Thuế dầu bất ngờ của Brazil khiến khoản đầu tư 20 tỷ USD gặp rủi ro

Một tàu sản xuất được triển khai tới mỏ dầu Sépia ở Brazil, trong đó TotalEnergies của Pháp là một đối tác thiểu số. Ảnh: Dado Galdieri/Bloomber

Khi giám đốc điều hành mới của Shell Plc, Wael Sawan đến Brazil vào tháng trước trong chuyến công du nước ngoài chính thức đầu tiên của ông, sự đón tiếp diễn ra nồng nhiệt. Ông đã nhận được sự đảm bảo rằng ban lãnh đạo chính phủ mới của đất nước sẽ tôn trọng hiện trạng trong ngành dầu mỏ, những người quen thuộc với chuyến thăm cho biết, và ông để lại niềm tin rằng hoạt động kinh doanh sẽ tiếp tục phát triển.

Shell và các công ty khoan dầu khác đã kiện để ngăn chặn khoản thuế mới tăng của Brazil, điều này được ví như hành động kéo xuống tấm thảm chào đón các công ty dầu mỏ lớn.

Tình bạn thân thiết chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Hai tuần sau, Brazil khiến các nhà khoan dầu ngạc nhiên khi ban hành thuế tạm thời đối với xuất khẩu dầu mỏ. Đáp lại, Shell và một nhóm các công ty dầu mỏ nước ngoài đã đệ đơn yêu cầu chống lại khoản thuế này, có nguy cơ gây ra một cuộc chiến pháp lý công khai với chính quyền của Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva. Cuộc đụng độ có thể làm tổn hại đến danh tiếng khó giành được của Brazil với tư cách là quốc gia giàu dầu mỏ hiếm hoi ở Mỹ Latinh chào đón các nhà sản xuất dầu nước ngoài và tôn trọng các hợp đồng với họ.

Nếu uy tín này bị xói mòn, thì 20 tỷ USD mỗi năm đầu tư vào ngành dầu mỏ ở Brazil có thể bị nguội lạnh vào thời điểm mà đã có những câu hỏi nghiêm túc về việc thế giới sẽ tìm nguồn nhiên liệu hóa thạch tiếp theo ở đâu.

Nguy cơ “bốc hơi” hàng tỷ đô la đầu tư khoan dầu

Thuế xuất khẩu 9,2%, được công bố vào ngày cuối cùng của tháng 2, là hành động đầu tiên trong hai hành động của chính quyền đã gây ra sự chấn động cho ngành dầu mỏ quốc tế. Chính phủ của Tổng thống Lula cũng đã tạm dừng khoảng 2 tỷ USD trong kế hoạch bán quyền sử dụng mỏ dầu và nhà máy lọc nhiên liệu trong khi tiến hành đánh giá, mặc dù những người mua đã huy động tiền để hoàn thành các giao dịch được ký kết dưới thời chính phủ trước đó.

Theo dữ liệu mới nhất có sẵn từ Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, những thay đổi chính sách liên tiếp có thể khiến các công ty khoan dầu phải suy nghĩ lại về việc triển khai hàng tỷ đô la ở Brazil, quốc gia được xếp hạng là nhà sản xuất dầu lớn thứ tám thế giới vào năm 2021.

Các nhà sản xuất dầu lớn nhất tính theo tỷ trọng sản lượng toàn cầu năm 2021. Nguồn: Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ

Theo nhà phân tích Marcelo de Assis của hãng tư vấn năng lượng Wood Mackenzie, hai mỏ nước sâu có thể bị ảnh hưởng nếu các công ty ngừng đầu tư bao gồm Gato do Mato của Shell và Pão de Açúcar của Equinor, vẫn đang trong giai đoạn thiết kế và chưa được phê duyệt để phát triển.

“Mọi người sẽ kiểm tra danh mục đầu tư của họ, đặc biệt là các khoản đầu tư mới” - Marcelo de Assis nói. “Họ sẽ xem xét chi phí và rủi ro so với các dự án ở những nơi như Uganda”. Các công ty từ chối bình luận về các dự án cụ thể, mặc dù Equinor ASA của Na Uy cho biết cần phải “tôn trọng tuyệt đối” đối với các hợp đồng để biện minh cho các khoản đầu tư dài hạn.

Những động thái gần đây của Tổng thống Lula đánh dấu sự khác biệt rõ ràng với lập trường dễ dãi đối với các nhà đầu tư, vốn là đặc trưng của nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông, kéo dài từ năm 2003 đến năm 2010. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1, ông đã công khai chỉ trích ngân hàng trung ương vì đã giữ lãi suất cao, cho rằng điều đó đang bóp nghẹt nền kinh tế và đặt câu hỏi liệu tổ chức này có nên tự chủ hay không. Trong một số trường hợp, những bình luận của ông về những vấn đề này đã khiến thị trường tài chính quay cuồng.

