Thư viện quốc gia Irsael trưng bày kiệt tác học thuật và nghệ thuật Do Thái thời Trung cổ

Kinh thánh Shem Tov. Ảnh: Văn phòng báo chí Chính phủ Israel (GPO)

Đây là một trong những hiện vật quý giá nhất thuộc di sản Do Thái thời Trung cổ, hiện đang được giới thiệu tại triển lãm “Kho tàng của những lời văn” (A Treasury of Words) kể từ tháng 5/2025.

Tác phẩm được Rabbi Shem Tov ben Abraham Ibn Gaon – một học giả kiệt xuất trong lĩnh vực luật pháp và thần bí học Do Thái biên soạn tại Tây Ban Nha vào năm 1312. Với những nghiên cứu chuyên sâu và chú giải tỉ mỉ, bản thảo (dưới dạng sách chép tay) thể hiện sự phát triển rực rỡ về trí tuệ và tinh thần của cộng đồng Do Thái Sephardic thời bấy giờ. Đây là sự giao thoa độc đáo giữa Kabbalah, truyền thống Masorah và nghệ thuật thư họa Do Thái.

Sau khi hoàn tất bản thảo, Rabbi Ibn Gaon đã thực hiện một hành trình kéo dài hai năm và định cư tại vùng đất Israel vào năm 1315, nơi ông tiếp tục sự nghiệp học thuật và tâm linh cho đến khi qua đời khoảng năm 1330. Bản kinh thánh sau đó lưu lạc tại Trung Đông trong nhiều thế kỷ trước khi được chuyển tới Bắc Phi vào thế kỷ 17. Tại đây, người ta tin rằng cuốn sách mang sức mạnh huyền bí, từng được mang đến cho phụ nữ khi lâm bồn để cầu mong một ca sinh nở thuận lợi.

Ảnh cuốn kinh thánh Shem Tov. Ảnh: Văn phòng báo chí Chính phủ Israel (GPO)

Đầu thế kỷ 20, nhà sưu tập David Solomon Sassoon đã mua lại và cho đóng lại cuốn sách. Năm 1984, nó được bán cho một bộ sưu tập Judaica danh tiếng tại châu Âu, trước khi thuộc về nhà sưu tập người Thụy Sĩ – ông Jaqui Safra vào năm 1994. Ba thập kỷ sau, năm 2024, bản thảo được đưa ra đấu giá tại Sotheby’s và được vợ chồng Terri và Andrew Herenstein mua lại. Họ đã cho Thư viện Quốc gia Israel mượn dài hạn, giúp hiện vật được trở về với "quê hương tinh thần".

Theo Tiến sĩ Chaim Neria – phụ trách Bộ sưu tập Judaica Haim và Hanna Solomon tại Thư viện Quốc gia Israel, bản Kinh thánh Shem Tov, hay còn được biết đến với tên gọi “Sefer HaYashar”, là đỉnh cao của học thuật Kinh thánh và Kabbalah thời Trung cổ. Việc đưa tác phẩm này vào bộ sưu tập của Thư viện giúp giới nghiên cứu tiếp cận nguồn tài liệu vô song về quá trình phát triển của Masorah và truyền thống văn bản – nghệ thuật Do Thái, đặc biệt là trong bối cảnh Tây Ban Nha trung cổ.

Ngoài giá trị học thuật, Kinh thánh Shem Tov còn là một kiệt tác nghệ thuật, với thiết kế trang trí tinh xảo gồm những mái vòm hình khung cuốn, hình chim muông, thú vật, khung viền mạ vàng quanh các đoạn Kinh thánh, ký hiệu bên lề được chiếu sáng và nhiều chi tiết khác. Các họa tiết này lấy cảm hứng từ nghệ thuật Hồi giáo và Thiên chúa giáo thời kỳ đó, được sáng tạo theo phong cách trang trí truyền thống của người Do Thái dành cho các vật phẩm nghi lễ.

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Israel)