Gợi mở cơ chế để phát triển kinh tế từ chuyển đổi năng lượng xanh

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: Khắc Kiên

Gợi mở về cơ chế

Ông Phạm Đức Sơn - Tổng Biên tập Tạp chí Nhà đầu tư thông tin, ngày 20/8/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW (Nghị quyết 70) về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Do đó, nhiệm vụ đặt ra hiện nay là thể chế hóa Nghị quyết 70, hoàn thiện và kiến tạo khuôn khổ pháp lý đủ mạnh để nhanh chóng đưa đường lối, chính sách tiến bộ đột phá của Đảng vào cuộc sống. Đây là động lực Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị” sáng 30/10.

Ông Phạm Đức Sơn - Tổng Biên tập Tạp chí Nhà đầu tư chia sẻ tại sự kiện. Ảnh: Khắc Kiên

Theo ông Nguyễn Tài Anh - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), trong quá trình triển khai Nghị quyết 70, EVN giữ vai trò trụ cột, là DN Nhà nước chịu trách nhiệm chính trong việc đảm bảo cung ứng điện cho sự phát triển kinh tế xã hội, hoạt động trong các lĩnh vực chính là sản xuất, truyền tải, phân phối và kinh doanh điện.

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết 70 và đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải 15 –35% đến năm 2030, EVN đang và sẽ tập trung triển khai các nhóm giải pháp trọng tâm. Ông đề nghị, thứ nhất, đối với Chính phủ và các bộ ngành, EVN đề xuất sớm hoàn thiện các quy định, hướng dẫn, khung pháp lý và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật cho các công nghệ năng lượng mới, như: điện gió ngoài khơi, lưu trữ năng lượng, công nghệ hydrogen, amoniac, biomass, thu hồi và lưu trữ carbon.

Ông Nguyễn Tài Anh - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tại Hội thảo. Ảnh: Khắc Kiên

Hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường carbon, đảm bảo đồng bộ với các quy định quốc tế. Ngoài ra, EVN được giao chủ trì một số dự án trọng điểm như điện gió ngoài khơi, thủy điện mở rộng, lưới truyền tải siêu cao áp (HVDC).

Sớm triển khai nghiên cứu, quy hoạch và có cơ chế chính sách hỗ trợ đối với các vùng nhiên liệu biomass, chuỗi cung ứng nhiên liệu amoniac/ biomass… đáp ứng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu sạch cho các NMNĐ đốt than theo định hướng của Chính phủ.

Ngoài ra, EVN được tiếp cận trực tiếp các nguồn vốn vay ưu đãi quốc tế, đồng thời có cơ chế bảo lãnh nhằm giảm áp lực vốn đầu tư.

Thứ hai, đối với các địa phương, EVN đề xuất các địa phương hỗ trợ quy hoạch không gian, bố trí quỹ đất cho phát triển nguồn và lưới điện, không phụ thuộc vào chủ đầu tư như EVN; phối hợp trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.

Nghị quyết 70 là định hướng chiến lược quan trọng để Việt Nam vừa bảo đảm an ninh năng lượng, vừa thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính. Với vai trò và nhiệm vụ được giao, EVN cam kết chủ động triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, huy động tối đa các nguồn lực trong nước và quốc tế để góp phần thực hiện thành công mục tiêu giảm phát thải 15 – 35% đến năm 2030, hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Băn khăn gói gọn hay chia ra

Ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công Thương cho biết trong giai đoạn 2026 - 2030 là 5 năm cuối thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030, nên yêu cầu đặt ra phải có một tầm nhìn mới, tư duy mới, quan điểm phát triển mới cùng những giải pháp đột phá, quyết tâm cao để tăng trưởng nhanh và bền vững hơn; PGS-TS. Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ năng lượng, đại học Bách khoa Hà Nội trình bày tham luận "Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh tại Việt Nam hướng tới mục tiêu Net Zero 2050"; ông Vương Văn Quý - Phó Trưởng Ban Chính sách Tín dụng, Ngân hàng Agribank trình bày tham luận với chủ đề: “Thúc đẩy tín dụng cho năng lượng xanh – Thực tiễn tại Agribank và đề xuất giải pháp”... Cùng với đó là những thảo luận mở để nhận diện điểm nghẽn trong chuyển đổi năng lượng xanh ở Việt Nam; Giải pháp tài chính cho chuyển đổi năng lượng xanh.

