Thủ tướng Hungary thăm Nga và những tính toán chiến lược

Tuy nhiên, chuyến thăm này không chỉ đặt ra vấn đề lợi ích song phương của Hungary và Nga trong lĩnh vực năng lượng, mà còn làm nổi bật những tính toán chiến lược của hai bên, trong bối cảnh Liên minh châu Âu đang gia tăng sức ép với Hungary nhằm duy trì sự thống nhất trong chính sách đối ngoại với Nga.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters

Hungary không từ bỏ hợp tác với Nga bất chấp áp lực từ EU

Trong bối cảnh Mỹ đã cấp cho Hungary quy chế miễn trừ hoàn toàn đối với các lệnh trừng phạt liên quan đến dầu và khí đốt Nga, Thủ tướng Hungary Viktor Orban vừa có chuyến thăm Nga nhằm tìm kiếm sự đảm bảo nguồn cung năng lượng, nhất là trong mùa đông này.

Chuyến thăm đó cho thấy sự tự chủ chiến lược của Hungary với các vấn đề hiện nay, từ quan điểm chính trị cũng như các vấn đề về an ninh năng lượng của Hungary mặc dù đi ngược lại với lập trường chung của Liên minh châu Âu (EU) và NATO. Chuyến thăm này được Thủ tướng Hungary đánh giá là thành công khi đạt được nhiều nội dung quan trọng. Đây là lần thứ 14 Thủ tướng Orban đến thăm Nga kể từ khi ông lên nắm quyền.

Trước hết, chuyến thăm này một lần nữa khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa Nga và Hungary. Thủ tướng Orban cũng nhấn mạnh Hungary sẽ không từ bỏ hợp tác với Nga, bất chấp áp lực bên ngoài từ EU. Hai bên cũng ghi nhận mối quan hệ hợp tác ổn định, có nhiều tiềm năng tăng trưởng trong các lĩnh vực, bất chấp những thách thức từ chính sách cô lập Nga của EU.

Trong khi đó, Nga cam kết sẽ tiếp tục cung cấp dầu và khí đốt cho Hungary theo đúng hợp đồng giữa hai bên, thông qua các đường ống dẫn Druzhba và TurkStream. Việc này sẽ giúp Hungary được đảm bảo nguồn cung ổn định, giá cả phải chăng cho mùa đông sắp tới và giai đoạn tiếp theo, giúp nước này tránh khỏi sự biến động giá năng lượng hiện tại trên thị trường châu Âu. Chuyến thăm lần này của Thủ tướng Hungary diễn ra ngay sau khi ông đã có cuộc gặp với Tổng thống Mỹ để đàm phán về lệnh miễn trừ đối với các tập đoàn năng lượng của Nga.

Thủ tướng Orbán đã từng khẳng định nước này đang được hưởng lợi lớn khi chỉ phải trả mức giá năng lượng thấp nhất ở châu Âu nhờ tiếp cận được nguồn khí đốt và dầu mỏ của Nga. Do đó, chuyến thăm Nga lần này đã tạo thuận lợi quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung trước thách thức an ninh năng lượng chung trong bối cảnh mới. Theo thống kê, nước này đã nhập khẩu 8,5 triệu tấn dầu thô và hơn 7 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên từ Nga trong năm nay.

Hai bên nhất trí đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy điện hạt nhân Paks II do Nga thực hiện. Các công tác chuẩn bị kỹ thuật đang được triển khai đúng tiến độ dự kiến sẽ bắt đầu vào tháng 2 tới. Dự án này được coi là cốt lõi trong chiến lược độc lập năng lượng hạt nhân của Hungary.

Điểm cuối cùng trong thành công lần này đó là việc Hungary tái khẳng định lập trường ủng hộ giải pháp hòa bình đối với cuộc xung đột hiện nay và bày tỏ hy vọng các nỗ lực đàm phán có thể thành công. Ông cũng đề xuất thủ đô Budapest là địa điểm tiềm năng để tổ chức một hội nghị thượng đỉnh hòa bình Nga - Mỹ trong tương lai và ý tưởng này đã được Tổng thống Putin đánh giá cao. Đây là một trong những tham vọng chính trị to lớn, muốn thể hiện vai trò của của Hungary trong giải quyết vấn đề quan trọng đối với hòa bình, ổn định ở châu Âu, góp phần nâng cao vị thế của Hungary trên trường quốc tế.

Những kết quả này cho thấy Hungary tiếp tục các giải pháp ưu tiên lợi ích quốc gia và quan hệ song phương với Nga, duy trì một chính sách đối ngoại độc lập, nhưng điều này đã vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ từ các nhà lãnh đạo từ Liên minh châu Âu và các quốc gia EU.

