Thúc đẩy sản xuất thông minh đưa Việt Nam tiến sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu

Chuyển đổi sản xuất: Yêu cầu cấp bách trong bối cảnh mới

Ngày 26/11, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2025 diễn ra phiên thảo luận với chủ đề “Sản xuất thông minh và chuỗi cung ứng toàn cầu”, các chuyên gia và doanh nghiệp trong nước và quốc tế cùng chia sẻ những kinh nghiệm, mô hình và giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển đổi sản xuất thông minh, hỗ trợ Việt Nam tiến sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đại biểu tham dự sự kiện. Ảnh: Minh Khuê.

Thế giới hiện nay đang chứng kiến làn sóng chuyển đổi mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nơi trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) đang tái định hình toàn bộ cách thức sản xuất và quản trị chuỗi cung ứng. Việt Nam với vai trò là một trung tâm sản xuất năng động của khu vực, đang đứng trước thời điểm quan trọng để nâng cao năng suất, thúc đẩy chuyển đổi xanh - số và xây dựng chuỗi cung ứng có khả năng chống chịu tốt hơn trong bối cảnh mới.

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh, cho biết trong nhiều thập kỷ, thế giới đã chứng kiến sự định hình và phát triển mạnh mẽ của các chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, sau đại dịch COVID-19, cùng với biến động địa chính trị và các yêu cầu ngày càng cao về phát triển bền vững (ESG), chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc sâu rộng. Các quốc gia và tập đoàn lớn không còn chỉ tìm kiếm thị trường có chi phí nhân công rẻ mà ưu tiên những điểm đến có tính ổn định, bền vững, khả năng chống chịu và minh bạch.

Ông Nguyễn Văn Dũng - Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Minh Khuê.

Trong bức tranh đó, Việt Nam và TP. Hồ Chí Minh đã và đang khẳng định vai trò là trung tâm sản xuất quan trọng của khu vực với lợi thế về ổn định chính trị, nguồn nhân lực dồi dào và vị trí địa lý chiến lược. Tuy nhiên, ông Dũng cho rằng thách thức vẫn rất lớn khi phần lớn ngành sản xuất trong nước dựa trên gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp; năng suất lao động còn hạn chế; trong khi áp lực tuân thủ các tiêu chuẩn xanh ngày càng gia tăng. Những cơ chế mới như điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của châu Âu cho thấy nếu không “xanh hóa” sản xuất, hàng hóa Việt Nam sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh.

Theo ông, bối cảnh này đặt ra yêu cầu cấp bách: doanh nghiệp Việt Nam phải đổi mới. Không thể tiếp tục cạnh tranh bằng lợi thế truyền thống, mà cần nâng cao năng suất, làm chủ công nghệ và chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng thông minh. Sản xuất thông minh với việc ứng dụng AI, IoT, Big Data và tự động hóa giúp tối ưu vận hành, tiết giảm chi phí, đồng thời “số hóa” chuỗi cung ứng; giúp truy xuất nguồn gốc minh bạch. Và quan trọng hơn, đây là công cụ để đo lường, kiểm soát và giảm thiểu phát thải carbon, hiện thực hóa mục tiêu "sản xuất xanh".

Nhận thức rõ tầm quan trọng của xu hướng này, TP. Hồ Chí Minh xác định phát triển công nghiệp công nghệ cao, ứng dụng khoa học - công nghệ, thúc đẩy kinh tế xanh và kinh tế số là động lực tăng trưởng chủ đạo trong giai đoạn tới. Thành phố cho rằng để hiện thực hóa mục tiêu này, không thể đi một mình.

Do đó, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2025, Việt Nam và Diễn đàn Kinh tế Thế giới công bố hoạt động chủ động đồng kiến tạo trong sáng kiến thúc đẩy sản xuất thông minh. Đây là bước đi chiến lược, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc hợp tác với các tổ chức hàng đầu của thế giới để tiếp nhận tri thức, kinh nghiệm và các tiêu chuẩn tiên tiến nhất, áp dụng vào thực tiễn ngành sản xuất trong nước.

Chia sẻ kinh nghiệm nâng cấp chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia và đại diện tập đoàn đa quốc gia đã phân tích những xu hướng mới nhất trong quản trị chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh; đồng thời chia sẻ bài học quốc tế về tích hợp chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong sản xuất. Nhiều đề xuất, kiến nghị cụ thể về cơ chế, chính sách và nguồn lực đã được đưa ra nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang mô hình sản xuất thông minh, góp phần đưa Việt Nam tiến sâu hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Các chuyên gia, tập đoàn đa quốc gia chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất các mô hình thúc đẩy tại phiên thảo luận "Sản xuất thông minh và chuỗi cung ứng toàn cầu”. Ảnh: Minh Khuê.

