Thực hành ESG: Không dễ để triển khai!

Tại buổi hội thảo với chủ đề “thực hành ESG và đổi mới tài chính xanh cho tăng trưởng bền vững” do Tạp chí điện tử Kinh tế Chứng khoán Việt Nam phối hợp với Liên chi Hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA) tổ chức ngày 26/7 tại TPHCM, ông các chuyên gia đều khẳng định thực tiễn thực hành ESG tại doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn và thách thức vì liên quan tới nhiều yếu tố.

Theo các chuyên gia, chỉ số ESG đã trở thành công cụ quan trọng để đánh giá mức độ tuân thủ trách nhiệm của một doanh nghiệp.

Doanh nghiệp Việt nhận thức rõ về ESG

Chia sẻ tại buổi hội thảo, ông Nguyễn Viết Việt, Tổng biên tập Tạp chí điện tử Kinh tế Chứng khoán Việt Nam, cho biết hiện nay, các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng xã hội và quản trị doanh nghiệp yếu kém đòi hỏi phải có sự chuyển đổi nhanh chóng để phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, chỉ số ESG đã trở thành công cụ quan trọng để đánh giá mức độ tuân thủ trách nhiệm của một doanh nghiệp.

Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề về môi trường, xã hội và chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế, đời sống người dân. Vì vậy thời gian qua, Việt Nam đã tích cực tham gia thực hiện các cam kết quốc tế về chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ đã cam kết đến năm 2050 sẽ đưa phát thải ròng khí nhà kính về 0.

“Trong bối cảnh khủng hoảng toàn cầu đặt ra nhiều thách thức, việc phát triển bền vững là nhu cầu cấp bách đồng thời cũng là xu thế tất yếu trong quá trình phát triển của các quốc gia trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng”, ông Việt nói. Việc tích hợp các nguyên tắc, khung quản trị rủi ro như ESG vào chiến lược cũng như mục tiêu của doanh nghiệp nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh, được xem là “cánh cửa” thúc đẩy phát triển bền vững và toàn diện trong tương lai…

Hiện nay, doanh nghiệp Việt đều nhận thức được tầm quan trọng của phát triển bền vững nói chung và bộ tiêu chuẩn ESG nói riêng.

Kết quả khảo sát cho cũng cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã nhận thức được tầm quan trọng của phát triển bền vững. Cụ thể, Báo cáo triển vọng kinh doanh 2023 của UOB thực hiện khảo sát hơn 4.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ trên khắp ASEAN và Trung Quốc cho thấy 94% doanh nghiệp Việt Nam tham gia khảo sát nhận ra được mức độ quan trọng của phát triển bền vững.

Không chỉ dừng lại ở đó, mặc dù gặp phải nhiều rào cản và ESG mới chỉ bắt đầu ở Việt Nam, các doanh nghiệp đã dần cam kết và thực hiện ESG. Cũng trong báo cáo của UOB, Việt Nam cùng với Thái Lan được đánh giá là 2 quốc gia dẫn đầu về áp dụng tính bền vững, với 51% đã bắt đầu thực hành các hoạt động bền vững.

Trong Báo cáo về Mức độ sẵn sàng thực hành ESG tại Việt Nam của PwC với sự tham gia của 234 doanh nghiệp tại Việt Nam từ tháng 5 - 8/2022, có đến 44% đã lập kế hoạch và đưa ra cam kết ESG, 36% đang ở giai đoạn lập kế hoạch cho 2 đến 4 năm tới.

Báo cáo Thế hệ kế nghiệp Việt Nam: Lãnh đạo hôm nay và mai sau của PwC được thực hiện từ 8/10 - 12/12/2021 với 38 đại diện của Việt Nam cũng đã cho thấy triển vọng trong tương lai của việc phát triển bền vững khi thể hiện quan điểm mạnh mẽ và trách nhiệm trong các hoạt động kinh doanh bền vững.

Ông Trần Thiên Long, Phó Chủ tịch thường trực VIREA, cũng cho biết với hệ thống đông đảo các doanh nghiệp là hội viên đang hoạt động trong khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp… trên cả nước, nhiều công ty đã chuyển đổi hoàn toàn hoặc từng phần phương thức hoạt động để phù hợp với bộ tiêu chuẩn ESG. “Tuy nhiên, không hề dễ dàng vì doanh nghiệp muốn chuyển đổi sẽ phải phụ thuộc nhiều vào nguồn tài chính”, ông Long khẳng định.

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, có 80 - 90% các ngân hàng đã áp dụng một phần hoặc toàn bộ ESG trong hoạt động. Có tới gần 50% các ngân hàng khác thành lập bộ phận quản trị rủi ro cho vay vốn tín dụng bảo vệ môi trường. Một số ngân hàng cũng đã ban hành “khung tín dụng xanh”, “khung khoản vay bền vững” nhằm đưa ra quy trình sử dụng và quản lí nguồn vốn vay dành cho dự án thuộc các lĩnh vực xanh, giảm phát thải. Không ít tổ chức tín dụng đã công bố báo cáo riêng về phát triển bền vững.

