Thỏa thuận ngừng bắn giai đoạn một kết thúc, Israel-Hamas sẽ thế nào?

Giai đoạn một của thỏa thuận ngừng bắn Gaza giữa Israel và Hamas đã kết thúc vào ngày 1-3. Chưa thể nói chắc diễn biến sẽ thế nào khi Israel và Hamas có quan điểm khác nhau về tương lai của thỏa thuận ngừng bắn.

Về bản chất, phía Israel muốn giai đoạn một tiếp tục để Hamas thả con tin, đổi lấy việc Israel tiếp tục thả tù nhân và người Palestine bị giam, tăng lượng viện trợ vào Gaza. Theo đài CNN, vẫn còn 24 con tin Israel còn sống ở Gaza.

Tuy nhiên, phía Hamas nhấn mạnh rằng các bên nên thúc đẩy giai đoạn hai của thỏa thuận, tập trung vào việc Israel rút khỏi các khu vực mà họ vẫn chiếm đóng ở Gaza, chấm dứt vĩnh viễn cuộc xung đột.

Một con phố ở Jabalia (bắc Gaza) vào đầu tháng 1. Ảnh: AFP

Những gì thỏa thuận ngừng bắn đã đạt được

Thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực vào tháng 1. Đến nay, tổng cộng 33 con tin người Israel đã được thả, bao gồm 2 con tin bị giam ở Gaza trong 10 năm, và 5 công dân Thái Lan. Hamas cũng trả về 8 thể người Israel.

Về phía Israel, nước này đã thả tổng cộng 1.737 tù nhân và người Palestine bị giam, bao gồm 120 phụ nữ và trẻ em. Khoảng 1.000 người trong số những người được thả là những người bị bắt sau các cuộc tấn công của Hamas vào Israel vào tháng 10-2023. Những người khác là những người đang thụ án tù dài hạn, bao gồm án chung thân. Một số người đã bị giam trong các nhà tù của Israel trong nhiều thập niên.

Các lực lượng Israel cũng đã rút khỏi hành lang Netzarim nằm giữa bắc và nam Gaza.

Tuy nhiên, giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận ngừng bắn không hề suôn sẻ khi hai bên cáo buộc bên kia đã vi phạm thỏa thuận.

Công tác đàm phán về giai đoạn hai của thỏa thuận đã được dự kiến bắt đầu vào đầu tháng 3. Công tác đàm phán này đã nhiều lần bị trì hoãn, trong bối cảnh Hamas cáo buộc rằng Israel không quan tâm đến giai đoạn thứ hai của thỏa thuận.

Các xe của Hội Chữ thập đỏ Quốc tế đến một địa điểm trao trả con tin ở miền nam Gaza vào tháng 2. Ảnh: AFP

Các thành viên cực hữu trong nội các Israel đề nghị Israel tiếp tục cuộc chiến sau khi giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận hoàn tất. Sự ủng hộ của nhóm cực hữu này rất quan trọng trong việc duy trì chính quyền của Thủ tướng Israel – ông Benjamin Netanyahu, trong bối cảnh chính quyền này phải thông qua ngân sách vào cuối tháng.

Trong giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn, Hamas đã chứng minh rằng họ vẫn đứng vững, ngay cả khi bị tấn công mạnh. Mục tiêu của Israel về việc tiêu diệt Hamas khó có thể đạt được, trừ khi nhóm này đồng ý giải giáp. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Hamas vẫn chưa có dấu hiệu cho thấy họ muốn giải tán nhóm.

Sẽ có giai đoạn hai?

Sau cuộc họp với các bộ trưởng hôm 1-3, văn phòng của Thủ tướng Israel cho biết vào sáng 2-3 rằng Israel ủng hộ đề xuất của Mỹ về việc gia hạn tạm thời lệnh ngừng bắn hiện tại trong tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo và lễ Vượt qua của người Do Thái.

Theo khuôn khổ đó, thỏa thuận ngừng bắn sẽ được gia hạn. "Vào ngày đầu tiên của khuôn khổ, một nửa số con tin còn sống và đã chết tại Gaza sẽ được thả, và sau đó – nếu đạt được thỏa thuận ngừng bắn vĩnh viễn – số con tin còn sống và đã chết còn lại sẽ được thả" – theo tuyên bố của Văn Phòng Thủ tướng Israel.

Hamas không bình luận về tuyên bố của Văn phòng Thủ tướng Israel.

Trước đó, người phát ngôn của Hamas – ông Hazem Qassem khẳng định việc gia hạn thỏa thuận ngừng bắn không đồng nghĩa các bên đã bước vào giai đoạn hai của thỏa thuận.

Trả lời CNN, ông Qassem cho hay việc gia hạn thỏa thuận ngừng bắn "nhằm mục đích giải cứu những người bị bắt trong khi vẫn duy trì khả năng tiếp tục chiếm đóng Dải Gaza. Điều này trái ngược với các điều khoản của thỏa thuận. Việc gia hạn giai đoạn đầu tiên theo cách mà Israel đề xuất là không thể chấp nhận được đối với chúng tôi".

Thỏa thuận ngừng bắn ban đầu quy định rằng lệnh ngừng bắn có thể tiếp tục miễn là các nhà đàm phán vẫn tiếp tục đàm phán. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, chưa rõ hai bên có đang tiếp tục đàm phán hay không.

Ngày 27-2, một phái đoàn ngoại giao Israel đã đến Cairo (Ai Cập) nhưng đến ngày 28-2 thì đột ngột trở về. Trước đó, một nguồn tin Israel cho biết nước này đang cố gắng kéo dài giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận "càng lâu càng tốt" với hy vọng Hamas thả thêm nhiều con tin.

Ngày 1-3, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đã kêu gọi khẩn các bên tránh để bạo lực quay trở lại. "Điều bắt buộc là phải thực hiện mọi nỗ lực để ngăn chặn sự quay trở lại của các cuộc giao tranh. Điều này sẽ gây ra thảm họa" – ông nói.

Cùng ngày, Hamas đã công bố một video tuyên truyền quay hình ảnh các con tin Israel ở Gaza, bao gồm cảnh con tin mới được trả tự do Iair Horn tạm biệt anh trai mình là Eitan – người vẫn bị giam ở Gaza sau 512 ngày. Đây được xem là hành vi gây áp lực của Hamas lên chính phủ Israel.

Theo tổ chức Diễn đàn Các con tin và Gia đình Mất tích, anh Iair và gia đình đã cho phép phương tiện truyền thông sử dụng video này.

"Chúng tôi yêu cầu những người ra quyết định: Hãy nhìn vào mắt Eitan. Đừng dừng thỏa thuận đã đưa hàng chục con tin trở về với chúng tôi. Họ sắp hết thời gian rồi! Hãy đưa mọi người về nhà ngay” – tổ chức lên tiếng.

Các thành viên Hamas dẫn con tin Or Levy trong buổi thả con tin vào tháng 2. Ảnh: AFP

Văn phòng Thủ tướng Israel lên án đoạn video, cho rằng đây là hành vi "chiến tranh tâm lý" tàn khốc.

Trong bối cảnh tương lai của thỏa thuận ngừng bắn vẫn còn bỏ ngỏ, một số nguồn tin cho biết các nước Ả Rập đang phát triển kế hoạch tái thiết, quản lý và đảm bảo an ninh cho Gaza trong 10 năm. Kế hoạch này sẽ được trình lên hội nghị thượng đỉnh của Liên đoàn Ả Rập vào ngày 4-3. Sau đó, kế hoạch này sẽ được chuyển đến chính quyền Mỹ.

KHOA ĐIỀM