Thương mại điện tử Việt Nam có chiều hướng bứt phá

Theo báo cáo Thương mại điện tử Đông Nam Á của tổ chức OpenGov Asia công bố gần đây cho biết, Việt Nam và Thái Lan đã nổi lên là 2 thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á (Số liệu của tổ chức OpenGov Asia).

Chuyên gia nghiên cứu thuộc nhánh quốc tế của Trung tâm nghiên cứu khoa học LEFMI (Kinh tế - Tài chính - Quản lý đổi mới) - Tiến sĩ Nguyễn Duy Quang

Để hiểu rõ hơn về sự phát triển này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Duy Quang, chuyên gia nghiên cứu thuộc nhánh quốc tế của Trung tâm nghiên cứu khoa học LEFMI (Kinh tế - Tài chính - Quản lý đổi mới).

Theo ông, những yếu tố nào đang thúc đẩy sự tăng trưởng liên tục của thương mại điện tử tại Việt Nam trong những năm qua, nhất là trong nửa đầu năm 2024?

Trong nửa đầu năm 2024, sự tăng trưởng liên tục của thương mại điện tử tại Việt Nam được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố quan trọng. Đầu tiên, sự gia tăng số lượng người dùng Internet và smartphone, với mức tăng lần lượt là 15% và 20% trong năm 2023, đã tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại điện tử. Sự bùng nổ của thanh toán điện tử, bao gồm ví điện tử và thanh toán qua QR code, cũng đóng góp lớn vào sự phát triển này.

Chính phủ Việt Nam đã hỗ trợ bằng các chính sách khuyến khích phát triển thương mại điện tử, như Nghị quyết số 52-NQ/TW về cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Cải thiện hạ tầng logistics, từ kho bãi đến giao nhận, đã giúp rút ngắn thời gian giao hàng và giảm chi phí, nâng cao trải nghiệm mua sắm trực tuyến. Các nền tảng thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, và Tiki tiếp tục mở rộng và cải tiến dịch vụ, thu hút nhiều người bán và người mua.

Cuối cùng, sự thay đổi hành vi tiêu dùng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, đã khiến người tiêu dùng chuyển hướng mua sắm trực tuyến nhiều hơn để đảm bảo an toàn và tiện lợi. Những yếu tố này kết hợp đã tạo nên môi trường thuận lợi cho sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử tại Việt Nam trong nửa đầu năm 2024.

Ông có thể chia sẻ về những xu hướng và biện pháp cụ thể mà các doanh nghiệp thương mại điện tử tại Việt Nam đang thực hiện để hướng tới sự phát triển bền vững?

Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp thương mại điện tử tại Việt Nam đang hướng tới sự phát triển bền vững thông qua một số biện pháp và xu hướng chính. Họ đầu tư vào công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), máy học, và phân tích dữ liệu lớn để tối ưu hóa quy trình và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Đồng thời, nhiều doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững bằng cách giảm thiểu chất thải, sử dụng năng lượng tái tạo, và thúc đẩy sản phẩm thân thiện với môi trường, chẳng hạn như bao bì tái chế. Thanh toán điện tử cũng được tăng cường để giảm sử dụng tiền mặt và nâng cao tiện lợi cho người tiêu dùng.

Cuối cùng, các doanh nghiệp đầu tư vào cải thiện hạ tầng logistics với các kho bãi thông minh và hợp tác với dịch vụ vận chuyển uy tín để đáp ứng nhu cầu giao hàng nhanh chóng và hiệu quả. Những xu hướng này không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn bảo vệ môi trường và đảm bảo lợi ích lâu dài cho xã hội.

Theo ông, những thách thức chính nào mà ngành thương mại điện tử Việt Nam đang phải đối mặt trong quá trình chuyển đổi sang mô hình bền vững và đâu là các cơ hội nổi bật?

Ngành thương mại điện tử tại Việt Nam hiện đối mặt với một số thách thức đáng kể, bao gồm khó khăn trong đầu tư công nghệ xanh và quy trình sản xuất bền vững do hạn chế tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ quốc tế và trong nước, hạ tầng logistics chưa đồng bộ gây khó khăn trong việc giao hàng nhanh và chi phí thấp, cùng với việc thanh toán điện tử chưa phổ biến đồng đều, đặc biệt ở vùng nông thôn và với người tiêu dùng lớn tuổi.

