Thông điệp về sự trở lại

Ngày 28/10/2025, tại hội nghị thượng đỉnh Nhật Bản-Mỹ ở Tokyo, Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi và Tổng thống Mỹ Donald Trump cam kết sẽ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng và kinh tế. Thủ tướng Takaichi tuyên bố sẽ cùng ông Trump xây dựng một “kỷ nguyên vàng” mới cho liên minh Nhật - Mỹ, đồng thời khẳng định mối quan hệ song phương này hiện nay là “liên minh vĩ đại nhất thế giới”. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Diễn ra trong bối cảnh chính trường Mỹ biến động sau đợt đóng cửa chính phủ và các tranh cãi về chính sách thuế, chuyến đi giúp ông Trump khẳng định sự trở lại của Mỹ ở khu vực và đạt được loạt kết quả cụ thể về kinh tế, an ninh và ngoại giao.

Tại điểm dừng chân đầu tiên ở Kuala Lumpur, Tổng thống Trump tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN và chứng kiến lễ ký Tuyên bố hòa bình Thái Lan – Campuchia. Việc ông trực tiếp dự sự kiện được xem là nỗ lực tái khẳng định cam kết của Mỹ với khu vực sau nhiều năm vắng bóng ở cấp cao nhất.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng bị chỉ trích “xa rời” Đông Nam Á, nhưng nay Washington đã thay đổi cách tiếp cận, thừa nhận không thể "cân bằng quyền lực" với Trung Quốc nếu thiếu các đối tác trong khu vực. Sự xuất hiện của ông tại diễn đàn ASEAN cho thấy Mỹ muốn tái thiết lập ảnh hưởng, bảo đảm lợi ích chiến lược lâu dài và củng cố cấu trúc an ninh khu vực.

Trong khuôn khổ hội nghị, Mỹ đã công bố các thỏa thuận thương mại với Malaysia, Campuchia, Thái Lan và Việt Nam, tập trung vào khoáng sản chiến lược, năng lượng và công nghệ cao. Đây là bước đi nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và tăng cường hiện diện kinh tế của Mỹ ở Đông Nam Á.

Đáng chú ý, ông Trump đóng vai trò trung gian thúc đẩy thỏa thuận hòa bình giữa Thái Lan và Campuchia - động thái giúp giảm căng thẳng tại điểm nóng biên giới. Việc Washington can dự tích cực vào tiến trình hòa giải được coi là một thắng lợi ngoại giao cá nhân, đồng thời phát đi thông điệp Mỹ sẵn sàng tham gia sâu hơn vào việc định hình cục diện an ninh khu vực.

Rời Malaysia, ông Trump đến Tokyo gặp tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi. Hai bên ký các thỏa thuận thương mại và an ninh quan trọng, được mô tả là nền tảng cho “thời kỳ hoàng kim mới” trong quan hệ song phương.

Theo thỏa thuận thương mại, Mỹ giảm thuế đối ứng với hàng hóa Nhật Bản từ 25% xuống 15%, trong khi Tokyo cam kết gói đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ, tập trung vào công nghiệp đóng tàu, nông sản, năng lượng và xe bán tải. Đây là bước đi giúp ông Trump hiện thực hóa cam kết “đưa sản xuất trở lại nước Mỹ”.

Đặc biệt, hai nước ký kết thỏa thuận khung về đất hiếm và khoáng sản chiến lược – lĩnh vực vốn bị Trung Quốc chi phối. Washington và Tokyo sẽ phối hợp xây dựng chuỗi cung ứng đa dạng, bền vững và công bằng, đồng thời thúc đẩy dự trữ, chế biến và thương mại đất hiếm. Thỏa thuận được đánh giá là mở rộng phạm vi liên minh Mỹ–Nhật từ quân sự sang an ninh kinh tế, giúp hai nước có thêm “đòn bẩy” trong cạnh tranh với Bắc Kinh.

Về quốc phòng, Tổng thống Trump và Thủ tướng Takaichi thống nhất củng cố năng lực răn đe của liên minh trước các thách thức khu vực. Nhật Bản dự kiến nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP – mức phù hợp với yêu cầu mà ông Trump từng đặt ra với các đồng minh.

