Thúc đẩy cải cách kinh tế mạnh mẽ để nâng cao sức chống chịu sau Covid-19

Đây là chủ đề được tập trung trao đổi, thảo luận tại diễn đàn “Cải cách kinh tế hướng tới tăng trưởng bền vững và có tính chống chịu cao sau Covid-19: Từ thích ứng tới quản trị bất định”, do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) tổ chức, ngày 10/11.

Doanh nghiệp “lao đao” vì dịch bệnh

Bà Trần Thị Hồng Minh – Viện trưởng CIEM cho biết, đại dịch Covid-19 bùng phát từ đầu 2020 đã có những tác động mạnh mẽ đến nhiều quốc gia trên thế giới, để lại những hệ lụy nặng nề với phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Hệ lụy trực tiếp nhất là suy giảm tăng trưởng, thậm chí là suy thoái trên diện rộng trong năm 2020. Là một nền kinh tế mở, Việt Nam không nằm ngoài những tác động này, theo đó, bộ phận doanh nghiệp (DN) – lực lượng đóng góp đến khoảng hơn 60% GDP là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Cung cấp thêm thông tin cụ thể về vấn đề này, ông Phạm Đình Thúy – Vụ trưởng Vụ Thống kê công nghiệp, Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, theo một khảo sát mà Tổng cục Thống kê thực hiện vào trung tuần tháng 9 vừa qua dưới hình thức trực tuyến, với hơn 153.000 DN tại 63/63 tỉnh thành trong cả nước, cho thấy có đến gần 84% DN bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Theo đó, tác động tiêu cực của dịch bệnh đã ảnh hưởng tới nguồn nguyên vật liệu đầu vào của DN, khó khăn trong tiếp cận vốn vay và ảnh hưởng tới thị trường tiêu thụ của DN… Trong đó, nhìn chung DN có quy mô càng lớn thì chịu tác động từ dịch bệnh càng lớn. Đồng thời, tác động của dịch bệnh cũng đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến lao động của DN, như lao động bị mất việc làm, bị nghỉ không lương hay bị giãn việc, nghỉ luân phiên và giảm lương…

Về ngành nghề, lĩnh vực, ông Thúy cho biết, chịu tác động lớn nhất là các ngành hàng không, du lịch. Trong đó, 100% DN hàng không chịu tác động, sau đó là các ngành du lịch, khách sạn, nhà hàng, may mặc, giầy dép, ô tô, điện tử viễn thông…

Toàn cảnh diễn đàn: Ảnh: Thiện Trần

Trước những tác động lớn của đại dịch, Chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách, gói hỗ trợ nhằm vực dậy DN, nền kinh tế, tuy nhiên, theo khảo sát của Tổng cục Thống kê cho thấy, đến nay mới có khoảng gần 18% DN nhận được các gói hỗ trợ từ phía Chính phủ, “tỷ lệ DN nhận hỗ trợ như vậy là quá nhỏ bé so với yêu cầu đã đặt ra” – ông Thúy nhấn manh.

“Hơn 82% DN chưa nhận được bất kỳ hỗ trợ nào của nhà nước, trong đó các nguyên nhân chủ yếu được chỉ ra bao gồm DN không đáp ứng được điều kiện để nhận hỗ trợ, do quy trình, thủ tục tiếp cận quá khó khăn và DN không biết về chính sách hỗ trợ của nhà nước” – ông Thúy cho biết thêm.

Cần đẩy mạnh cải cách kinh tế gắn với chuyển đổi số

Ông Nguyễn Anh Dương – Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp, CIEM cho rằng, mặc dù Việt Nam tương đối thành công trong việc khống chế dịch bệnh và giảm thiểu hệ lụy đối với nền kinh tế, song Việt Nam vẫn phải đối mặt với những rủi ro tiềm ẩn liên quan đến hiệu quả sử dụng đầu tư công, gia tăng nợ xấu trong ngành ngân hàng và thách thức trong việc đảm bảo an sinh xã hội… Chính những vấn đề hiện hữu này đòi hỏi phải lưu tâm nhiều hơn đến cải cách, đặc biệt là chủ động phát triển bền vững và hội nhập hiệu quả….

Đồng quan điểm trên, chia sẻ một số yêu cầu với phát triển bền vững giai đoạn hậu Covid-19, GS.TS. Trần Thọ Đạt – Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, cải thiện năng suất lao động là một trong những yêu cầu đầu tiên đối với phát triển bền vững hậu Covid-19. Theo đó, sự phát triển của kinh tế số chắc chắn sẽ là một trong những động lực tăng năng suất mới.

“Tự động hóa, số hóa sẽ dần thay thế nhiều khâu trong quy trình sản xuất của nhiều ngành kinh tế, góp phần làm giảm chi phí, tăng lợi nhuận và sử dụng ít lao động hơn. Công nghệ số có khả năng tạo ra những thay đổi lớn về phương thức sản xuất và năng suất lao động trong các ngành, trong đó một số ngành có thể tận dụng lợi thế công nghệ số sớm hơn như công nghiệp chế biến chế tạo, vận tải – logistic, tài chính – ngân hàng, y tế, giáo dục, nông nghiệp công nghệ cao” – GS. Trần Thọ Đạt nhấn mạnh.

Tuy vậy, theo GS. Đạt, tác động của kinh tế số đối với tăng năng suất được thể hiện rõ ràng và tích cực hơn nếu giải quyết được những rào cản về cơ cấu, thể chế trong việc chuyển đổi số, tạo điều kiện căn bản để thu hút vốn đầu tư cho số hóa; cũng như hỗ trợ DN khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, cải tiến kỹ thuật, công nghệ sản xuất, cải thiện sự sẵn sàng đối với kỷ nguyên công nghệ số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin...

“Cần thiết hướng tới thực hiện cải cách ngay tại thời điểm này, thay vì chờ đến khi kết thúc đại dịch. Bài học từ những năm trước đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục lưu tâm, thúc đẩy cải cách kinh tế mạnh mẽ hơn trong thời gian tới. Bản thân cách tiếp cận và ưu tiên cải cách cũng phải thích ứng với bối cảnh mới. Yêu cầu căn bản là tiếp tục cải thiện năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế, của các ngành hàng và DN. Đặc biệt, cần đẩy mạnh cải cách để thúc đẩy chuyển đổi số và thực hiện chương trình nghị sự về phát triển bền vững, nhằm tạo thêm động lực cho sự phát triển kinh tế trong thời gian tới, cũng như bảo đảm tính chống chịu tốt hơn trước những yếu tố bất định, cú sốc tương tự có thể xảy ra trong tương lai” – bà Trần Thị Hồng Minh nhấn mạnh./.

Diệu Thiện