Thủy điện nghìn tỷ 'đắp chiếu' - người dân mòn mỏi chờ tái định cư

Đến nay, sau 15 năm xây dựng, Dự án thủy điện Hồi Xuân vẫn chưa hoàn thành. Mới đây, công trình này được đưa vào diện theo dõi, chỉ đạo Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Dự án dang dở...

Thủy điện Hồi Xuân được khởi công từ tháng 3/2010 tại xã Phú Xuân (huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa cũ) nay là xã Phú Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Công trình được xây dựng với công suất thiết kế 102MW, tổng mức đầu tư hơn 3.320 tỷ đồng. Theo kế hoạch, năm 2014 công trình sẽ tích nước hồ chứa, tổ máy số 1 phát điện. Nhưng do thiếu vốn, dự án liên tục trễ hẹn. Đến tháng 8/2018, khi khối lượng đạt khoảng 93%, toàn bộ công trình dừng thi công và “đắp chiếu” cho đến nay.

Sau khi công trình “đắp chiếu”, kéo theo khu tái định cư cho 78 hộ dân ở xóm Thanh Mai xã Mai Hạ cũng dừng theo

Để nhường chỗ cho lòng hồ, khoảng 500 hộ dân thuộc các xã của tỉnh Thanh Hóa và Hòa Bình (cũ) nay là tỉnh Phú Thọ phải di dời. Trong đó, xóm Thanh Mai, xã Mai Hạ có 78 hộ buộc rời bỏ nhà cửa. Người dân được hứa hẹn sẽ sớm được bố trí vào khu tái định cư Pom Đồn. Thế nhưng, thực tế niềm hy vọng đó đang là câu chuyện dang dở. Khu vực được chọn là khu tái định cư sau nhiều năm vẫn chỉ là một bãi đất hoang. Ông Nguyễn Văn Mậu, Trưởng xóm Thanh Mai chia sẻ: Chúng tôi đã nhiều lần gửi đơn kiến nghị, kêu cứu lên các cấp. Hơn chục năm qua, mọi việc vẫn giậm chân tại chỗ. Nhiều người từng hiến đất nay đã qua đời mà chưa kịp nhìn thấy khu tái định cư hình thành!

Gần chục năm qua Khu đất dành để xây dựng khu tái định cư Pom Đồn vẫn chỉ là bãi đất hoang được người dân tận dụng làm nơi đổ phế thải vật liệu xây dựng

Theo đó, năm 2016 hộ gia đình ông Phạm Văn Tạ, bà Phạm Thị Thoan, bà Nguyễn Thị Tâm, bà Ngô Thị Ngọc, ông Phạm Quang Vinh, bà Nguyễn Thị Vân tình nguyện hiến hàng nghìn m2 đất để triển khai khu tái định cư Pom Đồn. Toàn bộ diện tích này đã được san ủi mặt bằng. Nhưng từ đó đến nay, không một hạng mục nào được xây dựng. Người dân tận dụng làm nơi đổ đất, rác thải, phế liệu xây dựng.

Năm 2016 gia đình ông Phạm Văn Tạ là một trong 6 hộ gia đình đã tự nguyện hiến đất, dỡ nhà để làm khu tái định cư Pom Đồn

Gia đình ông Phạm Văn Tạ là ví dụ điển hình. Sau khi hiến hơn 1.200m2 đất, phá dỡ ngôi nhà 2 tầng trên khu đất, ông Tạ được hứa hẹn sẽ được tái định cư tại chỗ. Thế nhưng gần chục năm qua, gia đình ông đổi lại những ngày tháng tạm bợ khi cả 4 người trong gia đình phải thuê nhà ở tạm. Khi không còn tiền, họ dựng lều tôn chênh vênh bên bờ sông Mã để ở. Ông Tạ nghẹn ngào: Chúng tôi đã giao đất, dỡ nhà, chỉ còn trông chờ vào khu tái định cư. Nhưng đến giờ vẫn chẳng có gì. Mỗi mùa lũ, nước sông dâng cuồn cuộn, cả nhà phải thức trắng. Lo sợ sẽ có một trận lũ lớn sẽ cuốn trôi tất cả. Sống trong cảnh này, không ai dám nghĩ đến chuyện làm ăn lâu dài.

Anh Nguyễn Đức Tĩnh kể về nỗi truân chuyên sau khi di dời nhà cửa ra khỏi vùng ngập của lòng hồ thủy điện Hồi Xuân

Tương tự, gia đình anh Nguyễn Đức Tĩnh có 600m2 đất ở khu Bến Luồng, nằm trong vùng ngập nước lòng hồ thủy điện Hồi Xuân. Sau khi tháo dỡ nhà cửa để bàn giao cho dự án, suốt gần 10 năm qua gia đình anh vẫn chưa có nơi ở cố định. Anh Tĩnh cho biết: Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị, nhưng niềm vui thì vẫn bặt vô âm tín. Nơi ăn chốn ở không có, cuộc sống lúc nào cũng chênh vênh.

