Thời của công ty chứng khoán 'dựa bóng' ngân hàng

Thế lực mới

Cuối tháng 10, công ty chứng khoán Techcombank (TCBS) đã niêm yết 2,31 tỷ cổ phiếu TCX lên sàn chứng khoán, biến TCBS trở thành công ty chứng khoán có vốn hóa lớn nhất thị trường với quy mô khoảng 4,5 tỷ USD.

Với vốn điều lệ 23.113 tỷ đồng và vốn chủ sở hữu hơn 42.400 tỷ đồng, TCBS hiện là công ty chứng khoán có nguồn vốn lớn nhất ngành. Công ty sở hữu nhiều chỉ số ấn tượng như dẫn đầu thị phần tư vấn trái phiếu doanh nghiệp, dẫn đầu dư nợ cho vay ký quỹ (margin), top 3 thị phần môi giới cổ phiếu… 9 tháng đầu năm 2025, công ty ghi nhận lợi nhuận hơn 5.000 tỷ đồng, hoàn thành gần 90% kế hoạch cả năm.

Những thành tựu của TCBS đạt được trong thời gian rất ngắn, chỉ mất khoảng 5 năm, từ 2021 – 2025 để phát triển thành công ty chứng khoán hàng đầu Việt Nam.

Một công ty chứng khoán vừa “trình làng” kế hoạch IPO và niêm yết cổ phiếu cũng ghi nhận hành trình tương tự. Chứng khoán VPBank (VPBankS) dự kiến sẽ IPO 375 triệu cổ phiếu với giá trị huy động dự kiến hơn 12.700 tỷ đồng. Sau IPO, quy mô vốn của VPBankS sẽ tăng lên hơn 30.000 tỷ đồng.

Với thương vụ IPO trong diện lớn nhất lịch sử ngành chứng khoán, VPBankS cũng được định sẵn sẽ là công ty chứng khoán quy mô hàng đầu Việt Nam.

Chưa đầy 4 năm trước, VPBankS chỉ là công ty chứng khoán vô danh có quy mô vốn vài chục tỷ đồng. Sự khác biệt chỉ đến khi công ty này về tay VPBank. Kể từ đó, VPBankS tăng tốc chóng mặt, lọt vào top 3 công ty chứng khoán lớn nhất Việt Nam với tổng tài sản 62.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu trên 20.000 tỷ đồng và dư nợ ký quỹ đạt 27.000 tỷ đồng. Công ty cũng ghi nhận tốc độ tăng trưởng cao trong lĩnh vực ngân hàng đầu tư, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp.

Điểm chung dễ nhận thấy là TCBS và VPBankS đều là công ty chứng khoán thuộc sở hữu của các ngân hàng TMCP hàng đầu – Techcombank và VPBank. Thay vì đứng riêng lẻ, các công ty chứng khoán thuộc ngân hàng đang dần trở thành những cái tên dẫn đầu cuộc chơi.

Ông Hoàng Nam, Giám đốc khối nghiên cứu và phân tích, CTCP Chứng khoán Vietcap chỉ ra xu hướng đang tái định hình lại cuộc chơi giữa các công ty chứng khoán.

Thống kê cho thấy vay ký quỹ (margin) - trụ cột đóng góp lợi nhuận vào công ty chứng khoán đã có sự thay đổi đáng kể. Cụ thể, trong giai đoạn từ năm 2022 – quý II/2025, nhóm 5 công ty chứng khoán có hậu thuẫn từ ngân hàng, đang ghi nhận tốc độ tăng trưởng rất lớn, bình quân hàng năm khoảng 83%, trong khi các công ty chứng khoán độc lập có tốc độ tăng chưa bằng một nửa.

Công ty chứng khoán thuộc sở hữu ngân hàng đang có tốc độ tăng trưởng margin áp đảo. Nguồn: Vietcap

Hiện tượng này khiến thị phần tổng dư nợ cho vay ký quỹ công ty chứng khoán có hậu thuẫn tăng từ 16% lên 28%. Còn 5 công ty chứng khoán lớn độc lập ghi nhận thị phần giảm từ 33% về 30%.

“Đây không phải xu hướng ngắn hạn mà là sự tái định hình lại cuộc chơi. Trong thị trường giá lên, khả năng cho vay margin dồi dào, nhanh và hợp lý là lợi thế cạnh tranh của công ty chứng khoán”, ông Nam đánh giá.

Nguồn lực mạnh mẽ

Theo giám đốc nghiên cứu của Vietcap, nguyên nhân dịch chuyển đến từ lợi thế cạnh tranh mang tính cấu trúc của công ty chứng khoán thuộc ngân hàng: nền tảng vốn vững chắc, dồi vào với chi phí thấp.

