Thứ trưởng Y tế chỉ đạo nóng về phòng chống dịch phía Nam

Bé trai ở TP.HCM mắc sốt xuất huyết nặng, được bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 điều trị qua cơn nguy kịch sau một tháng. Ảnh: Duy Hiệu.

Dù dịch bệnh truyền nhiễm trong năm 2025 cơ bản được kiểm soát và không xuất hiện các đợt bùng phát lớn, Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh ngành y tế và các địa phương phía Nam không được lơ là. Nguy cơ dịch bệnh vẫn hiện hữu, đặc biệt là tay chân miệng, sốt xuất huyết, bại liệt và các bệnh truyền nhiễm mới nổi trong bối cảnh giao lưu, đi lại gia tăng và hệ thống y tế đang chuyển đổi mô hình tổ chức.

Chỉ đạo được Thứ trưởng Y tế đưa ra tại Hội nghị Tổng kết hoạt động phòng, chống dịch bệnh khu vực phía Nam, do Viện Pasteur TP.HCM tổ chức ngày 26/12, với sự tham dự của đại diện Bộ Y tế, các viện chuyên ngành, sở y tế và trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) các tỉnh, thành phía Nam.

Dịch được kiểm soát nhưng không thể chủ quan

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương đánh giá, qua các báo cáo chuyên môn, có thể thấy năm 2025, tình hình dịch bệnh truyền nhiễm tại khu vực phía Nam cơ bản được kiểm soát, không xuất hiện các vụ dịch lớn như giai đoạn trước.

Theo Thứ trưởng, dịch sởi đã được kiểm soát thông qua các chiến dịch tiêm vaccine, TP.HCM đã công bố kết thúc dịch. Việc khống chế dịch diễn ra trong thời gian tương đối ngắn, cho thấy sự chủ động của hệ thống y tế và chính quyền địa phương.

"Các bệnh như sốt xuất huyết, tay chân miệng, ho gà… có ghi nhận gia tăng số ca ở một số thời điểm, nhưng không hình thành các ổ dịch lớn. Các địa phương đã chủ động kiểm soát được tình hình. Đây là tín hiệu rất đáng mừng”, Thứ trưởng Y tế nhận định.

Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thị Liên Hương chỉ đạo tại hội nghị. Ảnh: Viện Pasteur TP.HCM.

Tuy nhiên, bà Hương nhấn mạnh việc dịch bệnh “hạ nhiệt” không đồng nghĩa với an toàn tuyệt đối. Trong các năm 2023 và 2024, nhiều địa phương phía Nam từng rất vất vả khi sốt xuất huyết, sởi, tay chân miệng bùng phát mạnh. Đến năm 2025, tình hình có phần nhẹ hơn, nhưng dự báo năm 2026 vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt với các bệnh truyền nhiễm có chu kỳ và các bệnh mới nổi.

Báo cáo tại hội nghị, PGS.TS Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, cho biết công tác phòng, chống dịch bệnh tại khu vực phía Nam trong năm 2025 đã đạt nhiều kết quả quan trọng.

Một trong những điểm nổi bật là không để xảy ra dịch sốt xuất huyết quy mô lớn, tỷ lệ không qua khỏi trên số ca mắc chỉ 0,034%, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu Bộ Y tế giao. Mạng lưới phối hợp giữa y tế dự phòng và khối điều trị tiếp tục được thiết lập và duy trì hiệu quả, giúp phát hiện sớm ca bệnh và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch kịp thời.

Trong lĩnh vực tiêm chủng mở rộng, Viện Pasteur TP.HCM đã cung ứng 8,9 triệu liều vaccine, triển khai hiệu quả chiến dịch tiêm vaccine sởi, góp phần kiểm soát dịch. Công tác giám sát bại liệt và liệt mềm cấp được tăng cường, cùng với hoạt động phòng, chống HIV/AIDS và truyền thông y tế cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Vũ Trung báo cáo tại hội nghị. Ảnh: Viện Pasteur TP.HCM.

Tuy vậy, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM cũng thẳng thắn chỉ ra rằng bức tranh dịch bệnh tại phía Nam năm 2025 mang tính đa diện. Toàn khu vực ghi nhận 5.464 ca sốt xuất huyết, 3.486 ca sởi và 4.141 ca tay chân miệng. Trong đó, sốt xuất huyết lưu hành chủ yếu bởi virus DENV-3, tay chân miệng ghi nhận chủng EV71-C1 có độc lực cao, tiềm ẩn nguy cơ bệnh nặng ở trẻ em.

Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Trung, các bệnh phòng bằng vaccine như sởi có xu hướng gia tăng so với giai đoạn trước; nhiều bệnh mới nổi, tái nổi tiếp tục xuất hiện trong bối cảnh biến đổi khí hậu, đô thị hóa nhanh, mật độ dân cư cao và sự thay đổi mô hình tổ chức hành chính - y tế.

Cảnh báo nguy cơ bại liệt và dịch xuyên biên giới

Một trong những nội dung được Thứ trưởng Y tế đặc biệt lưu ý trong chỉ đạo “nóng” là nguy cơ bệnh bại liệt.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương, Bộ Y tế vừa phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tổ chức hội thảo nhằm tăng cường công tác phòng, chống bại liệt trong bối cảnh nguy cơ xâm nhập dịch bệnh đang gia tăng.

Indonesia đã phát hiện ca bệnh bại liệt, một số quốc gia châu Phi cũng ghi nhận các trường hợp mắc bệnh. Trong thời gian tới, khi bước vào dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán, hoạt động giao lưu, giao thương, đi lại giữa Việt Nam với các nước, đặc biệt là Lào và các quốc gia lân cận, sẽ tăng mạnh.

"Nguy cơ dịch bệnh vì vậy là rất lớn”, Thứ trưởng Y tế cảnh báo.

Theo bà Hương, việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao và giám sát chặt chẽ tại cơ sở là yếu tố then chốt để ngăn chặn nguy cơ tái xâm nhập của bệnh bại liệt và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.

Bệnh bại liệt có nguy cơ tái xâm nhập tại Việt Nam. Ảnh: Duy Hiệu.

Trong chỉ đạo tại hội nghị, Thứ trưởng thẳng thắn nhìn nhận một trong những điểm yếu lớn của hệ thống y tế hiện nay là công tác dự báo và cảnh báo sớm dịch bệnh.

Trước đây, Bộ Y tế cùng một số địa phương đã thí điểm hệ thống cảnh báo dịch bệnh ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, hệ thống này chưa thể triển khai đồng bộ trên phạm vi toàn quốc. Thực tế này thể hiện rõ trong đại dịch Covid-19, khi đến thời điểm kết thúc dịch, Việt Nam vẫn chưa xây dựng được một hệ thống cảnh báo hoàn chỉnh.

Hiện, Cục Phòng bệnh đang đóng vai trò đầu mối triển khai dự án xây dựng hệ thống cảnh báo dịch bệnh với sự hỗ trợ của Đức. Tuy nhiên, dự án gặp nhiều khó khăn trong quá trình phê duyệt và phải điều chỉnh do thay đổi mô hình tổ chức hành chính, như sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, sáp nhập xã.

"Địa phương vất vả thế nào thì các vụ, cục ở Bộ cũng vất vả tương tự, không hề nhàn hạ hay đỡ khó khăn hơn", Thứ trưởng Y tế chia sẻ.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Y tế đưa ra 6 yêu cầu trọng tâm nhằm tăng cường công tác phòng, chống dịch tại các địa phương phía Nam trong thời gian tới.

Trong đó, bà Hương yêu cầu các địa phương khẩn trương xây dựng kế hoạch phòng, chống bệnh truyền nhiễm; đẩy mạnh truyền thông cộng đồng; tăng cường giám sát, đánh giá nguy cơ và chủ động xét nghiệm tại chỗ; bảo đảm tỷ lệ tiêm chủng tối thiểu 95% theo Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị; chủ động dự trữ hóa chất, thuốc, trang thiết bị phòng dịch theo đúng quy định.

"Trung ương chỉ hỗ trợ khi vượt quá khả năng của địa phương, không thể thay thế hoàn toàn trách nhiệm dự trữ tại chỗ", bà Hương nhấn mạnh.

Trước các nguy cơ dịch bệnh vẫn tiềm ẩn, việc nâng cao năng lực cảnh báo sớm, y tế dự phòng và tiêm chủng sẽ tiếp tục là yêu cầu xuyên suốt đối với khu vực phía Nam trong những năm tới.

Nguyễn Thuận