Thông điệp chính trị

Đây là cuộc gặp thứ tư của Thủ tướng Hungary Orbán với Tổng thống Nga Putin kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột Nga - Ukraine vào tháng 2/2022. Trong bối cảnh cục diện an ninh - chính trị châu Âu tiếp tục diễn biến phức tạp, chuyến thăm của Thủ tướng Hungary Viktor Orbán tới Moscow, một lần nữa cho thấy, năng lượng vẫn là một trong những trụ cột chiến lược trong quan hệ Nga – châu Âu. Việc Nga duy trì ổn định dòng chảy dầu khí sang Hungary không chỉ mang tính kinh tế thuần túy, mà còn hàm chứa nhiều thông điệp chính trị quan trọng.

Trước hết, trong điều kiện chịu sức ép trừng phạt kéo dài từ phương Tây, việc tiếp tục xuất khẩu năng lượng sang Hungary giúp Nga duy trì nguồn thu ngoại tệ quan trọng, góp phần ổn định ngân sách và duy trì khả năng điều tiết thị trường năng lượng. Nguồn thu này càng có ý nghĩa khi EU nỗ lực giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga, khiến Nga phải tìm cách tái cấu trúc các luồng thương mại của mình.

Thứ hai, hợp tác năng lượng với Hungary tạo cho Nga một điểm tựa chiến lược trong lòng EU. Hungary là một trong những thành viên hiếm hoi tiếp tục duy trì đối thoại trực tiếp, thường xuyên với Nga. Điều này giúp Nga chứng minh rằng các kênh hợp tác song phương vẫn tồn tại, bất chấp những nỗ lực cô lập từ phương Tây. Sự hiện diện của những “ngoại lệ” như Hungary không chỉ làm giảm hiệu quả của các gói trừng phạt, mà còn cho thấy chính sách đối ngoại của EU đang tồn tại những rạn nứt đáng kể.

Thứ ba, việc Nga tiếp tục thực hiện đầy đủ và ổn định các hợp đồng cung ứng cho Hungary còn nhằm củng cố hình ảnh một đối tác “đáng tin cậy” trong lĩnh vực năng lượng. Đây là thông điệp mà Nga muốn gửi tới cả thị trường quốc tế, rằng Nga vẫn là nhà cung cấp có khả năng đáp ứng dài hạn, bất chấp mọi biến động địa chính trị.

Như vậy, với Nga, duy trì giao thương năng lượng với Hungary không chỉ giúp Nga bảo đảm lợi ích kinh tế trước mắt, mà còn góp phần định vị lại vai trò của Nga trên bàn cờ chính trị - năng lượng châu Âu. Tại cuộc gặp với Thủ tướng Victor Oban, Tổng thống Nga Putin thừa nhận “những thách thức không thể phủ nhận của thời điểm hiện tại” nhưng ca ngợi mối quan hệ này dựa trên “tính thực dụng.” Ông lưu ý rằng thương mại song phương giảm 23% vào năm ngoái do “các hạn chế bên ngoài” nhưng lại tăng trưởng 7% trong năm nay. Trong bối cảnh thế giới phân hóa sâu sắc, những mối quan hệ như với Hunggary cho thấy năng lượng tiếp tục là một công cụ chiến lược trong chính sách đối ngoại của Nga, đồng thời là nhân tố khiến cảnh quan an ninh của châu Âu khó có thể ổn định trong tương lai gần.

Cân bằng chiến lược với Nga và EU

Mối quan hệ giữa Hungary và Nga phức tạp hơn với những gì đang được truyền thông, bởi nó bao gồm cả những tính toán chiến lược của Hungary giữa nhu cầu về an ninh năng lượng và chủ quyền quốc gia. Việc Hungary duy trì quan hệ thân thiết với Nga, đi ngược lại chính sách chung của EU không phải là sự bốc đồng mà là một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng dựa trên ba trụ cột chính.

Trước hết là về nhu cầu duy trì an ninh năng lượng, đây là vấn đề vô cùng quan trọng với Hungary bởi nước này phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nhiên liệu của Nga. Đối với chính phủ của Thủ tướng Orbán, đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định, giá rẻ là ưu tiên hàng đầu để duy trì sự ổn định kinh tế và sự ủng hộ của cử tri, đặc biệt trước cuộc bầu cử vào năm tới. Thực tế, nếu tuân thủ hoàn toàn lệnh trừng phạt của EU, Hungary sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng, lạm phát tăng vọt, đe dọa trực tiếp đến quyền lực của đảng cầm quyền trong khi mối quan hệ tốt đẹp với Nga mang tới đảm bảo an ninh năng lượng mà trong ngắn và trung hạn chưa thể tìm được nguồn thay thế.

Vấn đề thứ hai được đặt lên bàn cân trong quyết định của Thủ tướng Orban là hướng tới lợi ích và chủ quyền quốc gia, đó cũng là kim chỉ nam trong các hoạt động của Hungary trong giai đoạn cầm quyền của ông. Ông là một nhà lãnh đạo dân túy, được biết đến với các chính sách hoài nghi châu Âu. Việc thách thức chính sách chung của EU đối với Nga, thủ tướng Orbán đã gửi một thông điệp mạnh mẽ tới cử tri trong nước rằng Hungary có thể tự quyết định vận mệnh của mình, hướng tới lợi ích quốc gia, dân tộc và không phụ thuộc vào quyết định của EU, kể cả khi phải đi ngược lại các quyết định chung của Liên minh.

