Thủ tục đầu tư ngành điện Việt Nam như 'mê hồn trận'

Tại Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị” do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức diễn ra ngày 30/10, ông Nguyễn Tài Anh - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) - cho biết, hệ thống điện Việt Nam hiện đứng thứ nhất Đông Nam Á và thứ 22 thế giới, nhưng quy mô đầu tư hằng năm đòi hỏi 3-5 tỷ USD để duy trì tốc độ phát triển nguồn và lưới.

Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, tổng nhu cầu đầu tư giai đoạn tới lên đến 13-15 tỷ USD/năm, trong đó 75% dành cho nguồn và 25% cho lưới điện. “Đây là nguồn vốn khổng lồ và EVN không thể một mình gánh được. Do đó, cần mở rộng cánh cửa cho tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài tham gia mạnh mẽ hơn vào ngành điện”, ông Tài Anh nói.

Ông Nguyễn Tài Anh - Phó Tổng Giám đốc EVN.

Ngoài ra, một vấn đề lớn được lãnh đạo EVN chỉ ra là quy hoạch nguồn và lưới chưa đồng bộ. Các dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời có thể hoàn thành trong 6-18 tháng, trong khi đường dây 500kV mất 7 năm, kể cả khâu chuẩn bị đầu tư.

“Tình trạng lệch tiến độ khiến nhiều dự án hoàn thành mà chưa thể hòa lưới, gây tổn thất lớn cho nhà đầu tư,” ông Tài Anh nói và kiến nghị EVN chỉ đảm nhận lưới trục chính, các đường đấu nối sẽ do nhà đầu tư dự án thực hiện, đảm bảo tính đồng bộ và cam kết tiến độ giữa các bên.

Ông Nguyễn Thái Sơn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - cho rằng với nhu cầu 118 tỷ USD vốn đầu tư cho nguồn điện, trong khi ngân sách chỉ có thể đáp ứng 60% phần lưới, 40% còn lại phải trông vào tư nhân.

Để dòng vốn này chảy mạnh vào ngành điện, trước hết cần hoàn thiện khung pháp lý, cắt giảm thủ tục, bởi “nhiều nhà đầu tư nước ngoài ví thủ tục ngành điện Việt Nam như mê hồn trận”. Ông Sơn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách khuyến khích liền mạch, tránh đứt quãng như giai đoạn tạm dừng giá FIT (Feed-in Tariff), gây mất niềm tin thị trường.

Ông Nguyễn Thái Sơn phát biểu tại hội thảo sáng 30/10.

Ở góc độ chuyên gia quốc tế, ông Nguyễn Thanh Hải - Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) - nêu con số đáng chú ý: Việt Nam cần tới 46 tỷ USD mỗi năm cho chuyển đổi năng lượng xanh trong thời gian tới. Riêng phần xã hội hóa nguồn điện chiếm tới 76% tổng nhu cầu vốn (90,8 tỷ USD). Vì vậy, trách nhiệm triển khai Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh nằm chủ yếu trong tay khu vực tư nhân.

Ông Hải đề xuất Việt Nam nên chuyển từ cơ chế FIT sang FiP (Feed-in Premium) - mô hình giá điện linh hoạt theo thị trường, đã áp dụng thành công ở Đức, Nhật Bản và Tây Ban Nha để tăng tính hấp dẫn cho nhà đầu tư và đảm bảo khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh quốc tế.

Ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương - cho biết đang hoàn thiện dự thảo nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030, dự kiến trình Chính phủ trong thời gian tới.

Dương Hưng