Thực hiện nhiều việc lớn, mở ra cơ hội đổi mới và đột phá

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn (Ảnh: Thế Đại)

Phóng viên: Lễ khai giảng năm học mới 2025-2026 lần đầu tiên được triển khai đồng loạt trên cả nước, từ điểm cầu trung tâm tại Thủ đô Hà Nội sẽ được kết nối với các cơ sở giáo dục trên cả nước. Vậy xin Bộ trưởng cho biết lễ khai giảng “đặc biệt” này có ý nghĩa như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Lễ khai giảng năm học 2025-2026 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: Cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9; tiến hành công cuộc “sắp xếp lại giang sơn”; tổ chức Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội toàn quốc lần thứ XIV của Đảng… Với ngành giáo dục, là kỷ niệm 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục, nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đây không chỉ là cơ hội để chúng ta cùng nhau nhìn lại hành trình 80 năm giáo dục phát triển đất nước, mà còn là dịp để ý thức rõ hơn về sứ mệnh, trọng trách của mình trong việc kiến tạo con người, dựng xây đất nước, vươn mình hội nhập trong kỷ nguyên mới.

Ý nghĩa của lễ khai giảng càng thêm sâu sắc khi 52 nghìn cơ sở giáo dục trên cả nước cùng kết nối khai giảng trực tuyến (được truyền hình trực tiếp), với sự hiện diện của các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, để tạo không khí vui tươi, lành mạnh, phấn khởi, đồng thời lan tỏa niềm tin, khí thế và quyết tâm của giáo dục phát triển cùng đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phóng viên: Bộ trưởng nhìn nhận như thế nào về việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo ngay trước thềm năm học mới này?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Nghị quyết 71-NQ/TW được ban hành đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, 80 năm truyền thống ngành Giáo dục, 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo) thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng đối với Giáo dục và Đào tạo; khẳng định giáo dục luôn là một thành tố gắn liền và quyết định sự phát triển của đất nước; cho thấy sự nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc.

Nghị quyết cũng thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi mà bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, Nghị quyết đã xác định những mục tiêu lớn cùng với các nhiệm vụ, giải pháp có tính chất đột phá mạnh mẽ nhằm đổi mới, nâng tầm giáo dục Việt Nam.

Với toàn ngành giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, để khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước. Ý thức được điều này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71 và sẽ cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động của Bộ Giáo dục và Đào tạo để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học này.

Phóng viên: Kết luận số 91- KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cũng đặt ra yêu cầu “Tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về giáo dục và đào tạo”. Như vậy, hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ được Bộ Giáo dục và Đào tạo ưu tiên hàng đầu trong những năm học vừa qua, năm học tới, nhiệm vụ này sẽ tiếp tục được triển khai như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Đứng trước những cơ hội mới, yêu cầu mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định phải tập trung tham mưu, tạo ra cơ sở pháp lý để giáo dục và đào tạo bứt phá, nếu không sẽ không hoàn thành trách nhiệm trước đất nước, trước nhân dân. Điểm then chốt, bao trùm, đích cuối cùng hướng đến là nâng cao chất lượng giáo dục trong toàn hệ thống. Mọi sự điều chỉnh, sửa đổi pháp luật lúc này đều hướng đến chất lượng giáo dục.

Chúng ta chuẩn bị vận hành toàn bộ hệ thống giáo dục dựa trên bốn đạo luật mới, dự kiến có hiệu lực từ 1/1/2026, bao gồm Luật Nhà giáo vừa được thông qua; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học sửa đổi và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi, dự kiến thông qua tại kỳ họp Quốc hội tháng 10 tới. Sau đó, sẽ có một loạt nghị định, thông tư mới ra đời. Nếu đợi văn bản ban hành xong mới học tập, quán triệt thì sẽ bị động. Vì vậy, ngành Giáo dục cũng như các địa phương cần chủ động nắm bắt, tham gia sâu vào quá trình xây dựng văn bản dưới luật.

Bên cạnh đó, theo dự kiến, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục đào tạo cũng sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp tháng 10 tới đây. Ngành giáo dục cần chuẩn bị tâm thế kỹ càng để đón nhận và chuyển hóa các nguồn lực này một cách hiệu quả. Một nhiệm vụ trọng tâm khác là đổi mới công tác quản lý giáo dục theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chuyển mạnh từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển, phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương và cơ sở giáo dục, tăng cường công tác hậu kiểm của cơ quan quản lý cấp trên. Thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình và hỗ trợ kịp thời chính quyền địa phương cấp xã thực hiện hiệu quả công tác quản lý nhà nước về giáo dục.