TS. Nguyễn Thanh Hải - Chuyên gia Kinh tế Tổ chức hợp tác quốc tế Đức (GIZ). Ảnh: Khắc Kiên

TS. Nguyễn Thanh Hải - Chuyên gia Kinh tế Tổ chức hợp tác quốc tế Đức (GIZ) nhìn nhận, về phần vốn xã hội hóa để thực hiện các dự án điện trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, riêng phần xã hội hóa đối với nguồn điện là 90,8 tỷ USD, chiếm 76% tổng nhu cầu đầu tư. Như vậy, trách nhiệm thực thi Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh nằm trong tay tư nhân.

Vì vậy, nguồn lực tài chính của 3 tập đoàn lớn của Nhà nước (PVN, EVN, Vinacomin) hiện rất mỏng, nên họ phải huy động vốn từ bên ngoài. Nếu tính thêm phần này, tạm gọi là phần vốn ngoài Nhà nước, tổng vốn huy động sẽ rất lớn. Do đó, cần có chính sách đột phá để huy động vốn cho các dư án điện. Tôi có đề nghị thêm cần có thêm cơ chế áp dụng Cơ chế giá ưu đãi - FiP (Feed-in Premium). Chúng ta cần chuyển đổi nhanh cơ chế Cơ chế hỗ trợ giá (FIT) sang FIP.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội. Ảnh: Khắc Kiên

Đại biểu Quốc hộiPhan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội cho rằng, vai trò năng lượng và chuyển đổi xanh trong lĩnh vực năng lượng có tác động 3 lần. Thứ nhất, bản thân sản xuất năng lượng cũng tạo phát thải do đó nhu cầu giảm phát thải trong phát năng lượng là điều thấy đầu tiên.

Thứ hai, năng lượng là đầu vào của hầu hết hoạt động kinh tế xã hội, nên muốn các ngành khác chuyển đổi xanh thì nguồn đầu vào trước hết cũng phải xanh. Thứ ba, vai trò của ngành năng lượng cần tính đến yếu tố chất lượng ổn định, giá rẻ và cần cân bằng hợp lý để sử dụng năng lượng tiết kiệm.

Ông Phan Đức Hiếu băn khoăn 2 điều. Một là, Nghị quyết 68 đặt vấn đề lớn hơn cơ chế đặc thù phát triển kinh tế tư nhân. Như thế cần tạo cơ chế thực sự thuận lợi và xử lý gỡ vướng những dự án khó khăn. Do đó, có 2 cách tiếp cận là tạo cơ chế chung và thứ hai là giải quyết cụ thể từng dự án. Cần xác định rõ phạm vi Nghị quyết này, trong bối cảnh thời gian có cần giải quyết một trong hai hay cả hai? Cá nhân tôi mong muốn xử lý được cả hai.

Hai là, yêu cầu để phát triển năng lượng xanh cần từ thể chế chính sách, vấn đề từ tài chính, hạ tầng (truyền tải hạ tầng, lưu trữ, đầu ra, khuyến khích sử dụng năng lượng tiết kiệm..), rất mong kiến nghị một số giải pháp thực sự quan trọng và cần phải có ngay trong tháng 11.

Theo tôi, nên tư duy mạch lạc một số điểm gồm phát điện và cơ chế mua bán điện, thứ ba là hạ tầng và thứ tư là tài chính, thứ năm liên quan thúc đẩy sử dụng năng lượng. Và cũng cần chỉ ra đâu là giải pháp thực sự cụ thể.

Phía EVN có nói về cơ chế đầu tư, ông Phan Đức Hiếu thông tin, Nghị quyết Quốc hội lần này có sự thay đổi là không đưa nguyên tắc chung chung mà đưa ra giải pháp cụ thể và thực hiện được ngay.

Về đất đai có Nghị quyết tháo gỡ khó khăn liên quan đến dự án điện hạ tầng và phát triển điện đều liên quan đất đai. Muốn thực hiện hài hòa theo quy định giải pháp mặt bằng, thu hồi đất, khoanh vùng nhà đầu tư chủ động khảo sát nghiên cứu điện gió, điện ngoài khơi…

"Tất cả nên gói vào Nghị quyết vào năng lượng chung, hay chia ra? Cá nhân tôi muốn tập trung một Nghị quyết là tốt nhất, do sẽ có cái nhìn mạch lạc và hệ thống. Việc chia nhiều Nghị quyết có thể dẫn đến không kiểm soát được" - ông Phan Đức Hiếu nói.

Khắc Kiên