Thông tin minh bạch trong giao dịch trên không gian mạng

Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Thông tin minh bạch trong giao dịch trên không gian mạng” do Tạp chí Công Thương phối hợp với Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia tổ chức

Phải cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ cho người tiêu dùng

Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, các giao dịch trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến, mang lại nhiều tiện ích cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, đi kèm với đó là những rủi ro tiềm ẩn, đòi hỏi các biện pháp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiệu quả hơn. Đặc biệt, việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác có ý nghĩa, tầm quan trọng đối với sự an toàn của người tiêu dùng trong quá trình lựa chọn, thanh toán, sử dụng hàng hóa, dịch vụ.

Đây cũng là một trong những nội dung trọng tâm được quy định rõ tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2023, chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024.

Chia sẻ tại Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Thông tin minh bạch trong giao dịch trên không gian mạng” do Tạp chí Công Thương phối hợp với Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia tổ chức ngày 14/3/2025, ông Phan Thế Thắng - Phó trưởng Ban Bảo vệ người tiêu dùng, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho biết, Luật Bảo vệ quyền lợi người dùng năm 2023 đã quy định rất cụ thể liên quan đến trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân kinh doanh trong cung cấp thông tin cho người tiêu dùng.

Cụ thể, tổ chức, cá nhân kinh doanh phải có trách nhiệm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ cho người tiêu dùng, liên quan đến sản phẩm, hàng hóa, liên quan đến tổ chức, cá nhân kinh doanh, liên quan đến các đánh giá của người tiêu dùng đối với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ và cũng như đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh.

Ông Phan Thế Thắng - Phó trưởng Ban Bảo vệ người tiêu dùng, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho biết, Luật Bảo vệ quyền lợi người dùng năm 2023 đã quy định rất cụ thể liên quan đến trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân kinh doanh trong cung cấp thông tin cho người tiêu dùng

Đặc biệt, khi một tổ chức, cá nhân kinh doanh sử dụng một bên thứ ba để cung cấp thông tin thì bên thứ ba cũng phải có chịu trách nhiệm liên quan đến hoạt động cung cấp thông tin này. Cụ thể, Luật Bảo vệ quyền lợi người dùng quy định, bên thứ ba có trách nhiệm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ cho người tiêu dùng, hơn nữa cũng có trách nhiệm yêu cầu các tổ chức, cá nhân kinh doanh phải cung cấp thông tin, tài liệu và phương tiện để xác minh tính chính xác, đầy đủ và chân thật của thông tin đó, “và họ phải chịu trách nhiệm liên đới liên quan đến việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho người tiêu dùng”, ông Thắng cho biết.

Xây dựng môi trường thương mại điện tử minh bạch, nền tảng là “trọng tài” trung gian

Ông Nguyễn Lâm Thanh - Đại diện TikTok Việt Nam cho biết, sau 3 năm hoạt động tại Việt Nam, TikTok Shop đã có hàng trăm ngàn các nhà cung cấp trên nền tảng và sử dụng một đội ngũ rất lớn những nhà sáng tạo nội dung để truyền tải, giới thiệu những sản phẩm đến với hàng chục triệu người dùng ở Việt Nam.

Theo ông Thanh, nền tảng phải tạo ra một môi trường minh bạch, rõ ràng và bảo đảm quyền lợi của tất cả các bên, từ những nhà sản xuất đến hàng triệu người hiện là những nhà sáng tạo nội dung, trong số đó có một phần nhỏ là những KOL, KOC,… những người có ảnh hưởng xã hội, còn số đông chính là những nhân viên bán hàng, là những người bán hàng từ môi trường truyền thống chuyển lên trên không gian Internet; qua đó đóng vai trò trung gian giải thích về chất lượng, giá cả hàng hóa để người mua có niềm tin mua loại hàng hóa đó.

TikTok Shop đã xây dựng những bộ tiêu chí để bảo đảm các doanh nghiệp, các danh mục hàng hóa đưa lên trên nền tảng phải minh bạch, rõ ràng, có đầy đủ các giấy tờ của Nhà nước. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phải cung cấp đầy đủ thông tin như đăng ký doanh nghiệp, địa chỉ,… để có thể xác nhận danh tính doanh nghiệp, đưa vào quy trình xử lý hậu quả khi có tranh chấp xảy ra.