Chìa khóa cho sự bứt phá mạnh mẽ của TCBS hay VPBankS đến từ khả năng tăng vốn gần như “không có đối thủ” từ sự hậu thuẫn của ngân hàng mẹ. Cả TCBS và VPBanks đều tăng vốn hàng trăm lần chỉ trong thời gian rất ngắn. Các công ty này cũng không cần nghĩ tới việc chia lợi nhuận hay cổ tức cho cổ đông mà được dồn toàn lực để phát triển.

Dưới sự bảo trợ của ngân hàng mẹ, dòng vốn quốc tế chi phí thấp hơn cũng tìm đến. Hai năm gần đây, TCBS liên tục huy động thành công các khoản vay hợp vốn tín chấp quốc tế, với tổng giá trị lũy kế đạt xấp xỉ 1 tỷ USD.

Với VPBankS, đối tác chiến lược SMBC (Nhật Bản) của VPBank giúp công ty chứng khoán này huy động thành công hơn 300 triệu USD và dự kiến tăng lên 400 triệu USD vào cuối năm 2025.

“Sự hỗ trợ của ngân hàng mẹ mang tới cho VPBankS tốc độ tăng trưởng mạnh. Những điều công ty chứng khoán thông thường có thể mất 10 năm để đạt được thì chúng tôi chỉ cần 3 năm”, ông Nguyễn Đức Vinh – Tổng giám đốc VPBank, ngân hàng sở hữu VPBankS chia sẻ.

Ưu thế từ nguồn lực khổng lồ đó giúp TCBS hay VPBankS thể hiện sức mạnh ngay tại lĩnh vực cốt lõi là cho vay ký quỹ.

Tính đến cuối tháng 10/2025, dư nợ margin của thị trường chứng khoán đã đạt tới ngưỡng kỷ lục với khoảng 370.000 tỷ đồng, nhiều công ty chứng khoán đã chạm ngưỡng giới hạn là hai lần vốn chủ sở hữu. Trong bối cảnh đó, TCBS thể hiện sức mạnh khi tỷ lệ margin/vốn chủ sở hữu của đơn vị này mới ở mức 1 lần, cho thấy khả năng cho vay còn rất dồi dào.

Tuy nhiên, cuộc chiến thị phần không chỉ dừng lại ở cho vay margin. Theo ông Hoàng Nam, về dài hạn, công ty chứng khoán chiến thắng thị phần là đơn vị có thể phục vụ nhu cầu đầu tư toàn diện nhất.

Nhìn vào bức tranh phân bổ tài sản của người giàu tại Việt Nam, 72% người giàu có tài sản nằm ở bất động sản và tiền mặt, trong khi phân bổ vào cổ phiếu, trái phiếu vẫn chênh lệch khá lớn so với xu thế trên thế giới. Đây là cơ hội lớn cho các công ty chứng khoán.

Mặc dù vậy, chỉ có những công ty lớn, phát triển lĩnh vực ngân hàng đầu tư, mang tới những sản phẩm đầu tư đa dạng: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, quản lý tài sản... thì mới nắm bắt được cơ hội này.

Chẳng hạn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng màu mỡ về sản phẩm. Song để thành công trong mảng này cần quan hệ với doanh nghiệp, năng lực thẩm định và quy mô vốn. Đây đều là các yếu tố không đơn giản với các công ty chứng khoán đơn lẻ.

Phân bổ tài sản của người giàu Việt Nam vẫn còn hạn chế. Nguồn: Vietcap

Bài học lớn có thể thấy từ chứng khoán VNDirect. Từng nằm top đầu các công ty chứng khoán giai đoạn 2020, VNDirect từng có tham vọng tiến quân sang mảng trái phiếu.

Để có đủ nguồn lực, công ty đã tiến hành tăng vốn, thu hẹp hoạt động tại mảng truyền thống là cổ phiếu và sau đó nhận thất bại đau đớn cho khoản đầu tư này. Tác động nặng nề đến nỗi cho tới thời điểm hiện tại, VNDirect vẫn chưa thể lấy lại vị thế trước đây. Vì vậy, không có gì lạ khi trái phiếu doanh nghiệp gần như là sân chơi của các công ty chứng khoán trong hệ sinh thái ngân hàng với khoảng 65% thị phần.

Hay ngay tại lĩnh vực mới đầy tiềm năng như tài sản số, các công ty chứng khoán thuộc ngân hàng cũng có nhiều lợi thế khi dễ dàng đáp ứng điều kiện để lập sàn tài sản số như vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Sẽ không có gì bất ngờ nếu những cái tên đầu tiên được cấp phép thành lập sàn giao dịch tài sản số liên quan tới Techcombank hay VPBank.