Tuy nhiên, trong thực hành, các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn và thách thức, dẫn đến kết quả thực hiện ESG vẫn chưa cao.

Tất cả những kết quả khảo sát đều cho thấy, mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của phát triển bền vững nói chung và cụ thể là bộ tiêu chuẩn ESG, tuy nhiên các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn và thách thức, dẫn đến kết quả thực hiện ESG vẫn chưa cao.

Không dễ để triển khai!

Thời gian qua, Việt Nam đã tích cực tham gia thực hiện các cam kết quốc tế về chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ đã cam kết đến năm 2050 sẽ đưa phát thải ròng khí nhà kính về 0.

Tuy nhiên, các báo cáo cũng cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia ESG chiếm tỷ lệ không cao. Năm 2022, Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Dự án USAID IPSC, đã thực hiện cuộc khảo sát về nhận thức của doanh nghiệp, cho thấy rằng việc tiên phong áp dụng ESG diễn ra hầu hết là doanh nghiệp lớn như FDI, doanh nghiệp đại chúng, các doanh nghiệp có định hướng xuất khẩu… Trong khi chỉ có 25% doanh nghiệp vừa và nhỏ đã chủ động triển khai ESG và 21% không cân nhắc triển khai ESG trong 2 đến 4 năm tới.

Báo cáo của PwC cũng cho thấy 57% doanh nghiệp FDI đã lập kế hoạch và đưa ra cam kết ESG, nhưng tỷ lệ này ở công ty niêm yết chỉ chiếm 35%, thậm chí thấp hơn cả doanh nghiệp tư nhân/gia đình (40%). Trong số các doanh nghiệp chưa đưa ra cam kết thì có đến 60% là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Nhiều minh chứng từ các cuộc khảo sát cũng cho thấy, từ cam kết đến hành động là một hành trình khó khăn đối với doanh nghiệp Việt Nam. Khi trong 80% doanh nghiệp đã có hoặc dự định tham gia ESG, PwC đã thống kê được, có đến 34% không có chương trình ESG và chỉ có 22% doanh nghiệp có chương trình ESG toàn diện.

Số liệu cũng cho thấy mức độ các doanh nghiệp chú trọng vào báo cáo ESG không cao. Cũng trong báo cáo của PwC, ở Việt Nam cho thấy có đến 70% doanh nghiệp tham gia khảo sát không có hoặc hạn chế báo cáo các vấn đề ESG ra bên ngoài và chỉ có 15% công bố báo cáo ra bên ngoài một cách toàn diện.

Bà Phạm Minh Châu, Phó giám đốc Ban chính sách sản phẩm bán buôn, Khối Ngân hàng bán buôn, ngân hàng BIDV, trình bày tham luận tại hội thảo.

Trong năm 2023, KPMG công bố kết quả cuộc khảo sát 100 công ty lớn nhất Việt Nam như sau (số liệu 2022): tỷ lệ thực hiện báo cáo là 87%, chỉ có 10% có báo cáo về mục tiêu carbon; đến 93% không có báo cáo về rủi ro môi trường; 86% không báo cáo về rủi ro xã hội và 86% không báo cáo về rủi ro quản trị.

Ngoài ra, khi xét đến danh mục 30 công ty vốn hóa lớn nhất được niêm yết trên sàn HOSE, chỉ có 4/30 doanh nghiệp tương ứng với 13,33% trình bày riêng báo cáo phát triển bền vững, còn lại đều gần như là tích hợp vào báo cáo thường niên và chỉ có 3/30 công ty (chiếm 10%) có sử dụng dịch vụ kiểm toán.

Ngay như lĩnh vực ngân hàng, theo chia sẻ của các đại biểu, việc ngân hàng áp dụng tiêu chuẩn ESG mang đến nhiều lợi ích cho nền kinh tế và chính bản thân ngân hàng nhưng quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Theo các chuyên gia, hiện nay chưa có quy định chung của Quốc gia về tiêu chí, danh mục dự án xanh cho các ngành/lĩnh vực theo hệ thống phân ngành kinh tế để làm cơ sở cho tổ chức tín dụng xác định, thống kê đầy đủ nguồn lực tín dụng xanh. Đồng thời, thiếu các quy định và hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan quản lý chuyên ngành về ESG.

Bên cạnh đó, việc cấp tín dụng xanh đòi hỏi yếu tố kỹ thuật về môi trường chuyên sâu nên gây khó khăn cho cán bộ tín dụng trong việc thẩm định, đánh giá hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng, khó khăn trong việc giám sát và quản lý rủi ro khi thực hiện cấp tín dụng; đồng thời phát sinh thêm chi phí cho các tổ chức tín dụng phải đầu tư xây dựng hệ thống quản trị phù hợp mục tiêu tăng trưởng xanh, tăng cường năng lực chuyên môn cán bộ ngân hàng về tài trợ dự án xanh, tuần hoàn, phát triển bền vững.

Võ Chí Kiên