Thu hồi đất, giá đất: 'điểm nóng' trong dự thảo Luật Đất đai sửa đổi

Ảnh minh họa: Khánh Huy

Vì sao Luật Đất đai cần sửa đổi sớm?

Tại Hội thảo "Hoàn thiện pháp luật đất đai tạo động lực phát triển trong kỷ nguyên số", ông Võ Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, chu kỳ sửa đổi Luật Đất đai thường là 10 năm. Tuy nhiên, lần này, luật mới được ban hành và đưa vào vận hành chưa lâu đã cần điều chỉnh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ nhiều yếu tố như:

Tình hình mới và yêu cầu thể chế hóa: nhiều chỉ đạo, nghị quyết mới của Trung ương đã được ban hành, cần cụ thể hóa ngay trong luật. Cụ thể, việc sửa đổi lần này dựa trên Nghị quyết 18, Nghị quyết 69 cũng như Nghị quyết 66 và 68 của Trung ương.

Mô hình chính quyền địa phương hai cấp: thay đổi này đặt ra yêu cầu điều chỉnh trong các quy định về quản lý đất đai, phân cấp, phân quyền.

Bất cập phát sinh từ thực tiễn thi hành Luật Đất đai 2024: các vấn đề nổi cộm gồm quy hoạch đất, thu hồi, giao đất, cơ chế bồi thường, hỗ trợ tái định cư, cũng như việc xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai.

“Luật Đất đai 2024 đã cố định nhiều nội dung, nhưng thực tiễn thay đổi nhanh, nếu không điều chỉnh kịp thời sẽ gây ra vướng mắc, khó khăn cho cả quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người dân”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Những vấn đề lớn dự kiến được sửa đổi

Tại hội thảo, ông Võ Anh Tuấn đã nêu 4 nhóm nội dung quan trọng dự kiến sẽ được đưa vào dự thảo sửa đổi lần này:

Thứ nhất, công tác quy hoạch sử dụng đất: Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp cấp huyện được cho là không còn phù hợp. Do đó, cần xác định rõ chuyển đổi xuống cấp xã ra sao, hoặc có giữ quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp ở cấp xã hay không. Đây là vấn đề liên quan trực tiếp tới quyền lợi người dân và công tác quản lý, cần được làm rõ trong luật.

Thứ hai, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư: Một số trường hợp phát sinh ngoài quy định của Luật Đất đai 2024 khiến quá trình triển khai gặp khó khăn. Vì vậy, dự thảo mới sẽ bổ sung thêm những trường hợp cần thiết, nhằm tháo gỡ vướng mắc cho cả người dân lẫn doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm công bằng và tính khả thi trong thực tiễn.

Thứ ba, giao đất, cho thuê đất: Việc chuyển đổi từ mô hình quản lý 3 cấp xuống 2 cấp đã bộc lộ nhiều bất cập. Do đó, nội dung này cần được điều chỉnh, đồng thời phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn giữa Trung ương và địa phương.

Thứ tư, giá đất: Quá trình thực hiện Luật Đất đai 2024 cho thấy định giá đất còn nhiều bất cập. Việc sửa đổi lần này cũng là để thể chế hóa Nghị quyết 69 về điều chỉnh cơ chế giá đất, đảm bảo minh bạch, phản ánh sát thực tế.

Ông Võ Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Thu hồi đất và giá đất: Những tranh luận chưa ngã ngũ

Một trong những điểm nóng của dự thảo là vấn đề thu hồi đất và cơ chế bồi thường, định giá. Theo ông Võ Anh Tuấn, đây luôn là nội dung khó, nhiều quan điểm trái chiều, thậm chí ngay trong nội bộ cơ quan soạn thảo cũng còn ý kiến khác nhau.

Ví dụ điển hình là việc áp dụng bảng giá đất, theo ông Tuấn có quan điểm cho rằng bảng giá đất Nhà nước ban hành chỉ nên dùng để thu thuế hoặc cho thuê đất. Tuy nhiên, nếu lấy bảng giá này làm căn cứ bồi thường khi thu hồi, người dân thường cho rằng bị thiệt thòi. Ngược lại, nếu áp dụng “giá thị trường”, thì lại phát sinh nhiều vấn đề như thiếu chuẩn mực, khó xác định, dễ tranh cãi.

“Điều quan trọng là phải xây dựng một cơ chế bồi thường thống nhất, minh bạch và khả thi, tránh cơ chế “xin – cho”. Nếu máy móc áp dụng bảng giá đất, khiếu nại sẽ gia tăng; nếu chạy theo giá thị trường mà thiếu phương pháp định giá chuẩn xác thì cũng không ổn”, ông Tuấn bày tỏ ý kiến.

Ông đề xuất: “Cần có một cơ chế định giá bồi thường độc lập, thường xuyên cập nhật, dựa trên dữ liệu đáng tin cậy và phương pháp khoa học. Người dân đã chịu nhiều thiệt thòi khi bị thu hồi đất, vì vậy cần được bồi thường hợp lý, thỏa đáng để bảo đảm quyền lợi, giảm khiếu nại và tạo sự đồng thuận xã hội”.

Một thực tế khác được ông Tuấn nhấn mạnh là các quy định trong luật còn “mỏng”, trong khi nhiều tình huống thực tế lại phức tạp. Do đó, hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành phải được xây dựng chi tiết, rõ ràng, có tính khả thi cao để tránh vướng mắc khi triển khai.

Ông cho biết, nhiều ý kiến góp ý đã được tiếp thu, nhưng vẫn còn những vấn đề vượt ra ngoài phạm vi của luật, cần được cụ thể hóa bằng các văn bản dưới luật.

Dự thảo sửa đổi Luật Đất đai đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hoàn thiện để trình Quốc hội. “Đây là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, đòi hỏi phải bàn bạc kỹ lưỡng. Hy vọng trong thời gian tới sẽ có thêm nhiều giải pháp, góp phần xây dựng cơ chế quản lý đất đai minh bạch, công bằng, tạo sự đồng thuận xã hội”, ông Võ Anh Tuấn chia sẻ.

Ngô Sơn