Thói quen phổ biến vắt kiệt sức khỏe người Việt

Thói quen uống rượu bia khiến nhiều người bị vắt kiệt sức. Ảnh: Freepik.

Nhiều năm nay, anh N.V.T. (Phú Thọ) vẫn giữ thói quen thường nhật, 3 bữa cơm được ăn qua loa trong khi những ly rượu đầy trở thành một phần không thể thiếu. Dù từng được chẩn đoán tăng triglycerid máu, người đàn ông 46 tuổi bỏ mặc lời dặn của bác sĩ.

Một buổi tối tháng 9, anh đột ngột gập người ôm bụng, cơn đau thượng vị nhói lên, lan đi toàn thân. Tại phòng cấp cứu Trung tâm Y tế khu vực Cẩm Khê, ống huyết tương trắng đục “như sữa” được lọc từ máu bệnh nhân khiến ê-kíp sững lại. Chỉ số triglycerid của anh cao gần 80 lần mức bình thường. Đó là một đêm dài căng thẳng, máy liên tục lọc máu thay huyết tương để cứu sống anh T.. Sáng hôm sau, người đàn ông tỉnh táo trở lại, chỉ số triglycerid hạ.

Vài ngày liền uống rượu không ngớt, anh L.V.T. (37 tuổi, Cao Bằng) bất ngờ quỵ xuống bởi cơn đau bụng dữ dội kèm nôn ói liên hồi. Khi được đưa vào viện, anh đã lịm đi. Tại khoa Cấp cứu Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, anh được chẩn đoán suy gan, suy thận cấp kèm nguy cơ tử vong cao, buộc bác sĩ phải cho lọc máu liên tục và hồi sức tích cực.

Suốt hơn 24 giờ, anh nằm giữa phòng cấp cứu với đủ đường truyền chạy khắp người, từng chỉ số sinh tồn được theo dõi sát sao cho đến khi dần ổn định trở lại.

Huyết tương người bệnh trắng đục như sữa vào thời điểm nhập viện của bệnh nhân có thói quen uống rượu mỗi ngày. Ảnh: Trung tâm Y tế khu vực Cẩm Khê.

Rượu bia tác động từ não bộ đến hệ tiêu hóa

Không riêng những trường hợp trên, nhiều người xem thói quen nhâm nhi vài ly mỗi ngày là vô hại, nhưng rượu bia có thể để lại những tổn thương âm thầm mà cơ thể khó lòng chịu đựng lâu dài.

Theo các chuyên gia tại Viện Quốc gia về Lạm dụng và Nghiện Rượu Mỹ (NIAAA), tác động của rượu bia không chỉ dừng lại ở cảm giác lâng lâng sau vài ly. Khi đi vào cơ thể, nó len lỏi qua từng cơ quan và để lại những hậu quả khó lường.

Tại não, các loại đồ uống này làm gián đoạn các đường truyền tín hiệu, đây là những “mạch điện” giúp chúng ta suy nghĩ, điều khiển cơ thể và giữ thăng bằng cảm xúc. Khi hệ thống này bị nhiễu, con người dễ rơi vào trạng thái buồn - vui thất thường, hành vi thay đổi, suy nghĩ kém tỉnh táo và khả năng phối hợp vận động suy giảm.

Và không chỉ dừng ở đó, lượng rượu lớn còn khiến nguy cơ đột quỵ tăng lên. Theo các chuyên gia, không có mức an toàn nào về thói quen uống rượu bia. Thống kê của Hiệp hội Đột quỵ thế giới cho thấy trên toàn cầu, việc tiêu thụ quá nhiều rượu có liên quan đến hơn 1 triệu ca đột quỵ mỗi năm. Uống hơn 4 ly rượu mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ lên tới 35%.

Rượu bia âm thầm bào mòn sức khỏe con người. Ảnh: NIAAA.

Đường ruột nơi tiếp xúc trực tiếp với rượu bia chịu ảnh hưởng sớm và rõ rệt. Khi lớp bảo vệ bị bào mòn, thành ruột trở nên “rò rỉ”, cho phép độc tố xâm nhập vào máu và phá vỡ hệ vi sinh vốn giữ vai trò quan trọng với sức khỏe. Sự mất cân bằng này làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng, đồng thời gây viêm lan rộng khắp cơ thể và làm tăng khả năng chảy máu tiêu hóa.

Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Vương quốc Anh (NHS), hệ tim mạch cũng không nằm ngoài vòng xoáy tổn thương do các loại đồ uống này gây nên. Thói quen uống rượu bia có thể làm yếu dần cơ tim, khiến tim phình to và bơm máu kém hiệu quả hơn, hay còn được gọi là bệnh cơ tim giãn. Dù uống ít hay nhiều, rượu đều có thể gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và tăng tốc độ nhịp tim. Uống lâu dài khiến nguy cơ đau tim và bệnh mạch vành tăng đáng kể.

Yếu tố thúc đẩy ung thư

Tuyến tụy cũng chịu ảnh hưởng đáng kể. Thói quen sử dụng đồ uống có cồn kéo dài có thể dẫn đến viêm tụy. Viêm tụy có thể xuất hiện đột ngột (viêm tụy cấp) và tiến triển thành viêm tụy mạn, gây tổn thương kéo dài, làm giảm enzyme tiêu hóa và rối loạn hormone điều hòa đường huyết. Về lâu dài, viêm tụy mạn làm tăng nguy cơ tiểu đường và ung thư tụy.

