Thủ tướng Anh sắp bị hạ bệ?

Thủ tướng Boris Johnson là quan chức mới nhất trong hàng dài các nhà lãnh đạo Anh có nguy cơ mất quyền lực khi còn đang đương nhiệm. Áp lực từ chức đè nặng lên vai ông Johnson sau một loạt các bê bối, trong đó phải kể đến sự kiện “tiệc tùng” ở Văn phòng thủ tướng trong thời gian Anh phong tỏa phòng dịch Covid-19, theo Bloomberg.

Tính đến nay, đã có tổng cộng 44 quan chức chính phủ từ chức. Người mở màn làn sóng từ chức này là Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak và Bộ trưởng Y tế và Chăm sóc xã hội Anh Sajid Javid. Họ nói rằng không thể “dung thứ” cho văn hóa bê bối đã đeo bám ông Johnson trong nhiều tháng qua.

Đảng Bảo thủ có thể hạ bệ ông Johnson thế nào?

Quy trình này sẽ được điều hành bởi một nhóm thành viên đảng Bảo thủ có cấp bậc và hồ sơ tại Nghị viện, hay còn gọi là các nghị sĩ, với cái tên Ủy ban 1922. Tên này có liên quan tới cuộc tổng tuyển cử cách đây một thế kỷ, khi đảng Bảo thủ giành chiến thắng sau sự sụp đổ của chính phủ liên minh.

Các nghị sĩ có thể gửi thư cho Chủ tịch Ủy ban 1922 Graham Brady kêu gọi bỏ phiếu bất tín nhiệm. Ông Brady là người chịu trách nhiệm quản lý quy trình này và phải giữ bí mật. Nếu số thư từ các thành viên kêu gọi bỏ phiếu bất tín nhiệm từ 15% - tương đương 54 nhà lập pháp - thì cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm sẽ diễn ra.

Trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, ông Johnson sẽ mất chức và nội bộ đảng chọn ra lãnh đạo mới nếu ít nhất 180 nghị sĩ bỏ phiếu chống.

Trước đó, ông Johnson đã vượt qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm vào hôm 6/6 khi nhận được khoảng 60% phiếu ủng hộ. Theo quy tắc hiện tại, một cuộc bỏ phiếu khác sẽ không được tổ chức trong ít nhất 12 tháng.

Tuy nhiên, đảng Bảo thủ có thể áp dụng một cách khác. Ủy ban năm 1922 có kế hoạch tổ chức bầu cử ban lãnh đạo vào ngày 11/7 tới. Ngày hôm sau, đảng sẽ họp để xem xét có nên thay đổi các quy định để cho phép một cuộc bỏ phiếu khác quyết định vai trò lãnh đạo của ông Johnson hay không.

Thủ tục này rất quan trọng vì khi đảng nắm quyền, người lãnh đạo đảng cũng là thủ tướng. Thông thường, đảng cầm quyền là đảng có nhiều ghế nhất trong Quốc hội Anh. Đảng Bảo thủ hiện nắm giữ 358 ghế trong tổng số 650 ghế tại Hạ viện.

Quốc hội Anh có thể hạ bệ ông Johnson thế nào?

Lãnh đạo của đảng đối lập, Keir Starmer, có thể kêu gọi cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm tại Hạ viện. Chính phủ hiện tại cần số phiếu đa số. Nếu thua, họ có 14 ngày để nỗ lực tổ chức một cuộc bỏ phiếu khác, rất có thể bằng cách chọn lãnh đạo đảng khác.

Nếu không thể tổ chức vòng bỏ phiếu mới sau 2 tuần, một cuộc tổng tuyển cử sẽ được khởi động. Đây là kết quả mà các nghị sĩ đảng Bảo thủ không mong muốn bởi hiện tại, theo thăm dò, đảng này đang đứng phía sau Công đảng.

Khả năng ông Johnson có thể tại vị là bao nhiêu?

Các nghị sĩ Anh có thể bắt đầu kỳ nghỉ hè vào cuối tháng 7 và không quay lại làm việc cho đến đầu tháng 9.

Trong khi hàng loạt nghị sĩ đảng Bảo thủ, bao gồm cả các đồng minh chủ chốt, kêu gọi ông từ chức, nếu ông Johnson có thể vượt đối thủ và tại vị cho đến lúc đó, thủ tướng có thể "trụ vững" thêm một khoảng thời gian nữa.

Những "ứng cử viên" có thể thay thế ông Johnson

Bà Liz Truss - Ngoại trưởng Anh - hiện là "con cưng" của đảng Bảo thủ và thường xuyên đứng đầu các cuộc thăm dò ý kiến các thành viên trong đảng. Đầu tuần này, bà Truss khẳng định ủng hộ ông Johnson 100% và kêu gọi các thành viên khác cũng làm vậy.

Cựu Ngoại trưởng Jeremy Hunt đứng thứ 2 trong danh sách, theo Reuters. Ông về sau ông Johnson trong cuộc bầu cử lãnh đạo đảng năm 2019. Ông có phong cách lãnh đạo nghiêm túc và được đánh giá sẽ ít gây tranh cãi hơn nhiệm kỳ đầy sóng gió của Thủ tướng Johnson. Đầu năm nay, ông Hunt cho biết tham vọng trở thành thủ tướng "vẫn chưa hoàn toàn biến mất".

Trong khi đó, những tháng gần đây, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace (52 tuổi) vươn lên trở thành một trong những người được yêu thích nhất trong chính phủ với các thành viên đảng Bảo thủ, nhờ vào cách ông xử lý cuộc khủng hoảng Ukraine.

Hai bộ trưởng mới từ chức gần đây là Rishi Sunak và Sajid Javid cũng có tên trong danh sách của Reuters.

Ngoài ra, Bộ trưởng Tài chính mới được bổ nhiệm gần đây là Nadhim Zahawi cũng gây ấn tượng khi chịu trách nhiệm triển khai tiêm vaccine Covid-19, giúp Anh trở thành một trong những nơi tiêm nhanh nhất thế giới.

Danh sách ứng viên còn có cựu Bộ trưởng Quốc phòng Penny Mordaunt, người bị thủ tướng sa thải sau khi lên nắm quyền, vì bà ủng hộ ứng viên đối thủ của ông Johnson trong cuộc tranh cử lãnh đạo lần trước.

Phương Linh