Thuốc lá điện tử: Phạt cả người hút lẫn người không ngăn cản

Bộ Y tế đang hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi một số điều của Nghị định 77/2013 quy định chi tiết thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và Nghị định 117/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

Bộ Y tế đề xuất xử phạt cả hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử cùng các loại thuốc lá thế hệ mới khác, cao nhất là 10 triệu đồng (Ảnh minh họa: Gemini AI)

Đáng chú ý, cơ quan này đề xuất xử phạt cả hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử cùng các loại thuốc lá thế hệ mới khác, cao nhất là 10 triệu đồng. Liệu mức phạt đã đủ sức răn đe? Cần những giải pháp nào để chế tài thực sự đi vào cuộc sống?

Dự thảo Nghị định sửa đổi một số điều của Nghị định 77/2013 quy định chi tiết thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và Nghị định 117/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế (sau đây gọi tắt là dự thảo Nghị định xử phạt thuốc lá điện tử) gồm 4 điều.

Trong đó, Điều 1 đã bổ sung định nghĩa về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá thế hệ mới khác với 2 phương án như sau:

Phương án 01: Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác là sản phẩm sử dụng thiết bị điện tử để tạo ra khí, hơi cho người dùng hút, hít vào bằng cách làm nóng các chất ở dạng dịch lỏng, gel, khí hoặc dạng rắn, có hoặc không có nicotine, hương vị hoặc nguyên liệu thuốc lá.

Khái niệm này bao gồm cả linh kiện, thiết bị, nguyên liệu, vật tư để tạo ra bán thành phẩm, thành phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác.

Phương án 2 đề xuất định nghĩa cụ thể hơn với từng loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá thế hệ mới khác.

Ngoài ra, dự thảo đề xuất thay thế cụm từ “cai nghiện thuốc lá” thành “cai nghiện thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác” tại nhiều điều, khoản của Nghị định 77/2013 nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh phù hợp thực tiễn xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới.

Ảnh minh họa: Google Studio

Quy định xử phạt vi phạm hành chính được đề cập tại Điều 2 dự thảo Nghị định. Theo đó, phạt tiền từ 3 - 5 triệu đồng đối với hành vi sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác.

Phạt tiền từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi biết rõ người khác sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác tại địa điểm thuộc quyền chiếm hữu của mình hoặc do mình quản lý mà không ngăn cản hoặc báo cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Biện pháp khắc phục hậu quả là buộc tiêu hủy thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác.

Dự thảo Nghị định xử phạt thuốc lá điện tử đang được Bộ Y tế hoàn thiện trước khi trình Chính phủ xem xét, ban hành.

TRÁNH KHOẢNG TRỐNG VỀ CHẾ TÀI XỬ LÝ

Vì sao Bộ Y tế đề xuất xử phạt người có hành vi sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới khác và cả người chứa chấp? PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế - đơn vị chủ trì soạn thảo Nghị định.

PV: Xin bà cho biết về sự cần thiết ban hành dự thảo Nghị định này?

Bà Đinh Thị Thu Thủy: Ngày 30/11/2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173, có nội dung cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí gây nghiện gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự an toàn xã hội và giao Chính phủ tổ chức thực hiện cụ thể.

Qua rà soát, chúng tôi thấy hành vi sản xuất, kinh doanh, tàng trữ, vận chuyển, quảng cáo hàng cấm đã có các chế tài xử phạt tại Điều 8, Nghị định 98 năm 2020 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; và tại Điều 33, Nghị định 38 năm 2021 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo. Ngoài ra còn có quy định tại Điều 190 và Điều 191 Bộ luật Hình sự.

Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế

Để tránh khoảng trống về chế tài xử lý các hành vi bị nghiêm cấm tại Nghị quyết 173 năm 2024, theo yêu cầu của Chính phủ, Bộ Y tế đã xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 117 năm 2020 theo hướng bổ sung mức phạt đối với hành vi chứa chấp và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác, cũng như bổ sung việc phân định thẩm quyền xử phạt các hành vi này trong dự thảo Nghị định mới.

PV: Dự thảo Nghị định đã bổ sung những quy định mới nào?

Bà Đinh Thị Thu Thủy: Trên cơ sở ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, Bộ Y tế đã nghiên cứu và xây dựng theo hướng một nghị định sửa hai nghị định.

Cụ thể, chỉnh sửa thành dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 77 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật phòng, chống tác hại thuốc lá và Nghị định 117 năm 2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

Dự thảo đã bổ sung khái niệm thế nào là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới để xác định rõ sản phẩm cấm là sản phẩm nào. Đây cũng chính là căn cứ để các cơ quan chức năng có thẩm quyền xử lý hành chính hoặc xử lý hình sự khi hành vi của cá nhân, tổ chức vi phạm quy định tại Nghị quyết 173, sẽ có chế tài xử lý. Ngoài ra, tiếp thu ý kiến của Bộ Tư pháp, Bộ Y tế cũng đã bổ sung khái niệm nicotin để các cơ quan chức năng có cơ sở rõ ràng khi xử lý vi phạm.

Dự thảo Nghị định quy định mức phạt hành vi sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng như thuốc lá thế hệ mới khác là phạt tiền từ 3 đến 5 triệu đồng. Đối với hành vi chứa chấp người sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác, phạt từ 5 đến 10 triệu đồng.

PV: Ban soạn thảo kỳ vọng gì nếu Nghị định được ban hành?

