Thông điệp cứng rắn đầu năm của Iran

Động thái của Tehran xuất hiện cùng thời điểm với thông tin cho rằng có các dấu hiệu cho thấy khả năng Iran đang lên kế hoạch tấn công vào các lực lượng Mỹ hoặc các lợi ích của Washington ở Trung Đông...

Thông điệp cứng rắn của Nhà nước Hồi giáo được đưa ra trong bối cảnh Iran liên tục có những bước đi giảm dần các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân lịch sử. Đại sứ Nga tại Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), ông Mikhail Ulyanov cho rằng, đây là động thái tiếp tục trả đũa của Iran với các lệnh trừng phạt của Mỹ khi xóa bỏ dần các hạn mức làm giàu urani trong hoạt động phát triển năng lượng hạt nhân đã được quy định trong thỏa thuận năm 2015.

Động thái mới của Iran cũng được cho có liên quan tới vụ ám sát nhà vật lý hạt nhân Iran Mohsen Fakhrizadeh hồi cuối tháng 11 năm ngoái. Hành động ám sát này giống “giọt nước làm tràn li” dẫn đến việc Iran tiếp tục đưa động thái cứng rắn này. Sau vụ tấn công, những nhân vật cứng rắn ở Tehran đã tuyên bố sẽ đáp trả và Quốc hội nước này thông qua một dự luật gây tranh cãi kêu gọi sản xuất và dự trữ “ít nhất 120kg mỗi năm lượng urani đã được làm giàu 20%” và “chấm dứt” hoạt động thanh tra của IAEA. Tuy nhiên, Chính phủ của Tổng thống Iran Hassan Rouhani đã phản đối dự luật trên.

Người Iran biểu tình phản đối vụ tấn công hạ sát Thiếu tướng Soleimani ngày 3-1-2020. Ảnh: Getty Images

Từ nhiều tháng trước, Iran đã tuyên bố giảm một số cam kết trong thỏa thuận hạt nhân đã ký với các nước năm 2015, đồng thời tăng giới hạn làm giàu urani nhằm đáp trả việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận và áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương nhằm vào nhà nước Cộng hòa Hồi giáo. Tuy nhiên, hồi đầu tháng 12 vừa qua, Tổng thống Iran Hassan Rouhani khẳng định nước này sẵn sàng trở lại tuân thủ đầy đủ thỏa thuận ngay sau khi các bên còn lại tôn trọng những cam kết của mình. Ông cũng tái khẳng định quyết tâm nắm bắt "cơ hội" khi nước Mỹ sẽ chính thức có tổng thống mới vào tháng 1-2021. Trong khi đó các nước khác đã tham gia ký kết thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 là Trung Quốc, Pháp, Đức, Nga và Anh vẫn đang chờ đợi tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden tuyên thệ nhậm chức để tiếp tục giải quyết các vấn đề liên quan chương trình hạt nhân của Iran. Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden mới đây cũng tuyên bố một trong các ưu tiên nhiệm kỳ của ông là đưa Mỹ quay trở lại thỏa thuận hạt nhân với Iran.

Những diễn biến nói trên xuất hiện trong bối cảnh có thông tin đề cập khả năng Iran đang lên kế hoạch tấn công các lực lượng Mỹ và lợi ích của Mỹ ở Trung Đông, vào thời điểm tròn một năm Thiếu tướng Iran Qassem Soleimani bị Mỹ hạ sát. Quan chức Mỹ giấu tên nói rằng “những dấu hiệu cho thấy là nghiêm trọng”. Thiếu tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh đặc nhiệm Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) bị hạ sát bằng máy bay không người lái (UAV) vào ngày 3-1-2020 tại Iraq. Ngày 1-1-2021, Chuẩn tướng Esmail Ghaani, người kế nhiệm Soleimani tuyên bố Iran vẫn “sẵn sàng đáp trả”.

Trước đó, ngày 29-12, hai máy bay ném bom B-52 của Mỹ đã bay qua khu vực Trung Đông. Một số quan chức Mỹ cho biết đây là thông điệp răn đe nhằm vào Iran trước lễ kỷ niệm một năm ngày tướng Soleimani thiệt mạng. Bộ trưởng Ngoại giao Iran Javad Zarif ngày 30-12 cáo buộc Tổng thống Mỹ Donald Trump cố gắng “ngụy tạo lý do” để tấn công Iran và khẳng định nước này sẽ “tự bảo vệ mình một cách mạnh mẽ”.

Một số quan chức Mỹ hiện cho rằng mức độ đe dọa từ Iran đang ở mức cao nhất kể từ sau khi tướng Soleimani bị hạ sát ngày 3-1. Các nguồn tin tình báo cho biết Iran đã chuyển tên lửa đạn đạo tầm ngắn tới Iraq, khiến Mỹ triển khai thêm lực lượng tới khu vực. Dù vậy, theo một số quan chức khác thì mối đe dọa đang bị phóng đại và “không có dữ liệu tình báo nào” cho thấy Tehran sắp tung đòn tấn công. Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley đang theo dõi sát sao tình hình. “Quân đội không tin rằng sắp xảy ra một vụ tấn công, nhưng đang áp dụng mọi biện pháp đề phòng nhằm bảo đảm răn đe Iran và bảo vệ lực lượng Mỹ”, một quan chức Mỹ giấu tên cho hay.

Một trong các quan chức Lầu Năm Góc bày tỏ lo ngại nhiều người trong Chính phủ Mỹ đang vẽ nên bức tranh đen tối hơn thực tế trong quan hệ với Iran, cũng như bị ám ảnh với nguy cơ xảy ra các vụ tấn công trả thù trong dịp tròn một năm tướng Soleimani bị hạ sát. Cả 3 quan chức đều nhấn mạnh Mỹ không có kế hoạch tiến công nhằm vào Iran, mọi động thái tăng cường lực lượng trong khu vực chỉ nhằm răn đe, ngăn chặn những cuộc tập kích vào công dân và lợi ích của Washington.

XUÂN PHONG