Thứ trưởng Nguyễn Xuân Sang: Tân Cảng Sài Gòn phải là 'đầu tàu' tối ưu khai thác cảng biển

Năng lực khai thác Tân Cảng Cát Lái cao nhất thế giới

Chiều 15/12, tại TP.HCM, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Xuân Sang và đoàn công tác có buổi làm việc với Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn.

Phát biểu tại cuộc họp, Thiếu tướng Ngô Minh Thuấn, Tư lệnh Binh đoàn 20, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn (TCSG) cho biết, thống kê năm 2023 và 2024, năng lực và công suất khai thác cảng của Tân Cảng Cát Lái (TCCL) đều cao hơn 4 cảng lớn nhất thế giới. Điển hình như hệ số sử dụng cầu bến, số lượng xe đầu kéo, năng suất giải phóng tàu, sản lượng container thông qua cảng đều ở top cao nhất.

Thiếu tướng Ngô Minh Thuấn, Tư lệnh Binh đoàn 20, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn phát biểu tại buổi làm việc.

Theo TCSG, hiện cảng TCCL đang khai thác tổng cộng 80 tuyến dịch vụ; Cảng Phước An (do TCSG phối hợp khai thác từ cuối tháng 3/2025) đang khai thác 7 tuyến dịch vụ; Cảng Tân Cảng Hiệp Phước tiếp nhận 8 tuyến dịch vụ và còn dư địa tiếp nhận thêm 2–3 chuyến tàu/tuần đối với các tàu có mớn nước từ 9,5m trở xuống; Cảng TCIT đang tiếp nhận 12 tuyến, gồm 8 tuyến quốc tế đi Mỹ và châu Âu và 4 tuyến nội Á, đồng thời còn khả năng tiếp nhận thêm 2 tuyến dịch vụ mới; Cảng TCTT hiện khai thác 8 tuyến và có thể tiếp nhận thêm 1 tuyến mới.

Đối với các cảng ngoài hệ thống Tổng công ty TCSG, cảng SPCT có công suất thiết kế giai đoạn 1 là 400.000 TEU/năm, với vị trí và điều kiện khai thác gần tương đồng với Cảng Tân Cảng Hiệp Phước. Tuy nhiên, hiện nay SPCT chưa đảm bảo năng lực khai thác container do không có đủ trang thiết bị như RTG, đầu kéo, xe nâng, bởi nhiều năm qua cảng chủ yếu tập trung khai thác tàu RORO.

Cảng VICT được đưa vào khai thác từ năm 1998, gồm 4 bến container. Hiện khoảng 90% sản lượng thông qua cảng là hàng nội địa; năm 2024 đạt hơn 467.000 TEU. Cảng đang tiếp nhận 14 tuyến dịch vụ và còn dư địa tiếp nhận thêm khoảng 3 tuyến/tuần.

Cảng Bến Nghé có 4 bến container, được trang bị 8 cẩu STS với năng suất bình quân 26 moves/giờ/cẩu và 8 cẩu RTG. Bến phao Phước Long gồm 3 cặp phao neo, cho phép tiếp nhận đồng thời 3 tàu làm hàng. Ngoài ra, các cảng như Cảng quốc tế Long An, Sài Gòn Hiệp Phước, SP-ICT hiện cũng đang tiếp nhận hàng chục tuyến dịch vụ mỗi tuần.

Quang cảnh hội nghị.

Riêng tại cảng TCCL, thời gian qua tình trạng tàu chờ đã được cải thiện rõ rệt, giảm xuống còn hơn 19 giờ. Lãnh đạo TCSG khẳng định, đến tháng 1/2026 sẽ cơ bản chấm dứt tình trạng tàu chờ làm hàng tại cảng.

Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn kiến nghị Bộ Xây dựng, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam cho phép bổ sung quy hoạch để cảng Bến Nghé được đầu tư xây dựng thêm 200m cầu tàu (giai đoạn 2). Đồng thời, đề nghị Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam tạo điều kiện để các cơ sở cảng trên cả nước, trong đó có cảng biển TP.HCM, hoàn thiện phương án bảo đảm an toàn hàng hải, đáp ứng yêu cầu tiếp nhận tàu khi Cục ngừng áp dụng Văn bản 04/2002 theo hướng không cập nhật kích thước tàu, chỉ quy định tải trọng.

TCSG cũng đề nghị Cảng vụ Hàng hải TP.HCM sớm hoàn tất nạo vét luồng Soài Rạp, tạo điều kiện cho tàu có mớn nước sâu ra vào các cảng khu vực Hiệp Phước.

Bên cạnh đó, TCSG kiến nghị áp dụng chung một mã cảng cho khu vực TP.HCM nhằm tạo thuận lợi cho việc điều chuyển tàu và hàng hóa giữa các cơ sở cảng trong cùng khu vực. Đồng thời, quy hoạch toàn bộ khu vực KCN Cát Lái thành trung tâm logistics hiện đại, tận dụng lợi thế kết nối đường thủy - đường bộ, góp phần giảm tải áp lực cho hệ thống cảng biển. Thành phố cũng cần tiếp tục quy hoạch các trung tâm logistics trong không gian TP.HCM mở rộng và đẩy nhanh việc nâng cao tĩnh không các cầu để khơi thông tuyến vận tải thủy vào khu vực thượng lưu sông Sài Gòn, Đồng Nai.

