Thị trường tín chỉ carbon: Cơ hội để Việt Nam xây dựng kinh tế xanh

Sẽ mang lại hàng triệu USD để hỗ trợ cộng đồng

Ngày 28/10, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh - đoàn Lào Cai phát biểu tại hội trường.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh - đoàn Lào Cai cho biết, tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26, Việt Nam đã thể hiện trách nhiệm mình là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế thông qua việc cam kết phấn đấu mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Thị trường tín chỉ carbon không chỉ giúp phát thải khí nhà kính mà còn tạo ra nguồn thu bền vững và cải thiện sinh kế cộng đồng. Theo Ngân hàng Thế giới thị trường carbon toàn cầu có thể đạt giá trị 250 tỷ USD vào năm 2030.

Việt Nam với tỷ lệ che phủ rừng đạt 54,04% tập trung nhiều ở các tỉnh trung du và miền núi như Tuyên Quang, Lạng Sơn, Lào Cai với tỷ lệ che phủ rừng từ 63% đến 65%, góp phần tạo nên bể chứa CO2 khổng lồ, khi được tham gia vào thị trường carbon thì sẽ mang lại hàng triệu USD để hỗ trợ cộng đồng.

Nguồn thu này không chỉ giúp người dân giảm nghèo mà còn thúc đẩy các ngành kinh tế xanh, du lịch sinh thái, nông nghiệp sạch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, biến thách thức biến đổi khí hậu thành cơ hội thịnh vượng lâu dài. Tuy nhiên, thị trường carbon trong nước mới đang vận hành thử nghiệm, trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon từ rừng còn hạn chế.

Cụ thể, hành lang pháp lý hiện nay còn thiếu đồng bộ, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 thiếu quy định về hạn ngạch phát thải miễn phí và đấu giá cũng như các loại phí, lệ phí liên quan; thiếu các hướng dẫn chi tiết để triển khai dịch vụ carbon từ rừng như quyền sở hữu, trao đổi, chuyển nhượng, cơ chế quản lý, sử dụng nguồn thu từ dịch vụ carbon rừng để có sự hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân tham gia phát triển kinh tế rừng.

Tiêu chuẩn carbon rừng và hệ thống đo đạc, báo cáo thẩm định, cấp tín chỉ để áp dụng cho thị trường carbon trong nước chưa được xây dựng, điều này có thể ảnh hưởng đến việc kết nối thị trường trong nước với thị trường quốc tế.

Theo Quyết định số 232 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án thành lập, phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, hiện nay mới đang thí điểm sàn giao dịch thị trường carbon trong nước và chỉ vận hành chính thức từ năm 2029 trở đi, như vậy khiến các sàn giao dịch chủ yếu phụ thuộc vào thị trường quốc tế, làm giảm khả năng kiểm soát và tối ưu hóa giá trị.

Quy định về chính sách đầu tư, bảo vệ, phát triển rừng còn thấp dẫn đến người dân sống với rừng nhưng hưởng lợi chưa tương xứng với tiềm năng của rừng.

Động lực cho kinh tế xanh

Để thị trường tín chỉ carbon thành động lực cho kinh tế xanh, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề xuất một số giải pháp cụ thể.

Thứ nhất, cần phải hoàn thiện khung pháp lý và thể chế, sớm sửa đổi Luật Lâm nghiệp, Luật Bảo vệ môi trường theo hướng bổ sung các quy định, điều kiện đối với nhà đầu tư tín chỉ carbon, quy định về tỷ lệ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được phân bổ miễn phí thông qua đấu giá, trách nhiệm, công tác thanh tra, kiểm tra, bổ sung các loại phí, lệ phí liên quan đến cơ chế trao đổi bù trừ tín chỉ cacbon.

Ban hành một số quy định trao đổi quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu trữ carbon của rừng; chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và khuyến khích đầu tư vào các dự án như năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và bảo vệ rừng.

Thứ hai, sớm vận hành chính thức sàn giao dịch carbon quốc gia. Thúc đẩy sàn giao dịch carbon quốc gia sớm vận hành theo đề án đề ra, tạo nền tảng minh bạch, tăng quyền kiểm soát giá trị tín chỉ và phân phối lợi ích trực tiếp cho cộng đồng, quan tâm đến các địa phương có tỷ lệ che phủ rừng lớn sớm được tham gia vào thị trường carbon. Hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào thị trường này.

Thứ ba, đầu tư công nghệ và hạ tầng, ứng dụng công nghệ AI, vệ tinh, blockchain, lưu trữ dữ liệu... về rừng, đảm bảo minh bạch trong cung cấp tín chỉ carbon. Ưu tiên rừng đa tầng bản địa, vừa phòng, chống thiên tai, vừa xây dựng vùng sinh thái carbon trọng điểm.

Thứ tư, tăng cường hợp tác quốc tế. Chính phủ cần quan tâm tham gia các cơ chế hợp tác quốc tế như Điều 6 của Thỏa thuận Paris để thúc đẩy chuyển giao công nghệ và mở rộng thị trường tín chỉ carbon. Đồng thời, cần xây dựng thỏa thuận song phương với các nước, quốc gia phát triển xuất khẩu tín chỉ carbon mang lại nguồn ngoại tệ và nâng cao vị thế của Việt Nam.

"Thị trường tín chỉ carbon không chỉ là công cụ thực hiện cam kết môi trường mà còn là cơ hội để Việt Nam xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững và cạnh tranh, đóng góp vào mục tiêu Net Zero vào năm 2050" - đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh nói.

Quỳnh Nga