Ông Liu Zongchang, Giám đốc điều hành luân phiên Foxconn Industrial Internet (Trung Quốc), cho biết Foxconn xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên đặc tính từng dòng sản phẩm, trong đó quản lý chuỗi cung ứng, nhân lực và tự động hóa là ba yếu tố cốt lõi. Tập đoàn đã tích hợp đồng bộ hệ thống quản lý kho, bảo đảm vận hành bền vững và đẩy mạnh các giải pháp chuyển đổi số kết nối trực tiếp với nhà cung ứng. Nhờ đó, năng suất và hiệu quả sản xuất tăng tới 35%.

Tại Việt Nam, Foxconn đã triển khai nhiều giải pháp mới, qua đó giúp năng suất lao động tại các nhà máy tăng hơn 50%, lợi nhuận tăng 80%, trong khi số lượng lao động chỉ tăng 20%. Doanh nghiệp đầu tư công nghệ, tự động hóa và xây dựng nhà máy theo mô hình mới đã mang lại hiệu quả vượt trội so với mô hình sản xuất truyền thống, đáp ứng xu hướng sản xuất thông minh.

Ông Liu Zongchang - Giám đốc điều hành luân phiên Foxconn Industrial Internet (Trung Quốc). Ảnh: Minh Khuê.

Theo ông Liu Zongchang, ba thách thức lớn nhất khi mở rộng các dự án công nghệ và chuyển đổi số, gồm: Hạn chế về tài chính, nguồn nhân lực và nền tảng công nghệ. Đối với nhân lực, Foxconn triển khai các chương trình đào tạo toàn diện tại các nhà máy “lighthouse”, kết hợp công cụ hỗ trợ ngôn ngữ để nâng cao kỹ năng vận hành công nghệ mới. Tập đoàn đã có gần 20 năm đầu tư tại Việt Nam và liên tục đào tạo đội ngũ lao động địa phương nhằm đáp ứng nhu cầu chuyển đổi nhanh chóng của ngành sản xuất.

Từ góc nhìn củadoanh nghiệp toàn cầu, ông Andy Yu Shihao, Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Chuỗi cung ứng quốc tế Schneider Electric (Singapore), cho rằng nhiều doanh nghiệp vẫn lầm tưởng phát triển bền vững làm tăng chi phí. Tuy nhiên, nếu đánh giá trên toàn hệ thống, phát triển bền vững thực chất giúp nâng cao hiệu quả vận hành. Việc nhiều chính phủ và doanh nghiệp công bố mục tiêu phát thải ròng bằng “0” cho thấy xu hướng này đang mang lại lợi ích rõ rệt.

Ông Andy Yu Shihao - Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Chuỗi cung ứng quốc tế Schneider Electric (Singapore). Ảnh: Minh Khuê.

Ông Andy Yu nhấn mạnh, để nhân rộng mô hình thí điểm sang quy mô lớn, trước hết nền tảng công nghệ phải đủ mạnh để giảm thiểu rủi ro. Giải pháp công nghệ rất đa dạng, doanh nghiệp cần lựa chọn công nghệ phù hợp, có thể đo lường hiệu quả rõ ràng và đóng góp cho phát triển kinh tế, xã hội. Ông Andy Yu khẳng định công nghệ hiện đại đến đâu cũng trở nên vô nghĩa nếu thiếu nguồn nhân lực biết vận hành và ứng dụng đúng cách.

Ngoài công nghệ và nhân lực, ông Andy Yu cho rằng hạ tầng số cơ bản, có khả năng tái sử dụng cho nhiều mục tiêu là điều kiện thiết yếu. Trong thời đại dữ liệu, dữ liệu phải “đúng” và “đủ” với nhu cầu doanh nghiệp. Niềm tin của người dân và sự thay đổi trong văn hóa ứng dụng công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng đời sống và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Hoàn thiện hành lang pháp lý cho sản xuất thông minh

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Trần Anh Tú, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin (Bộ Khoa học và Công nghệ), cho biết ứng dụng công nghệ 4.0 không còn dừng ở mức thử nghiệm mà đã trở thành nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, khó có thể chuyển đổi toàn diện ngay mà cần lộ trình phù hợp. Nhà nước giữ vai trò xây dựng hành lang pháp lý và tiêu chuẩn, trong khi doanh nghiệp lớn, viện nghiên cứu và trường đại học hỗ trợ về công nghệ và giải pháp.

Ông Trần Anh Tú - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Minh Khuê.

Ông Trần Anh Tú cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đang hoàn thiện khung pháp lý cho các công nghệ chiến lược và xây dựng nhiều văn bản quan trọng như Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Trí tuệ nhân tạo; Luật Chuyển đổi số… Các dự thảo luật đều hướng tới phát triển nhân lực, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp và phát huy vai trò của Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia.

Thanh Minh