Thời 'hoàng kim' của khí đốt sắp kết thúc?

Thời đại tăng trưởng của khí đốt vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo báo Australian Financial Review (AFR) , có một điều cấm kỵ trong lĩnh vực năng lượng truyền thống là cho rằng nhu cầu về ba loại nhiên liệu hóa thạch – dầu, khí đốt và than đá – có thể giảm vĩnh viễn.

Bất chấp những lời bàn tán lặp đi lặp lại về nhu cầu đã đạt “đỉnh” của dầu và than trong những năm qua, mức tiêu thụ cả hai loại nhiên liệu này đều đang đạt mức cao nhất mọi thời đại, khiến việc bác bỏ mọi khẳng định rằng vai trò của lĩnh vực năng lượng hóa thạch truyền thống sớm suy yếu trở nên vững chắc hơn.

Tuy nhiên, theo những dự đoán mới đây của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), thời đại tăng trưởng dường như không ngừng nghỉ này sẽ kết thúc trong thập kỷ này, mang theo những tác động đáng kể đối với ngành năng lượng toàn cầu và cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Bước ngoặt lịch sử

Hàng năm, báo cáo Triển vọng Năng lượng Thế giới của IEA vạch ra những lộ trình tiềm năng mà hệ thống năng lượng toàn cầu có thể thực hiện trong những thập kỷ tới để giúp cung cấp thông tin cho việc ra quyết định về chính sách và đầu tư.

Báo cáo năm nay của IEA, dự kiến sẽ được công bố vào tháng Mười tới, cho thấy thế giới đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử. Chỉ dựa trên các chính sách hiện nay của các chính phủ trên toàn cầu, ngay cả khi không có bất kỳ chính sách khí hậu mới nào, nhu cầu về các loại nhiên liệu hóa thạch dự kiến sẽ đạt đỉnh trong những năm tới. Đây là lần đầu tiên nhu cầu đối với mỗi loại nhiên liệu đạt đỉnh điểm trong thập kỷ này - sớm hơn nhiều người dự đoán.

Những thay đổi đáng chú ý này sẽ mang lại mức phát thải khí nhà kính đỉnh điểm trên toàn cầu. Điều này chủ yếu được thúc đẩy bởi sự tăng trưởng ngoạn mục của các công nghệ năng lượng sạch như tấm pin Mặt Trời và xe điện, sự thay đổi cơ cấu trong nền kinh tế Trung Quốc và sự phân nhánh của cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu.

Nhu cầu than trên thế giới vẫn ở mức cao trong thập kỷ qua. Nhưng hiện tại, nó sắp đạt đến đỉnh điểm trong vài năm tới, với các khoản đầu tư lớn đang cạn kiệt bên ngoài Trung Quốc khi năng lượng Mặt Trời và năng lượng gió chiếm ưu thế trong việc mở rộng hệ thống điện.

Ngay cả ở Trung Quốc, nước tiêu thụ than lớn nhất thế giới, sự tăng trưởng ấn tượng của năng lượng tái tạo và năng lượng hạt nhân, cùng với đà tăng trưởng kinh tế chậm lại, cho thấy việc sử dụng than sẽ sớm sụt giảm.

Một số chuyên gia cho rằng nhu cầu dầu toàn cầu có thể đã đạt đỉnh sau khi lao dốc trong đại dịch. IEA đã cảnh giác với những lời kêu gọi quá sớm như vậy, nhưng những dự báo mới nhất cho thấy rằng sự phát triển của xe điện trên khắp thế giới, đặc biệt là ở Trung Quốc, đồng nghĩa với việc nhu cầu dầu sắp đạt đỉnh trước năm 2030. Xe buýt điện và cả các loại xe hai, ba bánh chạy bằng điện cũng đang tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi, càng làm giảm nhu cầu dầu mỏ.

