nước, nội dung xấu trên Internet, bạn bè cùng trang lứa...), trẻ mới lớn rất dễ học hỏi, làm theo. Một vấn đề nữa cần nhìn nhận là, do tình hình tội phạm về ma túy và những chất kích thích diễn ra phức tạp, mà thanh - thiếu niên là nhóm dễ bị tác động xấu bởi những đối tượng này, nên đây cũng là một trong số nguyên nhân đẩy tình trạng thanh - thiếu niên vi phạm pháp luật gia tăng. Cùng với đó, việc các phương tiện, công cụ phục vụ cho hành vi vi phạm pháp luật hiện nay được các thanh - thiếu niên tiếp cận và mua được một cách quá dễ dàng cũng làm gia tăng thêm các hành vi vi phạm của nhóm đối tượng này trên thực tế.

Có thể thấy, tình trạng thanh - thiếu niên phạm tội đã và đang là vấn đề rất đáng báo động hiện nay. Thượng tôn pháp luật là cần thiết, nhưng rất cần sự vào cuộc đồng bộ từ nhiều phía, trọng tâm là sự phối hợp quan tâm, giúp đỡ và cộng đồng trách nhiệm giữa gia đình, nhà trường và xã hội./.

Văn Ðum