'Thống kê là tai, là mắt của Đảng và Nhà nước'

Sát cánh cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Ngay trong thời gian đầu của chính quyền cách mạng, giữa muôn vàn khó khăn của “thù trong, giặc ngoài”, Đảng và Nhà nước ta đã đặc biệt coi trọng vai trò của công tác thống kê. Ngày 6/5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành Sắc lệnh số 61/SL, thành lập Nha Thống kê Việt Nam nằm trong Bộ Quốc dân Kinh tế.

Trong 80 năm đồng hành cùng dân tộc, ngành Thống kê không chỉ thu thập thông tin phản ánh thực trạng kinh tế - xã hội, mà còn tiên phong xây dựng hệ thống thông tin kỹ thuật số, ứng dụng phương pháp luận thống kê tiên tiến, minh bạch và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của chính sách phát triển. Dữ liệu thống kê không chỉ phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước, mà còn là cơ sở để hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực và đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và cả nước trong từng giai đoạn.

TS. Nguyễn Thị Hương - Cuc trưởng Cục Thống kê.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Thống kê là tai, là mắt của Đảng và Nhà nước”. Câu nói của Bác dung dị, mộc mạc, nhưng rất sâu sắc về hoạt động thống kê: tai phải thính, mắt phải tinh; nếu tai không thính, mắt không tinh sẽ dẫn đến số liệu không sát thực tế, không đầy đủ, kịp thời, khiến các cơ quan hoạch định chính sách dễ đi sai đường và hậu quả để lại sẽ rất lớn...

Hay như Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng từng nói: “Số liệu thống kê không phải là con số chết, mỗi con số thống kê đều có ý nghĩa của nó, linh hồn của nó, tình hình nước mình thể hiện trong con số, tương lai ở trong con số, kế hoạch cũng ở trong con số”.

Những câu nói này không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược về vai trò của thống kê trong quản trị quốc gia, mà còn là kim chỉ nam cho toàn ngành Thống kê trong suốt chặng đường phát triển.

Trong chiến tranh chống Pháp, thực hiện khẩu hiệu “Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc”, Đảng và Nhà nước rất cần những thông tin thống kê toàn diện, kịp thời và độ tin cậy cao để kịp thời đề ra các quyết sách đúng đắn, ngành Thống kê đã triển khai nhiều cuộc điều tra, tập trung thu thập và báo cáo các thông tin về nông nghiệp, đất đai, thống kê công nghiệp, thương nghiệp ở vùng tự do giúp lãnh đạo cấp trung ương và địa phương đưa ra các quyết sách phân phối nguồn lực hợp lý.

Giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, dù còn thiếu thốn về cơ sở vật chất và nhân lực, để thực hiện tốt nhiệm vụ cung cấp thông tin thống kê, ngành Thống kê đã triển khai được nhiều cuộc điều tra đồng thời thực hiện nhiều báo cáo thống kê chuyên đề, đi sâu vào một số lĩnh vực cũng như tình hình thực hiện các chủ trương chính sách của Nhà nước phục vụ trực tiếp cho việc điều hành, đề ra các quyết sách đúng đắn... Đây là nền tảng vững chắc để khi bước vào thời kỳ bao cấp và đổi mới, ngành Thống kê giữ vững vai trò là cầu nối giữa hệ thống kế hoạch hóa tập trung và chuyển đổi kinh tế thị trường. Công tác thống kê các loại hình kinh tế, từ doanh nghiệp nhà nước đến kinh tế tư nhân đã quy hoạch nguồn lực, hỗ trợ cải tổ. Dữ liệu thống kê kinh tế vĩ mô như GDP, CPI… trở thành cơ sở pháp lý để soạn thảo chính sách đổi mới.

Bộ phận không thể thiếu của Đảng, Nhà nước trong mọi thời kỳ

Giai đoạn đổi mới kể từ năm 1991, Việt Nam gia nhập WTO, ASEAN và các tổ chức thống kê quốc tế. Phương pháp hệ thống tài khoản quốc gia SNA đã chính thức được áp dụng thống nhất trên phạm vi quốc gia, thay thế hệ thống MPS, các cuộc điều tra chuyên đề để thu thập thông tin phục vụ tính toán các chỉ tiêu tổng hợp như tổng sản phẩm trong nước (GDP), tổng thu nhập quốc gia (GNI), thu nhập quốc gia sử dụng (NDI) được triển khai, bài bản, quy mô toàn quốc.