Với những người bán hàng, với những người có ảnh hưởng ở trên nền tảng, TikTok cũng cho biết đã yêu cầu tất cả các bên tuân thủ các quy định của Nhà nước, như phải nói đúng về các sản phẩm, thông tin mà họ đưa đến khách hàng.

“Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2024, TikTok Shop đã từ chối tới hơn 20 triệu mặt hàng do các nhà cung cấp đưa lên nền tảng trên toàn cầu, đồng thời gỡ bỏ chức năng bán hàng của hơn 500.000 nhà sáng tạo nội dung trên nền tảng. Đây đều là những con số rất lớn”, đại diện TikTok Việt Nam cho hay.

"Nền tảng tạo ra một môi trường trung gian giống như một người trọng tài để bảo đảm các giao dịch về thương mại điện tử được xử lý, được ghi lại và quyền lợi của người tiêu dùng sẽ được bảo đảm", ông Nguyễn Lâm Thanh - Đại diện TikTok Việt Nam nhận định

Ngoài ra, TikTok Shop cũng đẩy mạnh trao quyền cho người tiêu dùng, nếu người tiêu dùng mua được một mặt hàng mà không đúng với mô tả của người bán, không chỉ là hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng giả,… mà kể cả người tiêu dùng khi nhận được hàng mà nhận thấy không giống với người bán mô tả thì nền tảng cũng có thể nhanh chóng giải quyết khiếu nại trong vòng 72 giờ và thậm chí người tiêu dùng có thể được hoàn tiền gấp 2 lần hàng hóa đã đặt mua.

“Nền tảng tạo ra một môi trường trung gian giống như một người trọng tài để bảo đảm các giao dịch về thương mại điện tử được xử lý, được ghi lại và quyền lợi của người tiêu dùng sẽ được bảo đảm. Là người đại diện của nền tảng thì chúng tôi cam kết là sẽ phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan, các cơ quan quản lý nhà nước hay là những tổ chức đại diện cho người tiêu dùng như là Hội Bảo vệ người tiêu dùng ở đây để bảo đảm là chúng ta sẽ có một môi trường thương mại điện tử phát triển bền vững, bảo đảm chi phí xã hội giảm thấp và tất cả người dân Việt Nam sẽ có được một cuộc sống sung túc hơn”, ông Thanh nhấn mạnh.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Đặng Thùy Linh - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần APG ECO đánh giá việc bảo vệ thông tin của khách hàng, đặc biệt là thông tin cá nhân của khách hàng cũng cần phải lưu ý. Thông tin khách hàng cần được bảo vệ một cách nghiêm ngặt để không bị rỏ rỉ ra ngoài.

“Đó không chỉ là bảo vệ cho doanh nghiệp mà cũng là bảo vệ cho khách hàng. Khi doanh nghiệp đưa những lợi ích của khách hàng lên hàng đầu thì ngoài việc xây dựng được uy tín thì đây cũng là một cách để xây dựng thương hiệu một cách mạnh mẽ trên thị trường”, bà Linh chia sẻ.

Trách nhiệm của KOL, KOC là minh bạch và khách quan

Ông Bùi Thanh Thủy - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam phân tích, theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, người có ảnh hưởng (KOL) là các chuyên gia, người có uy tín, người được xã hội chú ý trong những lĩnh vực, ngành nghề nhất định, các ngành nghề cụ thể được tổ chức, cá nhân kinh doanh tài trợ nhằm sử dụng hình ảnh, lời khuyên, lời khuyên nghị của người có ảnh hưởng để giới thiệu sản phẩm, để xúc tiến thương mại, để khuyến khích người tiêu dùng mua và tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Và trong quá trình thúc đẩy sản xuất tiêu dùng bền vững, có thể nói vai trò của người có ảnh hưởng mang tính chất then chốt, bởi sức lan tỏa và tiếng nói của họ có uy tín rất lớn trong cộng đồng xã hội.