Việc đẩy cao vai trò của Hungary trong việc giải quyết vấn đề chung của khối cũng tạo cơ hội cho Hungary được hưởng lợi nhiều từ các quỹ và thị trường chung của EU. Ví dụ như nước này sử dụng quyền phủ quyết về các gói trừng phạt Nga hoặc viện trợ Ukraine như một giải pháp để đàm phán, gây áp lực lên EU trong việc giải ngân các quỹ chung cho nước này.

Có thể thấy, nước này đang nỗ lực duy trì quan hệ gần gũi với Nga để đảm bảo lợi ích kinh tế sống còn nhưng ở mức vừa đủ để tránh khỏi sự cô lập hoàn toàn khỏi phương Tây. Trong khi với Liên minh châu Âu, chính phủ Hungary chấp nhận đối mặt với sức ép từ EU vì tin rằng những lợi ích kinh tế trước mắt và lợi ích chính trị để duy trì quyền lực lớn hơn nhiều cái giá phải trả cho những chỉ trích từ các đối tác châu Âu.

Vai trò của Hungary trong giải quyết xung đột Nga - Ukraine

Trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Hungary Viktor Orbán, Tổng thống Nga Putin đánh giá cao lập trường “cân bằng” của nhà lãnh đạo Hungary trong vấn đề Ukraine. Điều này không chỉ thể hiện sự ghi nhận của Nga đối với một đối tác châu Âu hiếm hoi vẫn duy trì đối thoại thường xuyên với Nga, mà còn phản ánh cách Nga nhìn nhận vai trò trung gian tiềm năng của Hungary trong việc hóa giải cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Trước hết, với Nga, lập trường thận trọng, không đối đầu và luôn kêu gọi đối thoại của Hungary, tạo nên một “kênh an toàn” cần thiết trong bối cảnh phương Tây luôn gia tăng sức ép và cô lập Nga. Hungary không chỉ tránh tham gia các dòng chảy đối đầu, mà còn công khai sẵn sàng làm cầu nối khi nhấn mạnh lợi ích cuối cùng phải là hòa bình cho khu vực. Điều này khiến Hungary nổi bật trong EU – nơi nhiều nước đã chọn cách tiếp cận cứng rắn hơn.

Thứ hai, việc Hungary đề nghị đăng cai các cuộc tiếp xúc Nga - Mỹ, cũng như sẵn sàng làm địa điểm cho mọi sáng kiến hòa bình liên quan đến Ukraine, được Nga xem như một tín hiệu thiện chí thực sự. Lời cảm ơn của Tổng thống Nga Putin dành cho Hungary, cùng việc ông khẳng định “sẽ rất vui nếu Budapest được sử dụng làm địa điểm đàm phán”, cho thấy Nga coi Hungary là một đối tác có khả năng tạo ra không gian đối thoại, điều vốn rất khan hiếm trong bối cảnh hiện nay.

Thứ ba, từ góc nhìn chiến lược, Nga hiểu rõ rằng Hungary, với tư cách là thành viên EU nhưng vẫn giữ quan hệ tốt với Nga và duy trì tiếp xúc với Mỹ, có thể đóng vai trò cầu nối hiếm hoi giữa các bên, vốn đang thiếu lòng tin lẫn nhau. Mức độ linh hoạt của Hungary được thể hiện qua việc duy trì quan hệ năng lượng với Nga, đồng thời đối thoại với Mỹ, giúp Hungary trở thành một điểm trung chuyển chính trị mà Nga hoàn toàn có thể tận dụng trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp thương lượng.

Nhìn tổng thể, Nga coi Hungary không phải “người quyết định cuộc chiến”, nhưng là “người có khả năng tạo không gian cho hòa bình”. Trong thời điểm các kênh ngoại giao giữa Nga và phương Tây bị thu hẹp, một đối tác EU duy trì lập trường cân bằng như Hungary mang lại cho Nga cả lợi ích thực tiễn lẫn giá trị biểu tượng. Đó là minh chứng rằng đối thoại vẫn khả thi, và hòa bình, dù khó khăn - vẫn có những cánh cửa để mở ra.

Theo giới quan sát, chuyến thăm Nga lần thứ hai trong vòng một năm qua của Thủ tướng Hungary đã phần nào cho thấy vị trí đặc biệt của Hungary - một trong số ít quốc gia Liên minh châu Âu vẫn duy trì nhập khẩu khối lượng lớn nhiên liệu hóa thạch từ Nga. Tuy nhiên, việc cân bằng chiến lược giữa một bên là Nga và một bên là EU cũng là bài toán không đơn giản đối với Hungary.

Thu Hà - Hải Đăng/VOV