Bước sang thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số, ngành Thống kê đã tích cực đổi mới toàn diện từ thể chế, phương pháp, quy trình sản xuất số liệu đến ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI). Việc thiết lập hệ thống thống kê quốc gia hiện đại, tiệm cận với chuẩn mực quốc tế, gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước giai đoạn 2021 - 2030 đã và đang được đẩy mạnh. Công nghệ thông tin, dữ liệu lớn (big data), AI được ngành Thống kê áp dụng mạnh mẽ để nâng cao hiệu quả xử lý và phân tích số liệu.

Ảnh tư liệu.

Trong suốt quá trình phát triển đất nước, ngành Thống kê được xác định là bộ phận không thể thiếu của Đảng, Nhà nước trong mọi thời kỳ. Không chỉ trong khuôn khổ quốc gia, ngành Thống kê Việt Nam đã và đang tích cực hội nhập, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thống kê khu vực và quốc tế. Việt Nam hiện là thành viên của nhiều diễn đàn thống kê quốc tế, đồng thời chủ động tham gia vào hệ thống chỉ tiêu phát triển bền vững (SDGs) toàn cầu, từ đó góp phần nâng cao vị thế và uy tín của ngành Thống kê Việt Nam trên trường quốc tế.

Khi đến làm việc với Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê) vào tháng 7/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao vai trò của ngành Thống kê trong việc “cung cấp thông tin trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ và kịp thời” để phục vụ công tác chỉ đạo điều hành. Thủ tướng nhấn mạnh: “Số liệu thống kê là căn cứ rất quan trọng để đánh giá đúng tình hình, xác định đúng mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp, hiệu quả cho phát triển kinh tế - xã hội. Nếu số liệu không chính xác dẫn đến nhận định sai, từ đó ra quyết định không hiệu quả”.

Phục vụ mục tiêu phát triển nhanh, bền vững

Từ khi trở thành cơ quan thuộc Bộ Tài chính, với vai trò là cơ quan trung tâm, chủ đạo và điều phối toàn bộ hệ thống thống kê quốc gia của Việt Nam, Cục Thống kê giữ vai trò đầu mối, chủ trì phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Bộ xây dựng các chỉ tiêu thống kê quốc gia, chỉ tiêu thống kê kinh tế - xã hội phục vụ điều hành của Chính phủ và chính quyền địa phương, chỉ tiêu thống kê hàng ngày phục vụ Bộ Chính trị, Ban Bí thư…

Với vai trò là cơ quan Thống kê quốc gia, ngành Thống kê cung cấp số liệu GDP, CPI, FDI, giúp Chính phủ, Bộ Tài chính xác định mục tiêu trung và dài hạn trong việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội; dữ liệu về thu chi ngân sách do cơ quan Thống kê công bố góp phần quan trọng giúp Chính phủ, Bộ Tài chính và các địa phương phân bổ vốn đúng vùng “đói nghèo”, hỗ trợ an sinh.

Trong suốt chặng đường 80 năm hình thành và phát triển, ngành Thống kê Việt Nam đã khẳng định vai trò là cơ quan cung cấp thông tin chính thức, tin cậy và kịp thời, góp phần đáng kể vào công cuộc lãnh đạo, điều hành, quy hoạch và đánh giá phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Nhà nước.

Trong thời gian tới, ngành Thống kê tiếp tục xác định nhiệm vụ trọng tâm là cầu nối dữ liệu, nâng cao chất lượng, độ tin cậy và tính kịp thời của dữ liệu thống kê, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các đối tượng sử dụng khác. Việc xây dựng hệ thống dữ liệu thống kê mở, liên thông, phục vụ kinh tế số, xã hội số là định hướng xuyên suốt trong chiến lược phát triển của Ngành.

Ngành Thống kê tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành, địa phương, củng cố niềm tin của nhân dân và cộng đồng quốc tế về các số liệu, quyết tâm tiếp tục phát triển xứng với niềm tin và vai trò lịch sử của mình. Với nền tảng truyền thống vẻ vang, sự quan tâm sâu sắc của lãnh đạo Bộ Tài chính, ngành Thống kê sẽ tiếp tục vững bước, xứng đáng là đôi tai, đôi mắt của quốc gia trong phát triển kinh tế - xã hội.

TS. Nguyễn Thị Hương - Cuc trưởng Cục Thống kê