Thương mại Việt Nam trước biến động toàn cầu: Thách thức đan xen cơ hội mới

Trong bức tranh đầy thách thức toàn cầu, Việt Nam vẫn có nhiều cơ hội nếu đi đúng hướng. (Ảnh: Vietnam+)

Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn đầy biến động với những thay đổi sâu sắc về địa chính trị, chính sách thương mại và công nghệ, Việt Nam - nền kinh tế có độ mở cao - đang phải đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có. Căng thẳng thương mại giữa các cường quốc, đặc biệt là chính sách thuế quan mới của Mỹ, đang tái định hình “luật chơi” toàn cầu, buộc các quốc gia, trong đó có Việt Nam, phải nhanh chóng thích ứng.

Tuy nhiên, trong nguy luôn có cơ. Những diễn biến này không chỉ đặt ra bài toán khó cho doanh nghiệp xuất khẩu, mà còn mở ra cơ hội tái cơ cấu, đa dạng hóa thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhận định từ các chuyên gia ngân hàng HSBC cho thấy Việt Nam cùng các quốc gia ASEAN đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi chiến lược, với nhiều nỗ lực đàm phán, thích ứng và tối ưu hóa chuỗi cung ứng để duy trì vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Sân chơi thuế quan mới cho ASEAN

Các chuyên gia ngân hàng HSBC cho biết kể từ khi Hoa Kỳ công bố "thuế quan đối ứng" vào ngày 2/4, các phái đoàn nước ngoài, trong đó có ASEAN, đã gấp rút đến Washington, D.C. để đàm phán các thỏa thuận thương mại. Sau nhiều tháng thương lượng căng thẳng, tình hình dường như đã phần nào ổn định. Hiện tại, hầu hết mọi nền kinh tế lớn của ASEAN đều nằm trong khung thuế quan 19%-20%, mặc dù những động thái nhượng bộ để đạt được kết quả này của mỗi nước lại một khác.

Việt Nam, lâu nay vẫn được coi là quốc gia hưởng lợi từ sự dịch chuyển thương mại và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đã nhận được phán quyết thuế vào đầu tháng 7/2025 với mức thuế 20%. Để đạt được điều này, Việt Nam đã đưa ra một loạt những động thái nhượng bộ quan trọng, bao gồm gỡ bỏ thuế quan đối với toàn bộ các sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ, cam kết mua một lượng lớn máy bay và hàng nông sản của Mỹ và thực hiện siết chặt các quy định chống gian lận thương mại cũng như đảm bảo các quy tắc minh bạch xuất xứ.

Trong tương lai gần, môi trường thuế quan tương đồng trên toàn ASEAN sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng, giúp duy trì lợi thế cạnh tranh của các quốc gia hưởng lợi từ thương mại và FDI hiện tại như Việt Nam, Thái Lan, Philippines và Malaysia. Điều này cũng có thể đảm bảo phần nào sự chắc chắn cho các nhà đầu tư đang có sự do dự kể từ "Ngày giải phóng."

Tuy nhiên, câu chuyện thuế quan vẫn chưa thể khép lại, vì các cuộc đàm phán thương mại song phương vẫn đang tiếp diễn và còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải đáp.

Ông Runa Baksi, Giám đốc khu vực Đông Nam Á Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu HSBC nhận định, việc tăng cường các chính sách thương mại bảo hộ của Mỹ đang đặt ra một thách thức phức tạp cho ASEAN, vừa gây ra biến động ngắn hạn, vừa thúc đẩy động lực dài hạn cho việc tái định hướng chiến lược. Trong ngắn hạn, khu vực này phải đối mặt với nhiều bất ổn thương mại do không dễ dàng tìm được thị trường thay thế Mỹ, nền kinh tế tiêu dùng lớn nhất thế giới.

Ông Runa Baksi, Giám đốc khu vực Đông Nam Á Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu HSBC. (Ảnh: Vietnam+)

Một số quốc gia ASEAN ban đầu đã phản ứng với rủi ro thuế quan bằng cách đẩy nhanh xuất khẩu, dẫn đến đợt tăng trưởng đột biến tạm thời nhưng cũng tạo ra tâm lý bất ổn kéo dài trong trung hạn. Để vượt qua những khó khăn thương mại này, các quốc gia ASEAN cần thể hiện sự kiên cường và khả năng thích ứng linh hoạt.

Những thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam

Chuyên gia HSBC cho biết các doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với một loạt thách thức phức tạp, khởi đầu là tình hình bất ổn do thuế quan của Mỹ. Việc chuyển đổi từ mức thuế dự kiến 46% sang mức thuế cuối cùng là 20% đã dẫn đến sự biến động rất lớn, đặc biệt là đối với doanh nghiệp xuất khẩu hàng may mặc, điện tử và giày dép.

