Thủ lĩnh 'bóng ma' vừa bị ám sát của Hamas là ai?

Ông Yahya Sinwar từ lâu đã được biết đến là một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn, nắm nhiều quyền lực trong nhóm Hamas, thường ẩn mình dưới các đường hầm ở Dải Gaza.

Vào ngày 17/10, quân đội Israel cho biết ông Sinwar đã bị tiêu diệt tại Gaza - một viễn cảnh có thể làm dấy lên hy vọng chấm dứt xung đột.

Từ lâu, ông Sinwar là người lập kế hoạch chiến lược quân sự của Hamas tại Gaza và đã trở thành lãnh đạo bộ máy chính trị của nhóm này từ tháng 8. Ông được thăng chức sau khi thủ lĩnh chính trị của nhóm, Ismail Haniyeh, bị ám sát, theo New York Times.

Những năm tháng làm nên Sinwar

Ông Sinwar sinh năm 1962 tại Gaza. Giống như hàng trăm nghìn người Palestine khác, gia đình ông đã phải rời bỏ quê hương vì các cuộc xung đột xoay quanh việc thành lập nhà nước Israel. Điều này đã ảnh hưởng sâu sắc đến quyết định tham gia lực lượng Hamas của ông vào những năm 1980.

Ông Sinwar được tuyển mộ bởi người sáng lập Hamas, thủ lĩnh Sheik Ahmed Yassin, người đã giao cho ông nhiệm vụ lãnh đạo một đơn vị an ninh nội bộ mang tên Al Majd. Nhiệm vụ của ông là tìm kiếm và trừng phạt những người bị nghi ngờ vi phạm các luật lệ đạo đức Hồi giáo hoặc hợp tác với quân chiếm đóng Israel. Vị trí này đã khiến ông gặp rắc rối với chính quyền Israel.

Ông Sinwar bị giam giữ vào năm 1988 vì tội giết 4 người Palestine mà ông cáo buộc là phản đạo hoặc hợp tác với Israel, theo hồ sơ tòa án. Ông đã trải qua hơn hai thập kỷ trong tù tại Israel, nơi ông học tiếng Do Thái và tích lũy kiến thức về văn hóa, xã hội Israel.

Trong khi bị giam giữ, ông Sinwar đã tham gia một chương trình đại học trực tuyến và nghiền ngẫm các tin tức về Israel. Ông đã dịch hàng chục nghìn trang tự truyện của cựu lãnh đạo Cơ quan An ninh Nội địa Israel Shin Bet từ tiếng Do Thái sang tiếng Arab.

Ông Yahya Sinwar ở Gaza vào năm 2023. Ảnh: New York Times.

Ông Yuval Bitton, một nha sĩ Israel từng điều trị và có mối quan thân thiết với ông Sinwar trong thời gian bị giam giữ, cho biết ông Sinwar đã bí mật chia sẻ những trang sách này để các tù nhân có thể nghiên cứu chiến thuật chống khủng bố của Israel. Ông Sinwar thích tự gọi mình là một “chuyên gia về lịch sử người Do Thái”, ông Bitton cho biết.

Hai người cũng thường xuyên trò chuyện. “Các cuộc nói chuyện với ông Sinwar không phải là về vấn đề cá nhân hay cảm xúc. Chúng chỉ xoay quanh Hamas”, ông Bitton nói.

Ông Sinwar thuộc lòng kinh Quran và tự tin trình bày các học thuyết điều hành của tổ chức, vị nha sĩ nhớ lại, đồng thời nhấn mạnh động cơ của ông Sinwar là tôn giáo chứ không phải chính trị.

Trong thời gian bị giam giữ, ông Sinwar cũng viết một cuốn tiểu thuyết mang tên "Gai và Cẩm chướng", kể về câu chuyện trưởng thành phản ánh cuộc đời ông.

Nhân vật chính, một cậu bé người Gaza tên Ahmed, bước ra khỏi nơi ẩn nấp trong cuộc xung đột Arab - Israel năm 1967 để đối mặt với cuộc sống dưới sự chiếm đóng của Israel, khiến “lồng ngực của những người trẻ sục sôi”. Để trả đũa, bạn bè và gia đình Ahmed đã tấn công quân chiếm đóng và những người hợp tác với đối thủ. Xuyên suốt cuốn sách là chủ đề về sự hy sinh không ngừng trong các cuộc kháng chiến.