Ngoài thuế xuất khẩu, lãnh đạo của Brazil còn công khai than phiền về khoản cổ tức kỷ lục mà Petrobras, công ty độc quyền dầu mỏ một thời, đã trả cho các cổ đông, nói rằng công ty nên bơm lợi nhuận thặng dư trở lại nền kinh tế.

Tổng thống Lula trên một giàn khoan ngoài khơi vào năm 2008, đang cầm mẫu dầu đầu tiên mà Petrobras khai thác từ dưới một lớp muối dày dưới đáy đại dương. Nhiếp ảnh gia: Eraldo Peres/AP

Chỉ trích thuế nhưng các “ông lớn” dầu mỏ chưa vội rút lui

Shell cùng với Equinor, Galp Energia, Repsol và TotalEnergies, đã đệ trình đơn kiện vào tuần trước nhằm ngăn chặn khoản thuế này, dự kiến kéo dài bốn tháng nhưng một số lo ngại có thể trở thành vĩnh viễn. Shell cho biết trong một tuyên bố rằng, khoản thuế đã được “công bố mà không có sự tham vấn đáng kể nào với ngành”. Viện Dầu mỏ và Khí đốt Brazil, một nhóm thương mại đại diện cho các công ty địa phương cũng như nước ngoài, đã nhanh chóng chỉ trích khoản thuế này.

Những động thái như vậy không phải là hiếm ở các khu vực khác của Mỹ Latinh, bao gồm Argentina, Bolivia, Ecuador và Venezuela. Các chính phủ ở các quốc gia đó đã tăng áp lực lên các nhà sản xuất dầu địa phương trong những thập kỷ gần đây, bao gồm cả việc thay đổi giấy phép và các điều khoản thỏa thuận có hiệu lực hồi tố.

Tại Mexico, Tổng thống Andrés Manuel López Obrador, một đồng minh lâu năm của Tổng thống Brazil, đã kết thúc các cuộc đấu giá dầu mỏ cạnh tranh vào năm 2018, vốn là một phần của cải cách năng lượng mang tính bước ngoặt được thực hiện cách đây một thập kỷ. Năm ngoái, chính phủ của ông đã đứng về phía công ty dầu mỏ quốc gia, Petróleos Mexicanos, trong một tranh chấp về quyền kiểm soát mỏ dầu 800 triệu thùng được phát hiện bởi Talos Energy Inc của Houston (Mỹ).

Ngay cả Jean Paul Prates, người được Tổng thống Lula lựa chọn cẩn thận để điều hành Petrobras, đã phát biểu tại một hội nghị dầu mỏ quốc tế ở Houston hồi đầu tháng này rằng, thuế xuất khẩu không phải là cách thông minh để giải quyết các vấn đề tài chính của Brazil, nhưng nói thêm rằng ông tin rằng thuế sẽ hết hiệu lực vào tháng 6, theo kế hoạch.

Các dấu hiệu cho đến nay là các công ty nước ngoài muốn tiếp tục hoạt động ở Brazil. Shell và Equinor đã ký thỏa thuận hợp tác với Petrobras kể từ khi thuế được công bố, một dấu hiệu rõ ràng rằng họ không vội vã rút lui.

Tăng thuế như một giải pháp khắc phục thâm hụt ngân sách

Khoản thuế này được kích hoạt bởi một cuộc chiến nội bộ trong nội các của Tổng thống Lula về cách khắc phục thâm hụt ngân sách, một yêu cầu quan trọng để hạ lãi suất cao đang gây khó khăn cho nền kinh tế. Chính phủ quyết định khôi phục dần các loại thuế liên bang đối với nhiên liệu đã bị đình chỉ bởi chính quyền trước đó. Thuế xuất khẩu nhằm tăng doanh thu cho đến khi thuế nhiên liệu được khôi phục hoàn toàn.

Telmo Ghiorzi, người đứng đầu hiệp hội các nhà cung cấp dịch vụ dầu mỏ Brazil có tên AbesPetro cho biết, ngành công nghiệp dầu mỏ đã phải vật lộn với những biến động giá khó lường và rủi ro địa chất. Thêm sự không chắc chắn của hợp đồng sẽ không khuyến khích các nhà thám hiểm khoan các giếng thăm dò nước sâu, vốn có thể tiêu tốn hơn 100 triệu USD mỗi giếng. “Đó là kinh tế học dầu mỏ 101”, Ghiorzi nói. “Bạn đang bảo nhà đầu tư giảm bớt hoạt động”.

Hoàng Lê (theo Bloomberg)