Ngay năm học mới này, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ triển khai hàng loạt chủ trương mới như: miễn học phí; tổ chức bữa ăn trưa cho một số đối tượng; xây dựng hệ thống trường học ở khu vực biên giới; kiên cố hóa trường học; tổ chức dạy, học hai buổi/ngày; triển khai những mô hình giáo dục mới (trường trung học nghề song song với trung học phổ thông); đánh giá một chu trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa…

Phóng viên: Nghị quyết 57- NQ/TW của Bộ Chính trị xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực trọng yếu cho phát triển đất nước, trong đó đào tạo nhân lực chất lượng cao giữ vai trò then chốt. Xin Bộ trưởng cho biết, năm học 2025-2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai Nghị quyết này như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Nhận thức rõ yêu cầu này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang triển khai nhiều giải pháp để chuẩn bị nguồn nhân lực cho giai đoạn mới. Thứ nhất, ở giáo dục phổ thông, chương trình mới hướng tới phát triển năng lực toàn diện, đặc biệt là năng lực số, tư duy phản biện, sáng tạo và giải quyết vấn đề. Ở giáo dục đại học, tập trung mở rộng đào tạo các ngành mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng mới, an ninh mạng; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong nhà trường; nâng cấp đại học quốc gia, các trường đại học vùng và cơ sở trọng điểm theo chuẩn khu vực và quốc tế.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang triển khai nhiều đề án lớn về phát triển nhân lực công nghệ cao như Đề án nhân lực STEM giai đoạn 2025-2035; Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”; Đề án “Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035”; Đề án “Phát triển hệ thống trung tâm đào tạo xuất sắc và tài năng về công nghệ 4.0 đến năm 2030” và các trung tâm đào tạo AI tại nhiều trường đại học...

Thứ hai, để thúc đẩy mô hình hợp tác “3 Nhà” (Nhà nước-Nhà trường-Doanh nghiệp), Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu, ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích các cơ sở đào tạo hợp tác với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, tổ chức thực tập-thực hành, phát triển các trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo ngay trong trường. Điều này giúp tạo nên chuỗi giá trị khép kín, góp phần cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ ba, Bộ Giáo dục và Đào tạo chú trọng phát triển đội ngũ giảng viên, nhà khoa học thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ; khuyến khích nghiên cứu, công bố quốc tế; mở rộng hợp tác quốc tế; đồng thời có chính sách thu hút trí thức Việt Nam ở nước ngoài tham gia giảng dạy và nghiên cứu.

Thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ tiếp tục chuẩn hóa, hiện đại hóa và quốc tế hóa chương trình đào tạo; xây dựng cơ sở dữ liệu nhân lực quốc gia gắn với dự báo nhu cầu; mở rộng hợp tác quốc tế để đưa Việt Nam trở thành trung tâm nhân lực công nghệ cao của khu vực.

Phóng viên: Nhân dịp khai giảng năm học mới, Bộ trưởng muốn nhắn gửi gì tới toàn thể cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và các em học sinh, sinh viên toàn ngành?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học 2025-2026 là một năm học rất quan trọng, với nhiều việc lớn phải thực hiện và nhiều cơ hội để đổi mới, đột phá. Từ khóa của năm học này là “triển khai”. Đó là tập trung triển khai thật tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục cũng như 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025-2026 của ngành giáo dục. Đó là cách để toàn ngành vừa kế thừa, phát huy được những thành tựu đạt được trong 80 năm qua; khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện có và khai mở những con đường mới cho giáo dục Việt Nam trong thời gian tới.

Giáo dục là sự nghiệp trăm năm, đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên trì, tinh thần công bằng và trách nhiệm cao nhất. Tôi kêu gọi toàn ngành, từ quản lý đến giáo viên, nhân viên, cùng tất cả các em học sinh, sinh viên hãy chuẩn bị tâm thế, tinh thần và điều kiện tốt nhất, cùng đoàn kết, chung sức, để năm học mới trở thành một năm học bận rộn nhưng đầy niềm vui và thành công.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

QUỲNH NGUYỄN