Tuy nhiên, ngành này cũng có nhiều cơ hội, như sự thay đổi hành vi tiêu dùng với xu hướng ưa chuộng mua sắm trực tuyến, sự hỗ trợ từ chính phủ qua các chính sách khuyến khích thương mại điện tử và công nghệ số, việc áp dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), và dữ liệu lớn (Big Data) để tối ưu hóa quy trình, cũng như sự cải thiện cơ sở hạ tầng logistics và thanh toán điện tử. Những cơ hội này cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành thương mại điện tử tại Việt Nam trong tương lai, mặc dù phải vượt qua các thách thức hiện tại.

Công nghệ và đổi mới sáng tạo đang đóng vai trò như thế nào trong việc thúc đẩy sự bền vững và tăng trưởng của ngành thương mại điện tử Việt Nam?

Công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự bền vững và tăng trưởng của ngành thương mại điện tử tại Việt Nam. Trong năm qua, sự gia tăng mạnh mẽ số lượng người dùng internet và smartphone đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận và mua sắm trực tuyến. Phương thức thanh toán điện tử cũng đã bùng nổ, nâng cao tính tiện lợi và an toàn trong giao dịch.

Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ, bao gồm đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng logistics, giúp giảm chi phí và thời gian giao hàng. Đồng thời, các nền tảng thương mại điện tử lớn như Tiki, Lazada và Shopee không ngừng áp dụng công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (machine learning) để tối ưu hóa quy trình vận hành, quản lý kho bãi và nâng cao trải nghiệm người dùng. Những nỗ lực này tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và mở rộng của ngành thương mại điện tử.

Ông có thể chia sẻ quan điểm về vai trò của các yếu tố như hạ tầng logistics, thanh toán điện tử và chính sách hỗ trợ từ chính phủ trong việc thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử Việt Nam?

Năm 2022, doanh thu thương mại điện tử tại Việt Nam đạt khoảng 16,4 tỷ USD, năm 2023 đã đạt hơn 20 tỷ USD và tỷ lệ tăng trưởng hàng năm (CAGR) khoảng 25%. Sự tăng trưởng này nhờ vào cải thiện hạ tầng logistics, thanh toán điện tử, và chính sách hỗ trợ của chính phủ. Hạ tầng logistics hiệu quả giúp giảm thời gian và chi phí giao hàng, trong khi thanh toán điện tử tăng cường tính minh bạch và thuận tiện.

Chính phủ hỗ trợ bằng các chính sách khuyến khích đầu tư, giảm thuế và phát triển hạ tầng kỹ thuật số. Doanh nghiệp nên đầu tư vào công nghệ và mở rộng hợp tác để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, đồng thời khuyến khích sử dụng thanh toán điện tử. Chính phủ cần tiếp tục cải thiện hạ tầng logistics, tăng cường bảo mật thông tin, hỗ trợ nghiên cứu công nghệ mới để duy trì đà phát triển của thương mại điện tử.

Mặc dù có nhiều thách thức về kinh tế vĩ mô, thương mại điện tử ở Đông Nam Á vẫn tiếp tục tăng trưởng. Ông có nhận định gì về tiềm năng phát triển của thị trường này trong những năm tới, đặc biệt là ở Việt Nam?

Thương mại điện tử ở Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam, đang trên đà phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự gia tăng số lượng người dùng internet, sự phát triển của thanh toán điện tử và hạ tầng logistics cải thiện. Trong nửa đầu năm 2024, Việt Nam chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng với các lĩnh vực trọng tâm bao gồm công nghệ và đổi mới, mô hình kinh doanh bền vững, thanh toán điện tử, và đầu tư vào hạ tầng logistics. Để thúc đẩy phát triển bền vững, cần chú trọng vào chăm sóc khách hàng, bảo mật thông tin, đào tạo nguồn nhân lực, phát triển thị trường quốc tế, quản lý dữ liệu, hợp tác doanh nghiệp và phát triển hạ tầng công nghệ thông tin. Mặc dù đối mặt với thách thức, Việt Nam có triển vọng tích cực nhờ sự hỗ trợ của chính phủ và tiến bộ công nghệ.

Xin cảm ơn ông!

Yến Thư