Ông Sinwar từng nói với một nhà báo người Italy rằng: "Nhà tù rèn luyện con người”. Ông chia sẻ rằng thời gian bị giam giữ đã cho ông cơ hội suy ngẫm về những điều mình tin tưởng và cái giá ông sẵn sàng trả.

Dẫu vậy, ông Sinwar từng nhiều lần cố gắng trốn khỏi nơi giam giữ. Ông cũng tìm cách liên lạc với các lãnh đạo Hamas ở bên ngoài để âm mưu chống lại Israel, bằng cách lén đưa điện thoại di động vào nhà tù, gửi lời nhắn qua luật sư, người thăm nuôi, hay thậm chí tìm cách bắt cóc binh sĩ Israel để trao đổi lấy tù nhân Palestine.

Những hoạt động này phần nào cho thấy phương thức mà ông Sinwar sẽ áp dụng nhiều năm sau khi lên kế hoạch cho cuộc tấn công vào ngày 7/10/2023 nhằm vào Israel.

Ông Sinwar (giữa) sau khi rời nhà tù vào năm 2011. Ảnh: New York Times.

Sau khi ra tù

Khi được trả tự do trong cuộc trao đổi tù nhân năm 2011, ông Sinwar cho rằng việc bắt giữ binh sĩ Israel là chiến thuật để giải thoát người Palestine bị giam giữ sau nhiều năm đàm phán thất bại.

“Đối với tù nhân, việc bắt giữ một binh sĩ Israel là tin tốt nhất trên thế gian, vì họ biết rằng một tia hy vọng đã được mở ra”, ông Sinwar từng nói.

Sau khi ra tù, vị thủ lĩnh lập gia đình và có con. Ông ít khi chia sẻ công khai về gia đình nhưng từng cho biết những từ đầu tiên con trai ông nói là "bố, mẹ và máy bay không người lái”.

Quan điểm cứng rắn cho thấy ông Sinwar sẽ không dễ dàng đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Israel để mở ra cơ hội chấm dứt cuộc chiến ở Gaza và trao trả con tin.

Thực tế, các quan chức tình báo Israel và Mỹ đã cho biết chiến lược của ông Sinwar là kéo dài cuộc chiến ở Gaza cho đến khi sự uy tín của Israel sụp đổ, đồng thời gây tổn hại mối quan hệ của nước này với đồng minh chính - Mỹ.

Vụ ám sát có ý nghĩa gì?

Cái chết của ông Sinwar sẽ làm dấy lên tiềm năng chấm dứt xung đột. Cả ông Sinwar và chính phủ Israel đều đã từ chối nhượng bộ trong các cuộc đàm phán kéo dài nhiều tháng để đạt được một thỏa thuận ngừng bắn.

Cái chết của ông có thể khiến Hamas đồng ý với một số yêu cầu của Israel, hoặc mang lại cho Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu một dấu mốc mang tính biểu tượng, giúp ông có đủ lý do về mặt chính trị để điều chỉnh lập trường đàm phán.

Kể từ khi cuộc xung đột nổ ra, hầu hết cuộc đàm phán ngừng bắn đều diễn ra tại Ai Cập và Qatar. Song ông Sinwar luôn đóng vai trò chủ chốt, dù ẩn náu ở Gaza. Trong suốt các cuộc đàm phán, các nhà đàm phán của Hamas cần có sự chấp thuận của ông Sinwar trước khi chấp nhận bất kỳ sự nhượng bộ nào, theo các quan chức thân cận.

Các quan chức Hamas trước đây khẳng định rằng ông Sinwar không có quyền quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, các đồng minh và đối thủ cho rằng vai trò lãnh đạo ở Gaza và lập trường mạnh mẽ đã khiến vị thủ lĩnh này có tầm ảnh hưởng vượt trội trong cách hoạt động của Hamas.

“Không quyết định nào được đưa ra mà không tham khảo ý kiến ông Sinwar”, ông Salah al-Din al-Awawdeh, một thành viên của Hamas và nhà phân tích chính trị từng bị giam giữ cùng ông Sinwar ở Israel trong những năm 1990 và 2000, cho biết.

“Ông Sinwar không phải một nhà lãnh đạo bình thường. Ông ấy là người có sức mạnh, đứng sau các sự kiện”, ông al-Awawdeh nói thêm.

Khoảnh khắc cuối cùng khi thủ lĩnh tối cao Hamas bị ám sát Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) công bố video quay bằng drone được cho là ghi lại những khoảnh khắc cuối cùng trước khi thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar thiệt mạng.

Gia Hân