Thu giữ tài sản có giải quyết tận gốc nợ xấu?

Nợ xấu do đâu?

Vấn đề nợ xấu đang trở thành “nỗi lo” của cả nền kinh tế. Hơn 1,5 triệu tỷ đồng tài sản đảm bảo đang bị “mắc kẹt” trong hệ thống ngân hàng. Một thực tế ít được nhìn thẳng là không phải mọi nợ xấu đều do người vay “chây ì”, trốn tránh việc trả nợ.

Nhà báo Phùng Công Sưởng - Tổng Biên tập Báo Tiền Phong - chủ trì hội thảo “Xử lý nợ xấu: Đâu là giải pháp hài hòa?” vào sáng 27/5, tại TPHCM.

Phát biểu tại hội thảo “Xử lý nợ xấu: Đâu là giải pháp hài hòa?” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 27/5, tại TPHCM, luật sư Lê Trung Phát - Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng, khi đi vay, ai cũng có mục tiêu sử dụng khoản vay hiệu quả để phát triển hoạt động kinh doanh của mình, chẳng ai mong muốn phải vi phạm nghĩa vụ thanh toán để ngân hàng xử lý tài sản thế chấp. Bởi hầu hết các trường hợp, định giá tài sản thế chấp luôn luôn phải lớn hơn khoản vay.

Ông Võ Hồng Thắng - Phó Tổng Giám đốc KDRA Group - nhận định, việc xảy ra nợ xấu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, một trong số đó là khi thị trường xảy ra khủng hoảng sẽ dễ dẫn đến việc các con nợ mất khả năng thanh toán và gây ra nợ xấu, đây là điều không ai mong muốn.

Trước đây, khi trả lời chất vấn Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước lý giải, nguyên nhân khiến nợ xấu tăng thời gian qua là do đại dịch COVID-19 đã tác động nghiêm trọng đến mọi mặt của đời sống, xã hội, doanh nghiệp và người dân khó khăn, giảm nguồn thu dẫn đến việc trả nợ càng khó khăn hơn. Chính vì vậy, việc giải quyết tận gốc vấn đề này càng trở nên cấp bách.

Hội thảo “Xử lý nợ xấu: Đâu là giải pháp hài hòa?” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 27/5, tại TPHCM.

“Nợ xấu đang ngày càng phức tạp, ảnh hưởng lớn đến sự ổn định của thị trường tài chính và sức khỏe doanh nghiệp. Nếu không có giải pháp tổng thể và mang tính đột phá, hàng loạt dự án dở dang sẽ tiếp tục “đắp chiếu”, kéo theo hệ lụy dây chuyền đến ngân hàng, nhà đầu tư và người lao động”, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) nói.

Đâu là giải pháp xử lý tận gốc nợ xấu?

Sau nhiều năm được thí điểm theo Nghị quyết 42/2017, quyền thu giữ tài sản bảo đảm đang được đề xuất đưa thẳng vào luật với kỳ vọng tạo đòn bẩy cho hệ thống ngân hàng trong cuộc chiến xử lý nợ xấu. Nhưng liệu đây có phải là một giải pháp căn cơ, bền vững, chạm đến gốc rễ của vấn đề?

Trả lời cho vấn đề này, ông Võ Hồng Thắng cho biết, việc thu giữ tài sản đảm bảo không phải lúc nào cũng là giải pháp tối ưu. Trong bối cảnh thị trường còn nhiều bất ổn, điều này có thể trở thành gánh nặng cho ngân hàng nếu không đi kèm các giải pháp xử lý hiệu quả. Không ít trường hợp tài sản bị thu giữ là dự án bất động sản dở dang, pháp lý chưa hoàn chỉnh, khiến ngân hàng không thể bán đấu giá hay tái phát triển. Chi phí duy tu, bảo quản tăng cao, trong khi tài sản nằm “trùm mền”, gây lãng phí và rủi ro tài chính.

