Thuế quan toàn cầu của ông Trump đối mặt thử thách lớn nhất khi bị Tòa án Tối cao đặt dấu hỏi

Tòa án Tối cao Mỹ vừa thể hiện sự hoài nghi rõ rệt đối với chính sách thuế quan toàn cầu của Tổng thống Donald Trump, đánh dấu một trong những thử thách pháp lý lớn nhất đối với chương trình nghị sự kinh tế của ông kể từ khi nhậm chức vào tháng 1.

Trong phiên điều trần kéo dài gần 3 giờ vào ngày 5/11, các thẩm phán từ cả phe bảo thủ và tự do đã đặt câu hỏi về việc ông Trump sử dụng quyền lực khẩn cấp để áp đặt thuế quan, cho rằng điều này có thể vượt quá thẩm quyền của Tổng thống và xâm phạm quyền lực của Quốc hội.

Chính sách thuế quan "có đi có lại", được coi là công cụ kinh tế và ngoại giao đặc trưng của ông Trump, đã khơi mào căng thẳng thương mại giữa Mỹ và hàng loạt các đối tác thương mại của nước này trên toàn cầu.

Ông Trump đã viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 – một luật vốn dành cho các tình huống khẩn cấp quốc gia – để biện minh cho việc áp thuế lên hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ.

Đây là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ sử dụng IEEPA cho mục đích này, nhằm đối phó với thâm hụt thương mại mà ông coi là "mối đe dọa bất thường và phi thường" đối với an ninh kinh tế và quốc gia của Mỹ.

Theo dữ liệu từ Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ, các khoản thu từ thuế quan dựa trên IEEPA đã đạt khoảng 89 tỷ USD từ ngày 4/2 đến ngày 23/9, và có thể lên tới hàng nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới.

Tổng thống Donald Trump phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Hoa Kỳ, ngày 5/11/2025. Ảnh: Getty

Phiên điều trần diễn ra sau khi các tòa án cấp dưới phán quyết rằng loạt thuế quan đối ứng của Tổng thống Trump là bất hợp pháp, vượt quá phạm vi của IEEPA và vi phạm Điều I, Khoản 8 của Hiến pháp Mỹ – quy định trao quyền áp thuế và thuế quan cho Quốc hội.

Các bên khiếu nại bao gồm các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi thuế quan và 12 bang Mỹ, phần lớn do Đảng Dân chủ lãnh đạo.

Luật sư đại diện cho chính quyền Trump, D. John Sauer, lập luận rằng thuế quan đã giúp đàm phán các thỏa thuận thương mại và tránh sự trả đũa thương mại, đồng thời nhấn mạnh quyền lực ngoại giao vốn có của Tổng thống trong lĩnh vực đối ngoại.

Sự hoài nghi từ Tòa án Tối cao được thể hiện qua hàng loạt câu hỏi từ các thẩm phán, phản ánh sự chia rẽ tiềm ẩn trong đa số bảo thủ 6-3 của tòa.

Chánh án John Roberts, đại diện phe bảo thủ, nhấn mạnh rằng thuế quan là "việc áp đặt thuế lên người Mỹ, và đó luôn là quyền lực cốt lõi của Quốc hội".

Ông Roberts gợi ý áp dụng học thuyết "câu hỏi lớn" (vốn yêu cầu các hành động hành pháp có ý nghĩa kinh tế và chính trị lớn phải được Quốc hội ủy quyền rõ ràng).

Ông cho rằng việc sử dụng IEEPA để áp thuế "lên bất kỳ sản phẩm nào, từ bất kỳ quốc gia nào, với bất kỳ mức độ nào, trong bất kỳ khoảng thời gian nào" là một "quyền lực lớn" không phù hợp với cơ sở pháp lý mà chính quyền Trump đang dựa vào.

Tuy nhiên, vị chánh án cũng thừa nhận rằng thuế quan là "một loại thuế hướng ngoại" và có thể hỗ trợ đàm phán thương mại quốc tế.

Thẩm phán bảo thủ Neil Gorsuch cảnh báo về rủi ro xói mòn sự phân chia quyền lực hiến định, ám chỉ rằng ông có thể sẽ bỏ phiếu chống.

Thẩm phán bảo thủ Amy Coney Barrett, người được ông Trump bổ nhiệm, đã đặt ra những câu hỏi thăm dò cho cả hai bên.

Từ phe tự do, Thẩm phán Ketanji Brown Jackson khẳng định IEEPA được Quốc hội ban hành để "hạn chế quyền lực khẩn cấp của Tổng thống", chứ không phải mở rộng chúng.

Tòa án Tối cao thường mất hàng tháng để ra phán quyết sau phiên điều trần, nhưng chính quyền Trump đã thúc giục tòa hành động nhanh chóng.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, người tham dự phiên điều trần, bày tỏ sự lạc quan trên chương trình "Kudlow" của Fox Business Network, cho biết nếu tòa phán quyết bất lợi, chính quyền sẽ chuyển sang các cơ sở pháp lý khác để duy trì thuế quan.

Ông Trump cũng đã áp dụng một số thuế quan bổ sung dựa trên các luật khác, không nằm trong vụ kiện này.

Minh Đức (Theo Bloomberg, Reuters)