Thương mại điện tử: Tăng trưởng cần 'xanh' cùng môi trường

Sự bùng nổ của thương mại điện tử (TMĐT) là minh chứng rõ nét cho quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam. Theo Bộ Công Thương, với mức tăng trưởng dự kiến trên 25% trong năm 2025, quy mô thị trường TMĐT sẽ cán mốc 31 tỷ USD. Tuy nhiên, mặt trái của sự tăng trưởng này là hệ lụy môi trường không hề nhỏ: cứ mỗi 1 tỷ USD doanh thu có thể phải đi kèm hơn 7,6 ngàn tấn rác thải nhựa.

Dự báo đến năm 2030, nếu không thay đổi phương thức đóng gói và tiêu dùng, đại dương và các bãi chôn lấp sẽ phải "gánh" thêm 800 ngàn tấn rác thải từ các kiện hàng. Tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh hay Đồng Nai, trong các đợt cao điểm mua sắm vừa qua, lượng rác sinh hoạt tăng đột biến có thể lên đến 15%, thậm chí 20%. Điều này không chỉ gây áp lực lên hạ tầng xử lý rác thải mà còn là rào cản trực tiếp đối với cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ.

Chúng ta đang đối mặt với một nghịch lý: Một món hàng nhỏ đôi khi chỉ đáng giá vài chục ngàn đồng, nhưng lớp bao bì bảo vệ nó lại mất hàng trăm năm để phân hủy. Đó là sự đánh đổi quá lớn giữa sự tiện lợi cá nhân và chi phí xã hội.

Mặt trái của thương mại điện tử: Rác thải nhựa. Đồ họa: Quốc Vàng

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: "Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế đơn thuần". Để hiện thực hóa quan điểm này, việc giải quyết rác thải bao bì cần một lộ trình bài bản và quyết liệt hơn. Trước hết, cần phải siết chặt việc thực thi cơ chế Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, các nền tảng TMĐT và nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm tài chính hoặc trực tiếp tái chế bao bì. Đã đến lúc cần áp dụng các cơ chế thuế phí mạnh mẽ đối với vật liệu không tái chế để thúc đẩy doanh nghiệp chuyển dịch sang "bao bì xanh".

Song hành với đó, việc chuẩn hóa "Logistics xanh" phải được xem là một mắt xích then chốt trong chuỗi cung ứng hiện đại. Nhà nước cần có chính sách đòn bẩy để khuyến khích doanh nghiệp bưu chính đầu tư vào xe điện và vật liệu đóng gói sinh học. Các sàn TMĐT lớn cần thiết lập tiêu chuẩn "Gian hàng xanh", biến bảo vệ môi trường thành một tiêu chí cạnh tranh lành mạnh.

Tuy nhiên, mọi giải pháp kỹ thuật hay chính sách sẽ khó lòng đạt hiệu quả tối ưu nếu thiếu đi sự cộng hưởng từ phía người dùng. Việc kiến tạo một văn hóa tiêu dùng trách nhiệm chính là nền móng bền vững nhất. Mỗi cá nhân cần ý thức rằng sự tiện lợi phải đi đôi với nghĩa vụ. Hành động phân loại rác tại nguồn hay kiên quyết từ chối bao bì thừa không đơn thuần là một thói quen, mà còn là trách nhiệm của mỗi công dân, cán bộ và đảng viên trước "vận mệnh" môi trường của đất nước. Chỉ khi sự chuyển biến về tư duy trở thành hành động tự giác, chúng ta mới có thể bảo vệ được thành quả phát triển cho các thế hệ sau.

Trúc Sơn