Một số nhà sản xuất như Samsung và Pegatron ban đầu đã tăng sản lượng để tránh khung thuế quan trong khi những nhà sản xuất khác như LG đã tạm thời ngừng sản xuất do đơn hàng trì hoãn. Điều này buộc các công ty phải xem xét lại sự hiện hiện của mình trên thị trường cũng như tìm kiếm cơ hội mới ở các khu vực như châu Âu và Nhật Bản.

Thêm vào đó, việc cắt giảm trợ cấp năng lượng tái tạo gần đây đối với 173 dự án điện gió và điện Mặt Trời đã dấy lên quan ngại về niềm tin của nhà đầu tư, bởi động thái này có nguy cơ làm giảm khả năng đảm bảo đủ điện - một yếu tố then chốt đối với sự bùng nổ sản xuất của Việt Nam.

Bà Surajit Rakshit, Giám đốc toàn quốc Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu, HSBC Việt Nam nhấn mạnh: “Mặc dù hệ sinh thái FDI đang tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng hoạt động sản xuất nội địa ở khâu cung cấp nguyên liệu/thành phần tại Việt Nam vẫn chưa thực sự phát triển. Trong số 103 nhà cung cấp cốt lõi toàn cầu của Samsung, chỉ có 27 đặt tại Việt Nam và hầu hết vẫn là doanh nghiệp có vốn nước ngoài. Sự phụ thuộc sâu sắc này khiến nền tảng sản xuất trở nên dễ bị ảnh hưởng và cản trở việc khai thác toàn bộ giá trị kinh tế.”

Ở trong nước, thủ tục pháp lý còn phức tạp, từ việc cấp phép đến quản lý thuế, được coi là một rào cản đối với doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam. Những vấn đề này ảnh hưởng đến cả nhà đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước, cũng như các tập đoàn lớn.

Đồng hành cùng doanh nghiệp Việt Nam

Để ứng phó với bối cảnh mới với những biến động khôn lường, HSBC khuyến nghị các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách Việt Nam cần có những bước đi chủ động, trong đó, đa dạng hóa thị trường là yếu tố quan trọng nhằm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ đầy biến động. Các công ty nên chủ động tìm kiếm và xây dựng nhu cầu tại châu Âu, Nhật Bản và các nền kinh tế khu vực khác.

Để tăng cường sự vững vàng trong vận hành, các doanh nghiệp nên ưu tiên tính linh hoạt của chuỗi cung ứng thông qua việc đầu tư vào tích hợp số, tận dụng tài trợ chuỗi cung ứng và triển khai hệ thống cảnh báo sớm để dự đoán và giảm thiểu gián đoạn.

Việc cải thiện quản lý vốn lưu động cũng rất quan trọng, tập trung vào việc tối ưu hóa tài chính các khoản phải trả và phải thu, nhằm rút ngắn thời gian thu hồi tiền hàng tồn đọng (DSO) và kéo dài kỳ thanh toán cho nhà cung cấp (DPO).

Bà Surajit Rakshit, Giám đốc toàn quốc Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu, HSBC Việt Nam. (Ảnh: Vietnam+)

Ngân hàng toàn cầu như HSBC có vị thế đặc biệt, có thể cung cấp một hệ thống công cụ và dịch vụ hiệu quả nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam điều hướng trong môi trường đầy thách thức do thuế quan của Mỹ.

“Nhằm giúp họ số hóa thương mại và tối ưu hóa vốn lưu động, chúng tôi cung cấp các giải pháp có hệ thống, cho phép doanh nghiệp và các đối tác quản lý hóa đơn trên nền tảng số, từ đó tăng cường thanh khoản, giảm chi phí tài chính và cải thiện dòng tiền. Các nền tảng này có khả năng hiển thị theo thời gian thực, một yếu tố quan trọng để đưa ra dự báo chính xác giữa bối cảnh thương mại bất ổn,” bà Surajit Rakshit cho biết.

Hơn nữa, với mạng lưới dịch vụ thương mại toàn cầu và các dịch vụ đa dạng hóa thị trường, HSBC mang đến cho doanh nghiệp khả năng tiếp cận 90% dòng chảy thương mại thế giới, mở lối tới những thị trường mới và cung cấp thông tin chuyên sâu quan trọng về quản trị rủi ro thông qua các dịch vụ như tài trợ xuất nhập khẩu, bảo lãnh và hỗ trợ vốn lưu động.

Các chuyên gia HSBC nhấn mạnh, thương mại toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ, tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức. Với Việt Nam, điều quan trọng không chỉ là phản ứng nhanh trước chính sách mới, mà là xây dựng một nền kinh tế linh hoạt, bền bỉ và đa dạng hóa chiến lược. Nếu nắm bắt cơ hội, cải thiện chuỗi cung ứng và tăng cường quản trị, Việt Nam hoàn toàn có thể vững vàng tiến bước trong một thế giới thương mại đang thay đổi từng ngày./.

(Vietnam+)