“Ngân hàng không có nghiệp vụ triển khai pháp lý dự án, dẫn đến việc kéo dài thời gian, gây lãng phí. Những dự án đang xây dựng dở dang, làm tốn thêm ngân sách, chi phí bảo trì bảo dưỡng, xuống cấp giảm giá trị vì bị bỏ hoang, gây lãng phí nguồn lực”, ông Thắng nói.

Ông Võ Hồng Thắng - Phó Tổng Giám đốc KDRA Group - nhận định, việc xảy ra nợ xấu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân.

Một vấn đề khác, cũng được cho là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hàng loạt dự án bất động sản ngừng trệ và tỷ lệ nợ xấu gia tăng là tình trạng “đứt gánh” dòng vốn. Để khắc phục tình trạng này, cần cải thiện chính sách tín dụng, đảm bảo tính nhất quán trong điều kiện vay và quá trình giải ngân.

Đứng dưới góc nhìn của doanh nghiệp - những người đi vay tiền, ông Lê Hoàng Châu cho rằng, trong quan hệ tín dụng thì người đi vay luôn là bên yếu thế bởi lẽ giá trị tài sản khi đưa vào thế chấp tại ngân hàng luôn được định giá rất thấp, chỉ bằng khoảng 60-70% giá trị tài sản thực theo giá thị trường và ngân hàng chỉ cho vay 60-70% giá trị định giá, nghĩa là giá trị khoản vay chỉ còn lại 36-42% giá trị tài sản.

Người đi vay không được thỏa thuận các điều khoản trong hợp đồng mà bắt buộc phải ký kết vào hợp đồng vay, hợp đồng thế chấp theo mẫu của ngân hàng. Để được phê duyệt khoản vay, doanh nghiệp phải chấp nhận tất cả các yêu cầu của ngân hàng, vô hình chung là doanh nghiệp đã phải chấp nhận từ bỏ một số quyền lợi chính đáng mà đáng lý ra được pháp luật bảo vệ. Vì vậy, việc luật hóa Nghị quyết 42 đang làm gia tăng thêm sức mạnh cho ngân hàng trong việc thu giữ tài sản.

“Do đó, cần phải bổ sung thêm các điều kiện khác để đảm bảo cho cả lợi ích của bên yếu thế, như cho phép ngân hàng có quyền thu giữ tài sản bảo đảm khi có quyết định của tòa án hoặc là ý kiến của cơ quan có thẩm quyền xử lý về tranh chấp. Đề xuất hai bên đổi thỏa thuận về việc thu giữ tài sản bảo đảm chỉ được xác lập khi đã phát sinh nợ xấu thay cho thời điểm hai bên ký hợp đồng thế chấp”, ông Châu kiến nghị.

Chuyên gia kinh tế Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và quản lý Fulbright - phân tích, việc thu giữ tài sản của Nghị quyết 42 chỉ là biện pháp cứu cánh.

Mở rộng vấn đề, chuyên gia kinh tế Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và quản lý Fulbright - phân tích, việc thu giữ tài sản của Nghị quyết 42 chỉ là biện pháp cứu cánh tình thế khi xảy ra tình huống không mong muốn cho cả bên đi vay và bên cho vay nên cần phải tìm ra nguồn gốc của nợ xấu để giải quyết một cách triệt để.

Biện pháp lý tưởng là cần tối thiểu hóa nợ xấu, nghĩa là vẫn phải chấp nhận nợ xấu nhưng sẽ giới hạn ở một tỷ lệ rủi ro nhất định. Bên cạnh việc ngân hàng cần phải cho vay thận trọng hơn thì vai trò của Nhà nước là rất quan trọng.

“Nhà nước cần quản lý được nền kinh tế vĩ mô, tạo ra môi trường kinh doanh ổn định cho doanh nghiệp bằng công cụ, chính sách, pháp lý, tiền tệ… mà Nhà nước đang nắm giữ. Khi Nhà nước đồng hành cùng tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng để doanh nghiệp phát triển lành mạnh thì cũng giảm thiểu được tình trạng nợ xấu. Đây cũng chính là những hành động thiết thực nhất theo tinh thần Nghị quyết 68”, ông Tuấn nói.

Duy Quang