Còn đối với người tiêu dùng chủ chốt, có sức ảnh hưởng đến thị trường (KOC), Chủ tịch APG ECO Đặng Thùy Linh cho rằng KOC nên cung cấp về chất lượng sản phẩm một cách minh bạch và rõ ràng. Đặc biệt, trong quá trình đánh giá về sản phẩm với vai trò của KOC thì nên đánh giá một cách khách quan, xác minh thông tin về sản phẩm trước khi đánh giá. Ngoài ra, khi hợp tác với các nhãn hàng, KOC nên minh bạch và công khai rõ ràng về việc hợp tác quảng cáo để tránh việc quảng cáo ẩn ý gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Chủ tịch APG ECO Đặng Thùy Linh cho rằng KOC nên cung cấp về chất lượng sản phẩm một cách minh bạch và rõ ràng, đánh giá khách quan, xác minh thông tin về sản phẩm trước khi đánh giá

“Trong quá trình tôi làm KOC, tôi cũng có một kinh nghiệm rằng không phải mỗi nhà bán hàng có trách nhiệm về việc khiếu nại của khách hàng. KOC cũng phải có trách nhiệm về vấn đề khiếu nại của khách hàng và lắng nghe, đặc biệt là lắng nghe những đánh giá tiêu cực để hỗ trợ khách hàng, hỗ trợ khiếu nại của khách hàng và hỗ trợ khách hàng giải quyết một cách thỏa đáng và để cho khách hàng không bị bức xúc khi nhận sản phẩm. Đây là trách nhiệm của KOC”, bà Linh khẳng định.

Một vấn đề quan trọng mà bà Linh đặt ra, là trong quá trình KOC nhận những sản phẩm để đánh giá thì cũng lưu ý về những quy định pháp lý về quảng cáo, chỉ được phép đánh giá những sản phẩm được lưu hành tại Việt Nam, được phép kinh doanh; tránh đánh giá những sản phẩm đang bị cấm hoặc là dịch vụ đang bị cấm. KOC cũng lưu ý trong việc sản phẩm phải có đầy đủ nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.

Chế tài đã được siết chặt

Ông Phan Thế Thắng thông tin thêm, theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và Nghị định 55/2024/NĐ-CP ngày 16/5/2024 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong trường hợp tổ chức, cá nhân kinh doanh tài trợ cho người có ảnh hưởng để người có ảnh hưởng có thể cung cấp thông tin cho người tiêu dùng thì người có có ảnh hưởng sẽ được coi như bên thứ ba cung cấp thông tin và họ sẽ phải thực hiện các trách nhiệm giống như một bên thứ ba cung cấp thông tin cho người tiêu dùng.

KOL sẽ phải chịu trách nhiệm liên đới trong việc cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, đồng thời có trách nhiệm yêu cầu các tổ chức cá nhân kinh doanh cung cấp các thông tin, phương tiện và tài liệu để xác minh tính chính xác và đầy đủ của thông tin. Ngoài ra luật cũng quy định một trách nhiệm mới và rất quan trọng KOL phải thông báo trước cho người tiêu dùng về việc là mình được tài trợ để cung cấp thông tin cho người dùng.

Đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh, tương tự như KOL, khi tổ chức, cá nhân kinh doanh tài trợ cho KOL tiến hành cung cấp thông tin, thì nghiêm cấm các tổ chức, cá nhân kinh doanh không thông báo trước cho người tiêu dùng về việc tài trợ cho KOL, để tiến hành thực hiện việc xúc tiến thương mại, tiến hành quảng cáo, giới thiệu sản phẩm cho người tiêu dùng.

Tại Nghị định số 24/2025/NĐ-CP ngày 21/2/2025 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26/8/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, KOL không thông báo trước cho người tiêu dùng về việc mình được tài trợ thì mức xử lý vi phạm sẽ từ 20 - 30 triệu đồng nếu có hành vi vi phạm, tương tự mức phạt đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh có sử dụng KOL, KOC mà không thông báo việc tài trợ cho người tiêu dùng.

Đối với vi phạm về cung cấp thông tin của KOL hay là của bên thứ ba, mức xử phạt cũng từ 20 - 30 triệu đồng. Đối với bên thứ ba là đơn vị chủ phương tiện truyền thông hay là đơn vị cung cấp dịch vụ truyền thông thì mức phạt sẽ là gấp 2 lần.

