'Thịt bệnh' không đi một mình

Tiêu thụ thịt lợn ở nước ta có xu hướng tăng mạnh, riêng năm 2024 ước đạt 37,04kg/người/năm, đứng thứ 4 thế giới. Nhưng liệu có bao nhiêu phần trăm trong số đó được kiểm dịch thực chất, hay chỉ “được đóng dấu cho có”? Câu hỏi này càng nhức nhối khi vụ việc thịt lợn nghi bệnh “đội lốt” kiểm dịch xuất hiện trên mạng.

Mạng xã hội những ngày qua xôn xao vì thông tin, hình ảnh thịt lợn nghi bệnh được đóng dấu kiểm dịch và đưa ra thị trường, liên quan đến cơ sở phân phối của Công ty C.P. Việt Nam. Những hình ảnh thịt nổi mủ, đốm đỏ kèm con dấu vuông, vốn dành cho thực phẩm đạt chuẩn đã khiến dư luận dậy sóng.

Doanh nghiệp ban đầu phủ nhận, sau đó thừa nhận hình ảnh là thật nhưng khẳng định thịt dùng để nuôi cá, không bán cho người. Nhưng điều khiến dư luận phẫn nộ hơn là cách ứng xử: ông Liễu Quý Ngân - người công bố thông tin bị cho nghỉ việc với lý do “tự ý nghỉ việc”. Một động thái bị xem là “đuổi việc người tố cáo” khi người lên tiếng vì sức khỏe cộng đồng bị gạt ra ngoài.

Kiểm tra thực tế tại các địa điểm kinh doanh của Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam tại Sóc Trăng, cơ quan chức năng phát hiện một số vi phạm hành chính như: giấy chứng nhận an toàn thực phẩm hết hạn, thiếu giấy phép kinh doanh, giấy xác nhận tập huấn an toàn thực phẩm. Nhưng quan trọng hơn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã gửi Công văn đề nghị Bộ Công an điều tra làm rõ toàn bộ quy trình kiểm dịch, xử lý và phân phối thịt.

Phát ngôn từ cơ quan chuyên môn cũng cho thấy dấu hiệu bất thường. Bà Nguyễn Thu Thủy - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y xác nhận việc dấu kiểm dịch vuông đóng trên lợn là sai. Lợn viêm da chuyển mục đích sử dụng phải đóng dấu tròn. Lợn bệnh tiêu hủy đóng dấu tam giác… Vậy vì sao thịt lợn nghi bệnh của Công ty C.P. Việt Nam lại mang dấu vuông, trong khi dấu vuông chỉ dùng cho sản phẩm đủ điều kiện lưu thông ra thị trường?

Không chỉ sai nghiệp vụ, tại thời điểm lực lượng chức năng kiểm tra, cơ sở giết mổ chưa xuất trình được biên bản tiêu hủy lô hàng. Những chi tiết này khiến công chúng không khỏi đặt câu hỏi: dấu kiểm dịch đang được dùng đúng vai trò hay đã trở thành “tấm vé” cho thực phẩm bẩn lọt lưới? Thông tin từ đại diện Cục Chăn nuôi và Thú y không chỉ là xác nhận chuyên môn. Nó còn bộc lộ một lỗ hổng, đó là sự dễ dãi trong thực thi quy trình. Khi ai đó có thể tùy tiện cầm con dấu “bảo chứng” cho thực phẩm, thì mỗi bữa ăn an toàn chỉ còn là may rủi.

Trong câu chuyện này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã hành động quyết liệt, không né tránh, chủ động chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra, nhấn mạnh sẽ xem xét trách nhiệm cán bộ nếu có sai phạm. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy hệ thống còn cơ chế tự sửa sai. Nhưng điều công chúng cần thấy tiếp theo là minh bạch và công khai xử lý.

Một hệ thống giám sát hiệu quả không thể chỉ hành động khi dư luận phẫn nộ hay khi công an vào cuộc. Không thể chờ đến khi hình ảnh lan truyền khắp mạng xã hội mới phản ứng. Và càng không thể để người tố cáo trở thành người phải ra đi trong lặng lẽ. Muốn không có thêm “thịt bệnh” nào lọt qua, phải làm lại từ gốc. Đó là siết chặt quy trình hậu kiểm, nâng cấp vai trò độc lập của thú y cơ sở và đặc biệt thiết lập cơ chế bảo vệ người dám nói thật. Chỉ khi ấy, dấu kiểm dịch mới thực sự là cam kết về chất lượng - chứ không phải là tấm bình phong cho sự vô trách nhiệm.

Chúng ta cần nhớ rằng “thịt bệnh” không bao giờ đi một mình. Nó đi cùng sự thỏa hiệp trong giám sát, sự thiếu minh bạch trong xử lý và cả sự im lặng của những người lẽ ra phải lên tiếng. Nếu không bắt đầu từ việc giữ sạch từng dấu kiểm dịch, sẽ còn bao nhiêu niềm tin bị đánh đổi trong mỗi bữa ăn?

Đức Sơn