Không đủ để hạn chế sự ấm lên toàn cầu

Nhu cầu than trên thế giới vẫn ở mức cao trong thập kỷ qua.Ảnh: AFP/TTXVN

“Thời kỳ hoàng kim của khí đốt” - điều mà nhiều người đã nói tới từ năm 2011- sắp kết thúc, khi nhu cầu khí đốt ở các nền kinh tế tiên tiến sẽ giảm vào cuối thập kỷ này. Đây là kết quả của việc năng lượng tái tạo ngày càng vượt trội so với khí đốt trong sản xuất điện, sự gia tăng của máy bơm nhiệt và sự chuyển dịch nhanh chóng của châu Âu khỏi khí đốt sau cuộc cũng đột Nga-Ukraine.

Việc nhu cầu đối với ba loại nhiên liệu hóa thạch này đạt đỉnh là một viễn cảnh đáng hoan nghênh, cho thấy sự chuyển đổi sang các hệ thống năng lượng sạch hơn và an toàn hơn đang được đẩy nhanh và những nỗ lực nhằm tránh những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu đang đạt được tiến bộ. Nhưng có một số vấn đề quan trọng cần lưu ý.

Trước tiên, mức giảm nhu cầu dự kiến mà chúng ta thấy dựa trên các thiết lập chính sách ngày nay không đủ mạnh để đưa thế giới vào con đường hạn chế sự ấm lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C. Điều này sẽ đòi hỏi hành động chính sách mạnh mẽ hơn và nhanh chóng hơn đáng kể của các chính phủ. Nhu cầu về các loại nhiên liệu khác nhau sẽ khác nhau đáng kể giữa các khu vực.

Sự sụt giảm ở các nền kinh tế tiên tiến sẽ được bù đắp một phần bằng sự tăng trưởng liên tục ở một số nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, đặc biệt là khí đốt. Nhưng xu hướng toàn cầu rất rõ ràng: điện và các nhiên liệu phát thải thấp cũng như những cải tiến về hiệu quả sử dụng năng lượng đang ngày càng đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của thế giới.

Sự sụt giảm nhu cầu cũng sẽ không duy trì xuyên suốt. Mặc dù nhu cầu nhiên liệu hóa thạch dự kiến sẽ đạt đỉnh cao trong thập kỷ này về mặt cấu trúc, nhưng vẫn có thể chứng kiến những mức tăng đột biến, sự sụt giảm mạnh và ổn định trên đường đi xuống. Ví dụ, các đợt nắng nóng và hạn hán có thể khiến nhu cầu than tăng vọt tạm thời do lượng sử dụng điện tăng vọt trong khi sản lượng thủy điện giảm.

Và ngay cả khi nhu cầu về nhiên liệu hóa thạch giảm, những thách thức về an ninh năng lượng sẽ vẫn tồn tại khi các nhà cung cấp điều chỉnh theo những thay đổi. Nhu cầu đạt đỉnh điểm mà chúng ta thấy dựa trên các thiết lập chính sách ngày nay không xóa bỏ nhu cầu đầu tư vào các mỏ dầu và khí đốt, vì sự sụt giảm tự nhiên từ các mỏ hiện tại có thể rất lớn. Đồng thời, họ cũng hạn chế kêu gọi tăng chi tiêu từ một số khu vực và nhấn mạnh những rủi ro kinh tế và tài chính của các dự án dầu khí lớn mới, bên cạnh những rủi ro rõ ràng đối với khí hậu.

Với các chính sách ngày nay, mức tiêu thụ đỉnh của nhiên liệu hóa thạch đã “vào tầm ngắm”, và những người nắm quyền quyết định cần phải nhanh nhạy. Quá trình chuyển đổi năng lượng sạch có thể còn tăng tốc hơn nữa thông qua các chính sách khí hậu mạnh mẽ hơn. Nhưng thế giới năng lượng đang thay đổi nhanh chóng và theo hướng tốt hơn./.

Minh Trang (Theo Australian Financial Review)