Bà Đinh Thị Thu Thủy: Nghị quyết 173 năm 2024 đã được Quốc hội khóa XV ban hành và thống nhất cấm toàn diện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, từ hành vi chứa chấp, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng.

Do vậy, kỳ vọng của ban soạn thảo là sẽ tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ, chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe để hạn chế đến mức thấp nhất người dân, đặc biệt là giới trẻ, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá thế hệ mới khác. Các sản phẩm này đã được Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định gây nghiện, gây hại đến sức khỏe, thậm chí nguy cơ tử vong cho người sử dụng.

PV: Xin cảm ơn bà!

ĐÃ TÍNH TỚI CÁC YẾU TỐ CHÍNH TRỊ, ĐIỀU KIỆN KINH TẾ, VĂN HÓA, XÃ HỘI

Những quy định xử phạt người có hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử nếu được ban hành thì sẽ có tác động xã hội như thế nào? PV VOV Giao thông phỏng vấn TS. Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế về nội dung này.

PV: Ông có đánh giá thế nào về các quy định xử phạt hành vi liên quan thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới được đề cập trong dự thảo Nghị định?

TS. Nguyễn Huy Quang: Việc Quốc hội ban hành Nghị quyết 173 năm 2024 về việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là một quy định thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, thể hiện quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước về công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Đặc biệt, thuốc lá mới không chỉ ảnh hưởng sức khỏe, tính mạng con người mà còn ảnh hưởng môi trường, an ninh trật tự, chính trị và an toàn xã hội.

Để việc thực thi các quy định này có hiệu lực, hiệu quả, kỷ cương, kỷ luật, cần phải có một văn bản ban hành, trong đó có hướng dẫn về khái niệm thế nào là thuốc lá điện tử, thế nào là thuốc lá nung nóng và thế nào là thuốc lá mới, hiện chưa được quy định.

Bộ Y tế đã tính tới các yếu tố chính trị, điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội ở từng vùng miền, đặc biệt là các đối tượng sử dụng hoặc chứa chấp sản phẩm này. Các mức phạt này đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm, qua đó thấy được tính nghiêm minh của pháp luật.

PV: Theo ông nếu Nghị định được ban hành thì sẽ có tác động xã hội thế nào?

TS. Nguyễn Huy Quang: Nghị định sẽ tác động sâu rộng đến xã hội. Nó làm cho những người khi bắt đầu cầm điếu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hoặc thuốc lá mới biết nếu hút thì sẽ bị xử phạt rất nghiêm minh.

Các cơ sở kinh doanh chứa chấp hoặc cho phép, không nhắc nhở người hút thuốc lá tại cơ sở của mình cũng bị xử phạt ở mức rất cao, từ 5 triệu đến 10 triệu, người ta sẽ phải chùn bước để không thực hiện.

Qua nghị định này, các cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý để xử phạt nghiêm minh các hành vi vi phạm. Đây là điều kiện, cơ sở pháp lý rất tiến bộ, đầy đủ, toàn diện để chúng ta thực hiện nghiêm các quy định tại Nghị quyết 173 của Quốc hội.

PV: Cần những giải pháp gì để các quy định xử phạt hành vi liên quan thuốc lá thế hệ mới thực sự phát huy hiệu quả trên thực tế khi triển khai?

TS. Nguyễn Huy Quang: Đầu tiên, chúng ta phải tuyên truyền, giáo dục pháp luật về các quy định mới được Chính phủ thông qua đến tất cả đối tượng, đặc biệt là thế hệ trẻ như học sinh, sinh viên đang tiếp cận và sử dụng thuốc lá.

Đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, chứa chấp các hành vi này sẽ bị xử phạt rất nghiêm, nên chúng ta cần có các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật để thay đổi nhận thức và chuyển đổi hành vi.

Thứ hai, các cơ quan chức năng liên quan đối tượng sử dụng thuốc lá, đặc biệt là học sinh, sinh viên, vai trò của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và các cấp dưới, cần có một chuyên đề để giáo dục và xử lý đối với các đối tượng thuộc quyền quản lý của mình.

Thứ ba, Bộ Y tế cùng với các cơ quan chức năng phải có một đợt, một kế hoạch rất cụ thể về việc tổ chức triển khai Nghị định này, từ trung ương xuống địa phương, đặc biệt là xuống chính quyền hai cấp hiện nay, tức là cấp xã. Vai trò của UBND cấp xã đối với việc thực thi vấn đề này rất quan trọng.

TS. Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế

Thứ tư, Bộ Công Thương, trong đó có cơ quan quản lý thị trường, cần có kế hoạch để tổ chức triển khai thường xuyên, liên tục, phát hiện các sản phẩm thuốc lá đã bị cấm nhưng vẫn lưu hành trên thị trường.

Thứ năm, khi phát hiện các trường hợp này, đặc biệt là các cơ sở chứa, cần công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, kể cả trên các nền tảng mạng xã hội để người dân biết được các nơi vi phạm. Điều này có tác dụng răn đe, giáo dục và thuyết phục rất tốt.

Thứ sáu, sau một thời gian triển khai thực hiện, cần nhận diện các mô hình triển khai tốt và có các cơ chế, hình thức khen thưởng, biểu dương để nhân rộng các mô hình, các điển hình tiên tiến trong toàn xã hội.

PV: Xin cảm ơn ông!

Minh Hiếu/VOV-Giao thông