Thời của tranh nhỏ bằng gạch lát, bưu thiếp

Tác phẩm "Double Threshold" tại Winter Street Gallery. Ảnh: Winter Street Gallery.

Jennifer J. Lee (47 tuổi) là một trong 10 nghệ sĩ hỗ trợ họa sĩ trừu tượng Julie Mehretu vẽ bức tranh có kích thước đồ sộ cho tiền sảnh Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại San Francisco vào năm 2016.

Tác phẩm Howl, Eon (I, II) được vẽ trên hai tấm canvas có kích thước 8,23 x 9,75 m, vượt qua cả quy mô của bức The Last Judgment của Michelangelo. Để hoàn thành tác phẩm, cô đã phải sử dụng một chiếc xe nâng để vẽ trên cao.

Tuy nhiên, các tác phẩm cá nhân của Lee lại khiêm tốn hơn nhiều, cả về tham vọng nghệ thuật lẫn kích thước.

Trên những tấm vải đay có kích thước chỉ bằng tấm bưu thiếp hoặc tờ giấy in, Lee tái hiện lại những hình ảnh cô thấy trên các diễn đàn mua sắm, như một chiếc quần jeans, một chiếc bánh sandwich hay một phòng chơi trẻ em. Tác phẩm ấn tượng nhất của cô có kích thước chỉ bằng một viên gạch phòng tắm.

Triển lãm Square Dance năm 2023 của Jennifer J. Lee tại Phòng trưng bày Klaus von Nichtssagend ở New York (Mỹ). Ảnh: Heidi Bohnenkamp Photography.

Chất liệu vải đay tạo ra hiệu ứng pixel hóa tựa như hình ảnh mờ đang bị phân mảnh. Kết hợp với kích thước nhỏ của tác phẩm, hiệu ứng này khiến người xem liên tưởng đến việc quan sát hình ảnh qua màn hình iPad hay laptop. Tất cả đều phản ánh dụng ý nghệ thuật của Lee, thể hiện rằng bức tranh chỉ là hình ảnh của một hình ảnh khác.

Lee so sánh việc thưởng thức tác phẩm nghệ thuật như khi nhòm qua lỗ khóa cửa: "Tôi thích bức tranh của mình có thể mời gọi người khác khám phá một điều gì đó".

Trong khi thị trường nghệ thuật ưa chuộng những tác phẩm có kích thước đồ sộ, cô là một trong những họa sĩ đương đại đặc biệt chú trọng vào việc sáng tạo các bức tranh nhỏ.

Một số nghệ sĩ chọn vẽ tranh kích thước nhỏ vì những lý do thực tế: khi chi phí vật liệu, thuê studio và vận chuyển ngày càng cao, các tác phẩm nhỏ không chỉ tiết kiệm chi phí sản xuất mà còn dễ dàng lưu trữ và vận chuyển.

Trong suốt đại dịch Covid-19, nhiều nghệ sĩ không có lựa chọn nào khác ngoài việc làm việc trên bàn ăn trong bếp. Các bức tranh nhỏ cũng tạo ra cảm giác gần gũi, thân mật và không phô trương.

Mặc dù phong cách và cách tiếp cận nghệ thuật của các nghệ sĩ có sự khác biệt, họ đều có chung một quan điểm cổ điển về mục đích của nghệ thuật: tạo ra sự giao hòa cá nhân với tác phẩm thay vì trình diễn tập thể, bởi trong không gian phòng trưng bày, mỗi tác phẩm chỉ có thể được thưởng thức bởi một người xem.

Bức tranh Bill (2023), 6,3 x 6,3 inch, của Mia Middleton (bên trái) và tác phẩm Untitled (Train) (2023), 4x4 inch, của Jennifer J. Lee. Ảnh: Klaus von Nichtssagend Gallery.

Trong 15 năm qua, khi dòng tiền đổ vào thị trường nghệ thuật gia tăng, ngày càng nhiều nghệ sĩ đương đại đã vượt qua giới hạn sáng tạo của chính bản thân họ. Họ chỉ đạo một đội ngũ trợ lý hùng hậu để tạo ra những tác phẩm lớn nhằm lấp đầy không gian của các phòng trưng bày và bảo tàng.

Trước xu hướng đó, một số nghệ sĩ và nhà môi giới nghệ thuật đang tìm cách phát triển tính bền vững trong nghệ thuật qua dòng tranh kích thước nhỏ.

"Tại sao những họa sĩ như chúng tôi phải đặt mục tiêu kiếm hàng trăm nghìn đô la, thay vì chỉ là một công việc giúp duy trì cuộc sống? Tất cả những gì tôi muốn là tiếp tục vẽ tranh”, Lee chia sẻ.

Nhà phê bình nghệ thuật Mira Schor đã viết trong bài tiểu luận Modest Painting vào năm 2001 rằng những nghệ sĩ trong dòng chảy này thường đề cao “sự nghiêm ngặt hoặc tham vọng đối với hội họa” thay vì phát triển sự nghiệp của riêng họ.

Những nghệ sĩ không thoải mái với sự phô trương trong nghệ thuật cũng đồng tình với quan điểm này, như Peter Shear (44 tuổi), nghệ sĩ trừu tượng tự học ở Indiana, người hiếm khi vẽ trên những tấm canvas dài quá 20 inch.

"Giờ đây, hơn bao giờ hết, dường như không phải lúc để phô trương", ông nói.

Dòng tranh có kích nhỏ bắt nguồn từ thế kỷ 16, khi các họa sĩ tạo ra những bức chân dung trên mặt dây chuyền hoặc hộp nhỏ. Trong suốt thế kỷ 20, những nghệ sĩ vẽ tranh mini thường là những người ngoài cuộc, không theo bất kỳ phong trào nghệ thuật lớn nào. Ít ai trong số họ trở thành tên tuổi nổi bật ngày nay.

Khánh An