Giáo sư Jeff Kingston (Đại học Temple, Nhật Bản) nhận định: “Tổng thống Trump muốn gửi thông điệp mạnh mẽ đến Trung Quốc về sự đoàn kết của liên minh Mỹ - Nhật”. Theo giới quan sát, kết quả hợp tác với Tokyo không chỉ giúp Mỹ có thêm lợi thế trong thương mại, mà còn củng cố vị thế trước cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Điểm đến cuối cùng của Tổng thống Trump là Hàn Quốc, nơi ông dự Hội nghị Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và có cuộc gặp được chờ đợi với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo sau 6 năm.

Phát biểu với báo giới trên chuyên cơ Không lực Một trở về Mỹ sau cuộc họp, Tổng thống Trump khẳng định ông đã đồng ý giảm 10% thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, qua đó đưa tổng mức thuế của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc xuống còn khoảng 47%. Ảnh: THX/TTXVN

Trước đó, Washington và Seoul ký thỏa thuận giảm thuế xuống 15%, đổi lại cam kết đầu tư 350 tỷ USD của Hàn Quốc vào Mỹ, tập trung vào công nghệ cao và năng lượng. Bên cạnh lợi ích kinh tế, ông Trump muốn củng cố liên minh Mỹ–Hàn trong ứng phó với các mối đe dọa từ Triều Tiên.
Tâm điểm chú ý là cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc. Hai bên nhất trí giảm thuế quan, đảm bảo nguồn cung đất hiếm, Trung Quốc tăng nhập khẩu đậu nành từ Mỹ và Washington nới lỏng một phần kiểm soát xuất khẩu công nghệ. Tổng thống Trump mô tả kết quả này là “12 trên 10 điểm”, cho thấy thiện chí của hai cường quốc trong việc hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Kết quả tốt đẹp ngoài mong đợi này cho thấy cả Washington và Bắc Kinh đều tìm thấy lợi ích thực dụng của việc ngăn chặn một cuộc đối đầu thương mại không kiểm soát và tìm kiếm điểm cân bằng trong hợp tác-cạnh tranh.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng các thỏa thuận chỉ mang tính kỹ thuật, chưa đủ để tạo ra bước ngoặt trong quan hệ song phương. Ông Craig Singleton, chuyên gia tại Tổ chức Phòng thủ các nền dân chủ, nhận định: “Việc cắt giảm thuế quan để đổi lấy một lời hứa trấn áp fentanyl chỉ mua được sự bình yên tạm thời, đó là sự giảm căng thẳng mang tính giao dịch—chứ không phải là một sự tái thiết mang tính cấu trúc. Cả hai bên đang điều chỉnh căng thẳng để tránh sự sụp đổ, đồng thời giữ lại phương án leo thang. Về cơ bản không có gì thay đổi, và vòng xoáy cưỡng chế sẽ tiếp tục ngay khi một bên cảm thấy bị thiệt”.

Giới quan sát đánh giá chuyến công du châu Á của ông Trump đã đạt được những mục tiêu quan trọng: khôi phục hình ảnh và ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực, thúc đẩy hợp tác kinh tế thực chất và mở rộng phạm vi liên minh chiến lược.

Theo ông David A. Merkel (Đại học College of Charleston, Mỹ), sự hiện diện của Tổng thống Trump tại các diễn đàn khu vực là tín hiệu cho thấy Đông Nam Á vẫn ở trung tâm trong tầm nhìn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ.

Dù còn nhiều thách thức, nhưng với hàng loạt thỏa thuận về thương mại, đầu tư và an ninh, chuyến đi của Tổng thống Trump được coi là bước củng cố quan trọng trong nỗ lực duy trì thế cân bằng quyền lực của Mỹ tại châu Á, đồng thời mở ra giai đoạn hợp tác mới giữa Washington và các đồng minh chiến lược tại đây. Thông điệp về sự trở lại đã được phát đi - mạnh mẽ và thực dụng, theo đúng phong cách của ông Trump.

Trà Ly (TTXVN)