Đề xuất sử dụng nguồn thu phí hạ tầng cảng biển (khoảng 8.000 tỷ đồng thu từ ngày 1/4/2022 đến hết tháng 11/2025) để đầu tư mở mới các tuyến giao thông, hình thành đường liên cảng và tuyến kết nối khu dân cư phía Đông ra Vành đai 2.

Tân cảng Cát Lái hiện đã đạt khoảng 72 triệu tấn, vượt công suất quy hoạch.

Đáng chú ý, lượng hàng tồn tại cảng Cát Lái hiện lên tới gần 9.000 TEU, tương đương khoảng 9ha diện tích bãi, vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Trước thực trạng này, TCSG kiến nghị sớm ban hành văn bản thay thế Thông tư số 203/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính nhằm tháo gỡ vướng mắc, xử lý triệt để hàng tồn đọng tại cảng.

Tìm kế sách phát triển bền vững cho Cát Lái

Đại diện Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, thành phố đang triển khai điều chỉnh quy hoạch sau sáp nhập. Hiện nay, sản lượng hàng hóa vượt thiết kế tập trung tại một số cảng, tồn bãi cao, lượng xe dồn lên đường bộ lớn trong khi tỷ lệ khai thác đường thủy còn thấp; kết nối hạ tầng chưa đồng bộ, sự phối hợp điều tiết giữa cảng - hải quan - hãng tàu chưa hiệu quả. Trước thực trạng này, Sở kiến nghị cần quan tâm hơn đến việc phân bổ hàng hóa, chuyển bớt về các ICD vệ tinh để giảm áp lực cho khu vực cảng chính.

Theo bà Lã Hồng Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Đầu tư (Bộ Xây dựng), quy hoạch vùng đất, vùng nước cảng biển TP.HCM mới nhất đã phân bổ sản lượng cụ thể cho từng bến cảng. Riêng Tân Cảng Cát Lái được quy hoạch 6 cầu cảng tổng hợp container, có khả năng tiếp nhận tàu 45.000 tấn giảm tải, với sản lượng thông qua dự kiến từ 59 - 65 triệu tấn đến năm 2030.

Tuy nhiên, chỉ trong 11 tháng đầu năm nay, sản lượng thông qua TCCL đã đạt khoảng 72 triệu tấn, vượt công suất quy hoạch. Theo đánh giá, tình trạng tàu chờ và quá tải giao thông kết nối là khó tránh khỏi. Để tháo gỡ, cần tính đến phương án phối hợp, điều tiết hàng hóa với các cảng và đơn vị liên quan trong khu vực.

Ông Nguyễn Xuân Sang, Thứ trưởng Bộ Xây dựng phát biểu tại cuộc họp.

Kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Xuân Sang bày tỏ đồng tình với báo cáo và các kiến nghị của Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn.

Theo Thứ trưởng, đầu tư hạ tầng cảng biển hiện nay chưa theo kịp nhu cầu thực tế, nhiều cảng đang khai thác vượt công suất thiết kế, điển hình như Tân Cảng Cát Lái. Theo quy hoạch đến năm 2030, công suất cảng này đạt khoảng 59 - 65 triệu tấn/TEU, nhưng thực tế đến nay đã đạt khoảng 72 triệu TEU.

Thứ trưởng ghi nhận và bày tỏ vui mừng trước khẳng định của TCSG về việc đến tháng 1/2026 sẽ không còn tình trạng tàu chờ. Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng bày tỏ lo ngại đây chỉ là giải pháp mang tính tạm thời, bởi nhu cầu xuất nhập khẩu tiếp tục tăng. Để giải quyết căn cơ các vấn đề như hàng tồn, ùn tắc giao thông và quá tải hạ tầng, cần phải đẩy nhanh đầu tư. Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm lập quy hoạch, còn việc phân cấp đã được quy định tại Nghị quyết 98, thuộc thẩm quyền quyết định của TP.HCM.

Đánh giá TCSG là "cánh chim đầu đàn" trong đầu tư xây dựng và khai thác cảng biển Việt Nam, đặc biệt tại khu vực phía Nam, Thứ trưởng đề nghị TCSG không chỉ phối hợp với các doanh nghiệp cảng mà cần đóng vai trò "đầu tàu", dẫn dắt việc tối ưu hóa khai thác hạ tầng cảng biển hiện có. Trọng tâm là tăng cường kết nối, điều phối giữa các cảng biển khu vực TP.HCM - Đồng Nai - Tây Ninh. Với vai trò, vị thế và kinh nghiệm của mình, TCSG được kỳ vọng sẽ chủ động xây dựng các phương án cụ thể.

Khu vực ra vào Tân Cảng Cát Lái.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng yêu cầu đẩy nhanh tiến độ khoán nạo vét các tuyến luồng hàng hải; nghiên cứu tận dụng lớp bùn loãng để phục vụ chạy tàu sau khi hoàn tất khảo sát, nghiệm thu và chạy thử nghiệm.

Về kiến nghị áp dụng chung một mã cảng, Thứ trưởng giao Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam tổng hợp, hoàn thiện báo cáo trình Bộ Xây dựng để gửi Bộ Tài chính và Cục Hải quan xem xét.

Đối với đề xuất phát triển các tuyến luồng giao thông đường thủy, Thứ trưởng đánh giá đây là kiến nghị xác đáng, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước. Hiện nay, tĩnh không các cầu trên tuyến cơ bản đáp ứng yêu cầu khai thác; riêng cầu Đồng Nai đã được đưa vào kế hoạch đầu tư trung hạn.

Mai Huyên