Thủ tướng bị phế truất, Pháp rơi vào khủng hoảng thể chế toàn diện

Thủ tướng Pháp Francois Bayrou phát biểu tại phiên họp Quốc hội ở Paris, ngày 8-9. Ảnh: Reuters

Ngày 8-9, cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội Pháp đã cho kết quả không nằm ngoài dự đoán. Với 364 phiếu chống và 194 phiếu thuận, Quốc hội Pháp đã chấm dứt nhiệm kỳ chưa đầy 9 tháng của Thủ tướng Francois Bayrou, để lại khoảng trống quyền lực lớn ngay giữa thời điểm nền kinh tế và chính trị Pháp đang chịu nhiều sức ép. Thất bại của ông Bayrou báo hiệu nguy cơ bế tắc lập pháp kéo dài tại nền kinh tế lớn thứ hai Liên minh châu Âu (EU), vốn đang đối mặt với thâm hụt ngân sách và các thách thức quốc tế như xung đột ở Ukraine và Gaza hay sự thay đổi ưu tiên chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Chính ông Bayrou đã kêu gọi tiến hành cuộc bỏ phiếu tín nhiệm nhằm tìm kiếm sự ủng hộ của quốc hội cho chiến lược giảm thâm hụt ngân sách, vốn hiện gần gấp đôi mức trần 3% của Liên minh châu Âu, và bắt đầu xử lý khoản nợ công tương đương 114% GDP. Kế hoạch ngân sách mới của ông bao gồm loạt biện pháp thắt chặt chưa từng có: cắt giảm 43,8 tỷ EUR chi tiêu công, bãi bỏ 2 ngày nghỉ lễ, đóng băng một phần lương hưu, hạn chế đầu tư cho giáo dục, y tế và chuyển đổi xanh nhằm đưa thâm hụt từ mức 5,4% GDP xuống còn 4,6%, hướng tới mục tiêu 3% theo yêu cầu của EU. Ông khẳng định “rủi ro lớn nhất là không chấp nhận rủi ro”, cảnh báo nợ công đã lên tới 114% GDP và thâm hụt ngân sách gần 6% đang đe dọa trực tiếp chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, thay vì tạo đồng thuận, kế hoạch này vấp phải phản đối dữ dội từ cả cánh hữu lẫn cánh tả, từ đảng Tập hợp Quốc gia (RN), Nước Pháp bất khuất (LFI), đảng Xã hội đến các nhóm Xanh.

Kết quả bỏ phiếu đã đẩy nước Pháp lún sâu vào một cuộc khủng hoảng đa chiều. Về kinh tế, thị trường tài chính chao đảo: lợi suất trái phiếu chính phủ tăng vọt, chỉ số CAC-40 sụt giảm mạnh. Giới đầu tư quốc tế lo ngại Pháp có thể không thông qua kịp thời ngân sách năm 2026, đối mặt nguy cơ bị hạ bậc tín nhiệm hoặc phải vay mượn với lãi suất cao.

Giới phân tích cho rằng việc ông Bayrou thất bại phản ánh tình trạng bế tắc sâu sắc trong hệ thống chính trị Pháp.Điều đáng nói là chỉ trong vòng chưa đầy hai năm qua, Pháp đã có tới 4 chính phủ lần lượt ra đời rồi sụp đổ - minh chứng rõ ràng cho tình trạng bất ổn chính trị ngày càng trầm trọng tại đất nước hình lục lăng. Các kịch bản hậu Bayrou đang được thảo luận sôi nổi, trong đó có khả năng thành lập một liên minh trung dung giữa các lực lượng chính trị ôn hòa, hoặc tiến hành bầu cử trước thời hạn. Tuy nhiên, cả hai kịch bản đều tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một liên minh trung dung khó có thể duy trì ổn định lâu dài khi các đảng trung tả và trung hữu vẫn bất đồng sâu sắc về chính sách kinh tế. Trong khi đó, việc tổ chức bầu cử mới có thể làm gia tăng nguy cơ phe cực hữu củng cố vị thế, tạo thêm áp lực đối với hệ thống chính trị truyền thống.

Khủng hoảng hiện nay cũng diễn ra trong bối cảnh xã hội Pháp tiềm ẩn nhiều bất ổn. Các công đoàn đã kêu gọi tổ chức đình công toàn quốc vào ngày 10-9 và biểu tình quy mô lớn vào ngày 18-9 để phản đối kế hoạch cắt giảm chi tiêu công. Đây được coi là những tín hiệu cho thấy chính phủ kế nhiệm sẽ phải đối mặt với sức ép rất lớn từ dư luận xã hội.

Trên bình diện quốc tế, sự bất ổn tại Paris cũng gây tác động lan tỏa ra châu Âu. Trong bối cảnh EU đang phải đối mặt với xung đột ở Ukraine và thách thức năng lượng, một nước Pháp không có chính phủ ổn định khiến vai trò lãnh đạo truyền thống của Paris trong EU suy yếu. Quan hệ Pháp - Đức, vốn là trục chính của châu Âu, đối diện nguy cơ đình trệ khi Berlin thiếu một đối tác vững vàng để thúc đẩy các sáng kiến chung. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các vấn đề then chốt như phòng thủ chung châu Âu, chính sách năng lượng hay viện trợ cho Kiev. Chuyên gia Éric Maurice (Trung tâm Chính sách châu Âu, Bỉ) nhận định, khủng hoảng chính trị tại Paris có thể gây hệ lụy sâu rộng cho EU, từ quan hệ kinh tế, chính sách công nghiệp đến các quyết sách về công nghệ và biến đổi khí hậu.

Văn phòng Tổng thống Pháp cho biết Tổng thống Emmanuel Macronsẽ bổ nhiệm một thủ tướng mới “trong những ngày tới” thay vì lựa chọn bầu cử sớm nhưng dư luận và giới quan sát bày tỏ nghi ngại về khả năng người kế nhiệm có thể tạo ra sự đột phá trong việc xử lý những thách thức tài chính - kinh tế hiện nay. Việc phải bổ nhiệm thủ tướng mới trong tình thế hiện nay được đánh giá là một thách thức chính trị đặc biệt lớn đối với ông Macron. Khả năng duy trì sự ổn định trong nội bộ Quốc hội, tìm kiếm sự đồng thuận để giải quyết vấn đề ngân sách và giữ vững niềm tin của cử tri sẽ là những yếu tố quan trọngquyết định triển vọng cầm quyền của ông trong thời gian tới.

AN BÌNH