Với ung thư, khoa học đã có kết luận rõ ràng. Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI) xếp rượu vào nhóm chất gây ung thư ở người, với nguy cơ tăng theo mức độ và thời gian sử dụng. Thói quen uống một ly mỗi ngày hay từng đợt uống dồn dập đều có thể làm thay đổi nguy cơ mắc bệnh. Chương trình Chất độc Quốc gia Mỹ cũng đưa rượu vào danh sách chất gây ung thư từ năm 2000.

Nhiều loại ung thư được cho là có liên quan đến rượu bia. Ảnh: Duy Hiệu.

Các loại ung thư liên quan đến thói quen uống rượu/bia được ghi nhận gồm:

Ung thư đầu - cổ (khoang miệng, hầu, thanh quản)
Ung thư thực quản, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào vảy
Ung thư gan
Ung thư vú (chỉ một ly mỗi ngày có thể tăng nguy cơ 5-15%)
Ung thư đại trực tràng

Thống kê của NIH chỉ ra nguy cơ ung thư khoang miệng và hầu họng có thể tăng tới 80% ở người uống nhẹ và gấp 5 lần ở người uống nặng. Ung thư thanh quản tăng lần lượt 40% và 160% ở hai nhóm này. Với ung thư thực quản tế bào vảy, nguy cơ cũng tăng 30% ở mức uống nhẹ và tăng tới 5 lần ở mức uống nhiều.

Gan chịu ảnh hưởng rõ rệt hơn cả, với nguy cơ ung thư gan ở người có thói quen thường xuyên uống rượu tăng gấp đôi so với người không uống. Ở phụ nữ, rượu làm tăng nguy cơ ung thư vú theo liều lượng: khoảng 4% khi uống nhẹ, 23% ở mức vừa và lên đến 60% ở mức uống nặng. Với ung thư đại trực tràng, các nghiên cứu ghi nhận mức tăng nguy cơ dao động từ 1,2 đến 1,5 lần ở người uống rượu từ mức vừa đến nhiều.

Một số quan niệm sai lầm

Thói quen uống rượu bia đi kèm rất nhiều quan niệm sai lầm, trong đó phổ biến nhất là niềm tin rằng rượu tự ngâm “sạch” và “bổ” hơn rượu công nghiệp. ThS.BS Võ Ngọc Quốc Minh, khoa Nội Tiêu hóa, Bệnh viện Y dược TP.HCM, cho biết việc tự ngâm rượu tại nhà chưa chắc đảm bảo an toàn.

Khi dùng rễ cây, thảo dược hoặc động vật không rõ thành phần, không có liều lượng chuẩn và không hiểu rõ công dụng, nguy cơ ngộ độc hoàn toàn có thể xảy ra. “Rượu ngâm không đảm bảo an toàn hơn các loại rượu có nguồn gốc, kiểm soát chất lượng rõ ràng”, bác sĩ nhấn mạnh.

Bác sĩ Minh cũng lưu ý, dù được gọi là “rượu thuốc”, bản chất của chúng vẫn là rượu. Uống nhiều rượu thuốc vẫn gây tổn thương gan, có nguy cơ ngộ độc và dẫn đến lệ thuộc cồn giống hệt các loại rượu bia thông thường.

Nhiều người cho rằng uống rượu bia là cách để giải cảm. Ảnh: Shutterstock.

Một hiểu lầm khác thường gặp ở người Việt là cho rằng uống rượu giúp giải cảm, làm ấm cơ thể hoặc sát khuẩn đường hô hấp. Theo bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Thành viện Hội bệnh Mạch máu Việt Nam, quan điểm này hoàn toàn sai. Cồn chỉ có khả năng sát khuẩn khi đạt nồng độ 60-70%, nhưng mức cồn này nếu uống vào có thể gây bỏng miệng, bỏng thực quản, tổn thương gan thận và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Bác sĩ nhấn mạnh không ai uống rượu ở nồng độ đủ để sát khuẩn được. Cảm giác nóng khi uống rượu thực chất chỉ là tác động lên hệ thần kinh, khiến người uống lầm tưởng cơ thể được làm ấm, trong khi nhiệt độ lõi không hề tăng.

Rượu bia còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tình dục nam giới. Cồn tác động lên hệ thần kinh trung ương, làm giảm cảm giác và phản xạ, từ đó khiến thời gian xuất tinh có thể kéo dài hơn ở một số người. Chính vì thế, nhiều đàn ông chọn uống rượu bia để "chứng tỏ bản lĩnh". Tuy nhiên, đây là cách “kéo dài cuộc yêu” đầy rủi ro.

Bộ Y tế cho biết khi các dây thần kinh bị ức chế liên tục bởi rượu, dương vật dần mất cảm giác với kích thích tình dục, dẫn đến rối loạn cương. Bên cạnh đó, cơ thể mệt mỏi do cồn làm giảm sức bền, dễ gây suy kiệt khi quan hệ trong trạng thái say.

Uống rượu bia thường xuyên còn làm giảm nồng độ testosterone - hormone sinh dục quan trọng của nam giới. Điều này khiến ham muốn giảm dần, thời điểm mãn dục đến sớm hơn, và các rối loạn tình dục trở nên rõ rệt theo thời gian.

Kỳ Duyên