Thúc đẩy sửa cơ chế cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ

Doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam luôn đối mặt với tình trạng khó vay vốn ngân hàng. Ảnh: Trung Chánh

Đề xuất Ngân hàng số dành riêng cho SMEs

Trong cuộc chơi mới cần có một ngân hàng số dành riêng phục vụ cho nhóm các doanh nghiệp vừa và nhỏ, ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, chia sẻ tại cuộc họp của Ủy ban về các ngành công nghệ và đổi mới sáng tạo (Ủy ban 1, thuộc Ban IV – Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân) diễn ra chiều ngày 30-9.

Ông chia sẻ ý tưởng này đã có từ lâu, trước đây đã đồng ý về nguyên tắc nhưng sau đó việc thành lập ngân hàng mới dừng lại. Trong lần này, người từng giữ ghế Chủ tịch HĐQT một ngân hàng bày tỏ sự hào hứng và cam kết tiếp tục theo đuổi vận động thành lập ngân hàng số phục vụ riêng cho SMEs.

Ý tưởng này cũng nhận được sự đồng tình của các chuyên gia khác, khi SMEs là khu vực cần được quan tâm thúc đẩy, chứ không chỉ là cuộc chơi của các doanh nghiệp lớn. Việt Nam hiện có khoảng hơn 5 triệu hộ kinh doanh, còn số lượng SMEs chiếm khoảng 96% tổng số doanh nghiệp.

Vấn đề lớn hiện nay là các SMEs không đủ điều kiện để vay theo quy trình thông thường, theo ông Lê Văn Thành, Phó tổng Ngân hàng số Vikki, thay vào đó là cần một cơ chế đặc thù.

Thực tế khoảng trống tín dụng này vẫn có chỗ dành riêng cho các fintech, khi dữ liệu trở thành cơ hội để đánh giá rủi ro. Tại cuộc họp của Ủy ban 1, bà Đinh Thị Thúy, Phó chủ tịch HĐQT Công ty MISA, được biết đến với nhà phát triển phần mềm kế toán, cho biết hợp tác với gần 10 ngân hàng lớn để cho vay tín chấp, kết nối khoảng 350.000 khách hàng sử dụng phần mềm kế toán. Nền tảng Misa Leding giúp tăng tỉ lệ duyệt hồ sơ vay vốn gấp 10 lần so với cách truyền thống (từ 3% lên 30%) và đã hỗ trợ giải ngân khoảng 30.000 tỉ đồng trong hơn hai năm qua, theo bà Thúy.

Bà Trương Lý Hoàng Phi, Phó chủ tịch của Hội Doanh nhân trẻ TPHCM, nêu vấn đề để có ngân hàng số, các doanh nghiệp cần phải chuyển đổi số theo vì nếu không sẽ khó cơ chế nào đánh giá được sức khỏe của doanh nghiệp SMEs đó . “Do đó, việc đầu tiên là cần nghĩ dến chuyện hỗ trợ các công ty chuyển đổi số đến mức nào”, bà Phi nói.

Báo cáo chuyên sâu của Fiingroup về tín dụng dành cho SMEs công bố hồi tháng 8, tiếp tục cho thấy năng lực tiếp cận tài chính của nhóm này ở mức thấp. Theo đó, chỉ có khoảng 9,3% doanh nghiệp SMEs tiếp cận được vốn vay, so với khoảng hơn 56 % ở nhóm doanh nghiệp lớn.

Vấn đề là mức rủi ro của nhóm này cao, có đến 70% doanh nghiệp SMEs thuộc nhóm rủi ro trung bình đến cao, trong khi 60% doanh nghiệp lớn thuộc nhóm rủi ro thấp. Hơn nữa, có 30% doanh nghiệp SMEs có thời gian hoạt động dài trên 5 năm và rủi ro ở mức trung bình và thấp chưa tiếp cận vốn vay.

Đại diện nhóm Ủy ban 1, thuộc Ban IV họp chủ đề các ngành công nghệ mới nổi và đổi mới sáng tạo, nói nhiều về khả năng tiếp cận vốn của SMEs và câu chuyện về tài sản số. Ảnh: BTC.

Xây dựng cơ chế tiếp cận tài chính mới

Việc xây dựng ngân hàng số cho SMEs được TS. Nguyễn Thị Phương Thảo, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Sovico, nhận định là "không đơn giản". Thách thức lớn nhất không phải là công nghệ mà là thể chế, và làm thế nào để chuyển ý tưởng này thành chương trình hành động. Chẳng hạn như đề xuất thành lập ngân hàng mới hay ngân hàng hiện hữu xung phong cần có cơ chế chấm điểm xếp hạng.

Ngoài ra, việc chấp nhận qua kênh số còn kéo theo nhiều vấn đề liên quan đến định danh điện tử, chữ ký số, hợp đồng số hay các giải pháp công nghệ mới như blockchain. “Đây là nội dung mà chúng ta phải kiến nghị chính sách, phải làm sao chuyển được tất cả các ý kiến này phải trở thành những đề án”, bà Thảo nói.

Ngồi chung Ủy ban 1 với bà Thảo, ông Don Lam, Phó trưởng Ban IV, Tổng giám đốc và cổ đông sáng lập tập đoàn VinaCapital, cho biết đã trình Thủ tướng sáng kiến xây dựng quỹ phát triển kinh tế tư nhân, trong đó tập trung vào việc tập hợp nguồn vốn tư nhân trong nước.

Nhóm ba quỹ tài chính này có ba mục tiêu, một là hướng đến nhóm doanh nghiệp có khả năng đi ra toàn cầu, cạnh tranh thế giới; nhóm hai là phát triển hạ tầng và cuối cùng là nguồn lực dành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, có thể đến từ ngân hàng hoặc fintech. “Đã tới lúc Việt Nam cần tự chủ tài chính, huy động nguồn vốn trong nước để phát triển kinh tế tư nhân”, ông nói.

Vấn đề tài chính cho SMEs là một trọng tâm quan trọng trong các cuộc thảo luận chung của Ban IV. Ban này đang có kế hoạch tổ chức mô hình Toàn cảnh Kinh tế Tư nhân Việt Nam (ViPEL), hướng tới việc cùng làm ("Công tư đồng tiến Kiến Quốc"), theo đuổi những dự án quan trọng đã được xác định.

Theo đó, từng Ủy ban sẽ có những dự án, chương trình tiêu biểu để thúc đẩy cơ chế hợp tác công-tư mới. Nếu các đề xuất này được thông qua và triển khai thí điểm, cấp Hội đồng ViPEL sẽ theo đuổi đề xuất cơ chế pháp lý nhằm hiện thực hóa mô hình này. Nhóm tài chính là một trong số đó, bao gồm cả quỹ phát triển kinh tế tư nhân và cả tài sản số. “Để có được những đột phá thì phải bắt đầu từ những dự án cụ thể”, ông Don Lam nói.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV, nói thực trạng hiện nay là đang thiếu thiết kế chiến lược phát triển chung. Khi tiếp nhận phản ánh kiến nghị thì doanh nghiệp hay nói quy hoạch chỉ nằm trên giấy, còn doanh nghiệp “tự lo” cho chính mình với các vấn đề riêng. Tuy nhiên, mô hình sẽ phải đổi mới. “Các bên sẽ phải có cơ chế kết hợp với nhau, và lớn phải dắt nhỏ và vừa theo mô hình đàn sếu”, bà Thủy nói.

Dũng Nguyễn