Thỏa thuận Arab Saudi-Pakistan đưa 'ô hạt nhân' vào Trung Đông: Cục diện có đảo chiều?
Arab Saudi ký hiệp ước phòng thủ với Pakistan, gợi mở 'chiếc ô hạt nhân' mới tại Trung Đông, làm thay đổi cán cân an ninh với Israel, Iran và Ấn Độ.
Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif ôm nhau vào ngày họ ký thỏa thuận quốc phòng, tại Riyadh, Saudi Arabia, ngày 17/9. Ảnh: Reuters.
Trong bối cảnh nhiều quốc gia Arab ngày càng lo ngại mối đe dọa từ Israel, hiệp ước phòng thủ Arab Saudi–Pakistan được công bố trong tuần này đã đưa Pakistan – cùng với “chiếc ô hạt nhân” của nước này – vào bàn cờ an ninh Trung Đông.
Theo các nhà phân tích, thỏa thuận “Đối tác Phòng thủ Chiến lược Tương hỗ” được ký hôm 17/9 thực chất là sự kết hợp giữa sức mạnh tài chính của Riyadh và kho vũ khí quân sự hạt nhân khổng lồ của Pakistan. Chi tiết cụ thể chưa được công bố, nhưng giới chức Arab Saudi ngụ ý rằng hiệp ước này có thể trao cho họ một “lá chắn hạt nhân trên thực tế”, dù Islamabad khẳng định học thuyết hạt nhân của mình chỉ nhằm vào Ấn Độ.
Bộ trưởng Quốc phòng Pakistan, ông Khawaja Muhammad Asif, nói với Reuters rằng vũ khí hạt nhân “không nằm trong thỏa thuận”, song thừa nhận hiệp ước có thể mở rộng sang các nước vùng Vịnh khác.
“Chúng tôi không có ý định dùng hiệp ước này cho hành động gây hấn, nhưng nếu một trong hai bên bị đe dọa thì cơ chế sẽ được kích hoạt”, ông nói. Tuy nhiên, Arab Saudi dường như nhìn nhận vấn đề hạt nhân khác biệt.
Các nước vùng Vịnh cho rằng Israel – quốc gia chưa từng xác nhận hay phủ nhận sở hữu vũ khí hạt nhân – đã chứng tỏ mình là mối đe dọa trực tiếp sau loạt cuộc tấn công chưa từng có nhằm vào Qatar tuần trước. Riyadh cũng từng khẳng định nếu Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, họ sẽ làm điều tương tự.
Một quan chức cấp cao Arab Saudi nói với Reuters: “Đây là hiệp ước phòng thủ toàn diện, bao trùm tất cả phương tiện quân sự”.
Các chuyên gia đánh giá động thái này phản ánh sự suy giảm niềm tin của Riyadh vào lá chắn an ninh của Mỹ. Hasan Alhasan, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS, London), nhận định: “Từ góc nhìn của Arab Saudi, đây là cách lấp đầy khoảng trống răn đe chiến lược và thông thường trước Israel – quốc gia hạt nhân trong khu vực”.
Thông cáo từ Riyadh khẳng định hiệp ước nhằm “phát triển hợp tác quốc phòng giữa hai nước và củng cố khả năng răn đe chung”. Trong khi đó, Washington, Tel Aviv, New Delhi và Tehran đều chưa bình luận, song giới quan sát cho rằng hiệp ước có thể gây lo ngại ở cả Ấn Độ lẫn Iran.
Vũ khí hạt nhân của Pakistan
Pakistan – quốc gia Hồi giáo duy nhất sở hữu bom hạt nhân – có hơn 600.000 binh sĩ thường trực để đối đầu với Ấn Độ, đối thủ lớn đã ba lần giao tranh trong các cuộc chiến lớn.
Islamabad khẳng định hiệp ước mới không nhắc đến vũ khí hạt nhân hay khoản chi trả từ Arab Saudi. Văn bản ghi rõ: “Bất kỳ hành động gây hấn nào chống lại một trong hai nước sẽ được coi là chống lại cả hai.”
Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif cảm ơn Thái tử Mohammed bin Salman vì “sự quan tâm đặc biệt trong việc mở rộng đầu tư, thương mại và quan hệ kinh tế” với Islamabad.
Ấn Độ và Pakistan chính thức trở thành cường quốc hạt nhân vào cuối thập niên 1990, trong đó tên lửa Pakistan có khả năng bắn sâu vào lãnh thổ Ấn Độ và về lý thuyết có thể vươn tới Israel. “Israel chưa bao giờ cảm thấy thoải mái với kho hạt nhân của Pakistan”, cựu sĩ quan quân đội Adil Sultan nói. “Tuy nhiên năng lực này khá khiêm tốn và chỉ dành cho Ấn Độ”.
Mỹ từng cảnh báo Pakistan đang phát triển tên lửa đạn đạo tầm xa có khả năng vươn ra ngoài Nam Á, nhưng Islamabad phủ nhận. Abdulaziz Sager, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Vùng Vịnh, nhận định còn quá sớm để kết luận hiệp ước mang yếu tố hạt nhân, song nhấn mạnh: “Các sự kiện gần đây cho thấy hạn chế của việc chỉ dựa vào bảo hộ từ bên ngoài, đặc biệt là từ Mỹ”.
Bước nhảy của Pakistan vào Trung Đông
Pakistan vốn duy trì một lực lượng nhỏ tại Arab Saudi, nhưng hiệp ước tuần này đánh dấu sự can dự sâu rộng hơn nhiều.
Bà Maleeha Lodhi, cựu Đại sứ Pakistan tại Mỹ, nhận xét: “Đây là bước tiến sức mạnh to lớn đối với Pakistan, dù cũng đồng nghĩa với việc họ tự đặt mình vào một khu vực bất ổn”.
Ông Mushahid Hussain, cựu Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Thượng viện Pakistan, cho rằng quốc gia này từ lâu đã mang tư tưởng “liên kết Hồi giáo”: “Pakistan có năng lực quân sự, và đổi lại, chúng tôi nhận được sự củng cố kinh tế. Pakistan đang trở thành lựa chọn chiến lược mới cho các quốc gia vùng Vịnh”.
Với ngân sách quốc phòng Ấn Độ lớn gấp 7 lần, Pakistan khó duy trì thế cân bằng nếu không có sự hỗ trợ tài chính. Riyadh trong nhiều thập kỷ đã nhiều lần rót tiền cho Islamabad, gần đây nhất là khoản vay 3 tỷ USD.
Trong khi đó, Ấn Độ tuyên bố sẽ “nghiên cứu kỹ tác động của thỏa thuận đối với an ninh quốc gia cũng như ổn định khu vực và toàn cầu”.