“Các công ty chứng khoán có chuyên môn đầu tư cao, có ngân hàng đầu tư sẽ phân bổ được nhiều vào tài sản đầu tư có khả năng sinh lời tốt. Đồng thời, các công ty trên cũng có sự ổn định lớn hơn về lợi nhuận”, ông Nam cho biết.

Mặt khác, cơ cấu doanh thu đa dạng cũng giúp các công ty chứng khoán có khả năng chống chịu tốt hơn khi thị trường rơi vào giai đoạn khó khăn. Với các công ty chứng khoán thế hệ mới này, mối quan tâm không chỉ là thị trường chứng khoán, mua bán cổ phiếu, tự doanh hay cho vay margin, mà nó còn vô vàn nghiệp vụ đầu tư, quản lý tài sản khác, tạo nên dư địa tăng trưởng khác biệt so với công ty chứng khoán truyền thống.

Thêm nhiều tay chơi

Việc TCBS đã niêm yết và VPBankS chuẩn bị sẵn sàng lên sàn vào cuối năm nay mới chỉ là khởi đầu của cuộc chơi. Lợi ích của việc sở hữu công ty chứng khoán là rõ ràng và không ngân hàng nào muốn bỏ qua ưu thế này.

Ngay đầu tháng 10 này, công ty chứng khoán LPBank (LPBS) – mảnh ghép trong hệ sinh thái của ngân hàng LPBank đã hoàn tất tăng vốn điều lệ lên gần 4 lần, từ mức 3.888 tỷ đồng lên 12.668 tỷ đồng thông qua chào bán cho cổ đông hiện hữu. Với việc tăng vốn thành công, LPBS đã gia nhập nhóm các công ty chứng khoán có quy mô vốn điều lệ lớn nhất thị trường.

Đầu năm nay, chứng khoán ACB (ACBS) cũng được tăng vốn lên 10.000 tỷ đồng, tương ứng tăng gấp 3 lần vốn chỉ trong vòng 3 năm với mục tiêu mở rộng hoạt động.

Trong số này, chứng khoán Kafi là đơn vị tiến gần nhất tới lộ trình giống VPBankS và TCBS, dù quy mô có thể thua kém. Cuối tháng 9, Kafi đã hoàn tất tăng vốn lên 7.500 tỷ đồng. và dự kiến niêm yết lên sàn UpCOM vào quý IV/2025. Công ty đặt mục tiêu tăng gấp 2 vốn điều lệ lên 15.000 tỷ đồng vào năm 2026. Không trực tiếp nắm quyền sở hữu, song Kafi được biết đến là mảnh ghép trong hệ sinh thái ngân hàng VIB của doanh nhân Đặng Khắc Vỹ.

Trước đó, Đại hội đồng cổ đông bất thường PGBank đã thông qua việc mua cổ phần là công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ hoặc công ty bảo hiểm để trở thành công ty con, công ty liên kết của PGBank.

Sacombank cũng thông qua phương án mua công ty chứng khoán để trở thành công ty con của ngân hàng. Theo đó, Sacombank sẽ góp vốn/mua cổ phần công ty chứng khoán, với tỷ lệ sở hữu trên 50%, tổng giá trị đầu tư tối đa 1.500 tỷ đồng.

MSB cũng đã được cổ đông thông qua việc góp vốn, mua cổ phần của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ để các công ty này trở thành công ty con của MSB. Mục tiêu của MSB là các công ty chứng khoán có tài sản sạch và quy mô vốn điều lệ khoảng 300-500 tỷ đồng. Sau đó, MSB sẽ tham gia điều hành và điều chỉnh tăng vốn để phù hợp với quá trình phát triển, đồng thời hỗ trợ các sản phẩm liên quan.

SeABank cũng đã thông qua kế hoạch mua cổ phần của Chứng khoán ASEAN để trở thành công ty con. TPBank cũng đã hoàn thành mua lại Công ty cổ phần Quản lý quỹ Việt Cát (VFC) với tỷ lệ nắm giữ cổ phần 99,9% vào đầu năm 2024.

Các công ty chứng khoán có liên quan tới hệ sinh thái ngân hàng.

CTCP Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating) đánh giá, việc mở rộng sang lĩnh vực chứng khoán sẽ giúp ngân hàng tăng thu nhập từ phí dịch vụ và khai thác hiệu quả mạng lưới khách hàng để phát triển hệ sinh thái của ngân hàng nhờ bán chéo.

“Các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng thường tận dụng vốn và mạng lưới khách hàng của ngân hàng mẹ để mở rộng thị phần – lợi thế mà các công ty chứng khoán không thuộc hệ sinh thái ngân hàng khó có thể cạnh tranh”, VIS Rating nhận định.

Trần Anh