Thiếu tiêu chuẩn môi trường, Việt Nam sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh

Các hiệp định thương mại đều ràng buộc tiêu chuẩn môi trường

Sáng 28/10, Quốc hội tiến hành thảo luận tại hội trường về báo cáo giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.

Phát biểu góp ý vào Báo cáo giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, đoàn TP. Hải Phòng - Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, khẳng định trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số ở nhiệm kỳ mới, thách thức lớn nhất là đảm bảo tăng trưởng nhanh nhưng không đánh đổi môi trường.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn - đoàn TP. Hải Phòng. Ảnh: QH

Đại biểu cảnh báo, trong bối cảnh phải đạt mục tiêu tăng trưởng 8 -10%/năm, thu hút đầu tư FDI, công nghiệp hóa mạnh mẽ…nhiệm kỳ mới phải đối mặt với bài toán lớn: Phát triển mà không hủy hoại môi trường. Kết quả giám sát này là lời cảnh báo và là định hướng cho nhiệm kỳ sau, tránh rơi vào “chu kỳ đánh đổi” như nhiều quốc gia mới nổi đã từng mắc phải.

Do đó, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị Chính phủ cần bám sát và mục tiêu tăng trưởng hai con số và để có những giải pháp phù hợp.

Để đạt được mục tiêu này sẽ tạo áp lực rất lớn lên môi trường bởi vì tăng trưởng cao đòi hỏi gia tăng khai thác tài nguyên, năng lượng, sản xuất công nghiệp, logistic và xây dựng hạ tầng.

Phân tích sâu hơn, đại biểu cho rằng một nền kinh tế xanh, môi trường sống tốt chính là lợi thế cạnh tranh của quốc gia trong kỷ nguyên mới. Các tập đoàn công nghệ cao và chuỗi cung ứng toàn cầu hiện đều đặt tiêu chí ESG, phát thải carbon và chuẩn môi trường làm điều kiện tiên quyết khi lựa chọn địa điểm đầu tư. Việt Nam sẽ khó tham gia chuỗi cung ứng xanh nếu thiếu tiêu chuẩn môi trường rõ ràng và nhất quán.

Ông dẫn chứng, dự án LEGO chỉ đầu tư tại Việt Nam khi được bảo đảm sử dụng 100% năng lượng tái tạo và hệ thống tuần hoàn nước.

Theo đại biểu, nếu không có tiêu chuẩn môi trường rõ ràng, nhất quán, Việt Nam sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh toàn cầu, kể cả khi có giá nhân công rẻ. Vì thế, môi trường minh bạch là “hạ tầng thể chế” hấp dẫn đầu tư, chứ không phải chi phí cản trở. Chính môi trường là động lực cho đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp công nghệ nội địa - nơi doanh nghiệp trong nước có thể phát triển công nghệ vì nhu cầu bảo vệ môi trường, chứ không chỉ thụ động nhập khẩu.

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị quyết giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật bảo vệ môi trường có hiệu lực thi hành, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn cho rằng cần coi công nghiệp môi trường là một ngành kinh tế độc lập, có chuỗi giá trị và đóng góp vào GDP. “Đây sẽ là nền tảng giúp Việt Nam tự chủ về công nghệ, thiết bị xử lý, tái chế và quan trắc, thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu. Đồng thời, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi mô hình sản xuất,tiêu dùng theo hướng ít tài nguyên, ít carbon, nhiều giá trị”- đại biểu nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, cần lồng ghép yêu cầu bảo vệ môi trường trong quy hoạch và đầu tư công, biến môi trường thành hành vi kinh tế thông qua thuế, phí, tín chỉ carbon, cơ chế đấu giá và thị trường phát thải.

Toàn cảnh phiên họp tại hội trường sáng 28/10. Ảnh: QH

Theo đại biểu, điều này nhằm giúp giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, đồng thời còn thúc đẩy xã hội hóa công tác môi trường, huy động hiệu quả nguồn lực từ doanh nghiệp và cộng đồng.

Đại biểu cũng đề nghị tăng đầu tư công và chi ngân sách cho môi trường và cần xây dựng và vận hành hệ thống dữ liệu, quan trắc và bộ chỉ số môi trường quốc gia, kết nối chính sách môi trường với hội nhập và đầu tư xanh. Các hiệp định EVFTA, CPTPP, JETP, CBAM… đều ràng buộc tiêu chuẩn môi trường, doanh nghiệp không đáp ứng sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng, thị trường xuất khẩu.

Ngoài ra, xây dựng hệ thống công cụ kinh tế môi trường, điều chỉnh và thực hiện thu phí xả thải tại các khu công nghiệp, đô thị cho phù hợp. Vận hành sàn tín chỉ carbon, áp dụng bảo hiểm môi trường, đấu thầu dịch vụ môi trường công khai, hợp đồng môi trường theo kết quả (PbR).

Cùng với đó gắn môi trường với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, gắn thực thi môi trường với cam kết ESG, Net Zero, CBAM… để doanh nghiệp bắt buộc tuân thủ theo chuỗi cung ứng toàn cầu. Ban hành tiêu chí sản phẩm xanh, doanh nghiệp xanh, công trình xanh để tạo phân khúc thị trường bền vững.

Hạn chế trong xử lý chất thải rắn tại nông thôn

Phát biểu tại phiên thảo luận đại biểu Mai Văn Hải - đoàn Thanh Hóa ghi nhận, thời gian qua công tác quản lý, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đã có nhiều chuyển biến tích cực. Ý thức bảo vệ môi trường của người dân và doanh nghiệp được nâng lên; nhiều địa phương đã giảm dần tỷ lệ chôn lấp, từng bước triển khai phân loại rác tại nguồn, áp dụng mô hình tái chế, tái sử dụng. Nhiều điểm ô nhiễm nghiêm trọng ở khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề đã được xử lý, chất lượng không khí và nguồn nước được cải thiện rõ rệt.

Đại biểu Mai Văn Hải - đoàn Thanh Hóa. Ảnh: QH

Tuy nhiên, theo đại biểu, công tác thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nhất là ở khu vực nông thôn, vẫn còn nhiều hạn chế. Việc phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ, phần lớn rác thải vẫn được thu gom để chôn lấp hoặc đốt thủ công, gây ô nhiễm và lãng phí tài nguyên.

Nhiều cơ sở xử lý có quy mô nhỏ, công suất thấp; hạ tầng phục vụ thu gom, vận chuyển và xử lý còn thiếu và xuống cấp. Một số bãi chôn lấp gây ô nhiễm nghiêm trọng, trong khi tỷ lệ tái chế, tái sử dụng còn rất hạn chế.

Thu Hường