Nếu như hoạt động kinh doanh này được tiến hành trên không gian mạng thì mức xử phạt sẽ cao hơn, nếu như chủ thể thiết lập, vận hành và cung cấp dịch vụ nền tảng số có hành vi phạm điều cấm thì mức xử phạt sẽ là từ 50 - 70 triệu đồng. Đối với các tổ chức thiết lập vận hành nền tảng số trung gian thì mức xử phạt còn cao hơn là từ 100 - 200 triệu đồng.

Đáng chú ý, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đưa ra một quy định là nghiêm cấm tổ chức, cá nhân kinh doanh lừa dối, gây nhầm lẫn người tiêu dùng thông qua việc cung cấp thông tin sai lệch, không đầy đủ, không chính xác đối với các nội dung về sản phẩm, hàng hóa, về tổ chức, cá nhân kinh doanh và cũng như các đánh giá của người sử dụng đối với sản phẩm và đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh.

Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức là giải pháp trọng tâm

Ông Bùi Thanh Thủy - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng, “không có cách nào khác bằng cách tổ chức tuyên truyền sâu rộng đến người tiêu dùng, cộng đồng các doanh nghiệp hiểu rõ để áp dụng đúng quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”, ngoài Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng còn bao gồm các luật khác liên quan đến quảng cáo, an toàn thực phẩm,…

Ông Thủy cũng đề xuất cơ quan quản lý nhà nước tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, điều tra, xác minh để chỉ đạo sát sao, giải quyết kịp thời thông qua chế tài xử lý nghiêm minh, mang tính răn đe, “nếu như vi phạm pháp luật hình sự thì phải xem xét trách nhiệm hình sự để mà xử lý về hình sự”.

Còn đối với doanh nghiệp, “tăng lợi nhuận thì tốt rồi, bây giờ áp dụng các phương tiện khoa học kỹ thuật, đổi mới sáng tạo để chúng ta tăng sản phẩm, thu nhập nhưng cũng phải nghĩ đến hoạt động xã hội, nghĩ đến người tiêu dùng. Như thế giữa nhà nước với doanh nghiệp, nhà người tiêu dùng mới có những lợi ích hài hòa”, ông Thủy nhấn mạnh.

Mặt khác, các chuyên gia cho rằng bản thân mỗi người tiêu dùng cũng cần tự nâng cao kỹ năng, hiểu biết tiêu dùng của mình để tự bảo vệ quyền lợi khi tham gia mua sắm sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, nhất là trên môi trường thương mại điện tử.

Ông Bùi Thanh Thủy - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng cần giải quyết kịp thời các vụ việc thông qua chế tài xử lý nghiêm minh, mang tính răn đe

Nhằm tăng cường công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời gian tới cũng như thúc đẩy sự tham gia hành động của các chủ thể có liên quan trong xã hội, hưởng ứng Ngày quyền người tiêu dùng Việt Nam năm 2025, ông Phan Thế Thắng cho biết Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ thực hiện các chương trình trọng tâm, đặc biệt tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 22/01/2019 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng; Nghị quyết số 82/NQ-CP ngày 26/5/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW; Quyết định 1012/QĐ-TTg ngày 31/08/2023 của Thủ tướng Chính phủ về Kế hoạch triển khai thi hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Trong đó, tập trung vào các công tác liên quan tuyên truyền, tập huấn, phổ biến quy định pháp luật, đặc biệt các quy định mới của luật và nâng cao nhận thức, hiểu biết về kiến thức tiêu dùng của người tiêu dùng cũng như hoạt động tuân thủ pháp luật của các doanh nghiệp. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát về thực thi pháp luật, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; rà soát thu thập thông tin dữ liệu từ cơ quan truyền thông, từ các tổ chức như tổ chức xã hội về bảo vệ người tiêu dùng, các hội bảo vệ người tiêu dùng, các doanh nghiệp, các hiệp hội và cả từ bản thân người tiêu dùng để tổng hợp, sàng lọc, đưa ra những đánh giá và lựa chọn, xử lý các vụ việc.

Đồng thời, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ đẩy mạnh việc xã hội hóa công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng, tăng cường vai trò, trách nhiệm và chức năng của các Hội bảo vệ người tiêu dùng trong thời gian tới. Tiếp tục chủ động, tích cực trong việc phối hợp và hỗ trợ tập huấn cho các cơ quan bảo vệ người tiêu dùng có liên quan ở địa phương để nâng cao năng lực thực thi pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Nhóm PV