Ngôi nhà tôn của vợ chồng ông Lê Văn Hải do những người hàng xóm dựng tạm giúp ông bà có nơi trú mưa, che nắng

Đau lòng nhất phải kể đến hoàn cảnh của ông Lê Văn Hải, năm nay đã 74 tuổi. Sau khi “nhường” đất cho lòng hồ thủy điện Hồi Xuân, 2 vợ chồng ông bà phải sống cảnh phiêu bạt. Đợt giữa năm 2025, ông Hải bất ngờ bị đột quỵ, liệt nửa người. Bà con lối xóm thương tình, góp công góp của dựng tạm cho ông bà một căn nhà bằng tôn “để ông bà nương náu, nhỡ ông có mệnh hệ gì thì còn có chỗ làm lễ viếng”, ông Nguyễn Xuân Đài, Trưởng Ban công tác Mặt trận xóm Thanh Mai nghẹn giọng chia sẻ.

Từ khi bị tai biến, ông Lê Văn Hải chỉ nằm một chỗ trong ngôi nhà tôn nóng nực, khiến ai chứng kiến cũng quặn lòng

Trong căn nhà tôn nóng hầm hập giữa trưa hè, ông Hải nằm trong giường, màn buông kín run rẩy cố dướn mình ngồi dậy khi có khách lạ ghé thăm. Một tay còn cử động được, ông vịn lấy mép giường, mồ hôi túa ra trên khuôn mặt già nua. Hình ảnh ấy khiến bất kỳ ai chứng kiến cũng quặn lòng. Căn nhà tôn mỏng manh ấy không che nổi cái nóng như đổ lửa, lại càng chẳng thể chống chọi được gió bão miền sông Mã.

Đất đã giao, nhà đã dỡ mà khu tái định cư vẫn nằm trên... giấy

Nếu có một khu tái định cư kiên cố, có lẽ nỗi lo của những người dân như ông Tạ, anh Tĩnh, ông Hải, bà Tuyến cùng hàng chục hộ dân thuộc diện di dời tái định cư Dự án thủy điện Hồi Xuân đã vơi đi phần nào. Nhưng suốt gần chục năm nay, hàng chục hộ dân phải sống tạm bợ ven sông, đối mặt trực tiếp với thiên tai. Trận lũ lịch sử năm 2017, bão số 3 (Yagi) năm 2024 và mới đây là bão số 3 (Kajiki) cuối tháng 8/2025 đã cuốn trôi nhiều tài sản, đe dọa tính mạng. Hơn 50 hộ trong tổng số 78 hộ bị ảnh hưởng hiện không có nơi ở ổn định, phải ly tán khắp nơi.

Sau nhiều năm đi thuê nhà, gia đình ông Phạm Văn Tạ quay trở về dựng tạm căn nhà bằng tôn bên bờ kè sông Mã

Theo ông Nguyễn Văn Mậu, ngay từ năm 2017, UBND huyện Mai Châu (cũ) đã bố trí xong quỹ đất xây dựng khu tái định cư. Tuy nhiên, phía chủ đầu tư là Công ty Cổ phần đầu tư và xây dựng điện Hồi Xuân (VNECO) lại không thu xếp được nguồn vốn để xây dựng. Họ chỉ san ủi mặt bằng rồi bỏ dở.

Trao đổi với phóng viên xung quanh vấn đề này, ông Thái Văn Chấn, đại diện chủ đầu tư là Công ty Cổ phần đầu tư và xây dựng điện Hồi Xuân (VNECO) thừa nhận: Dự án thủy điện Hồi Xuân hiện đang tạm dừng do không bố trí được nguồn vốn. Kéo theo đó, khu tái định cư Pom Đồn cũng không thể triển khai. Cũng theo ông Chấn, vào tháng 3/2025, Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã đưa Dự án này vào diện theo dõi, chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành thanh tra, kiểm tra. Do vậy, tương lai của dự án vẫn còn mịt mù, chưa biết đến khi nào mới có thể tiếp tục.

Ngôi nhà dựng tạm của gia đình ông Tạ luôn trong tình trạng chênh vênh trước những trận lũ của dòng sông Mã

Theo hồ sơ, chỉ tính riêng xóm Thanh Mai, tổng diện tích đất đã thu hồi qua hai đợt là hơn 15.000m2, dự kiến phân thành 79 đến 83 lô đất tái định cư cùng 1 lô làm nhà văn hóa. Kinh phí bồi thường, hỗ trợ cũng mới chỉ được chi trả một phần. Còn lại, tất cả vẫn nằm trên... giấy. Liên quan đến vấn đề này, ông Kiều Dương Sơn, Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Mai Hạ cho biết: ngoài 78 hộ dân Thanh Mai, còn nhiều hộ khác trong vùng ngập thuộc hai xã Vạn Mai, Mai Hịch (cũ) cũng đang bị ảnh hưởng. Các hạng mục phụ trợ như đường tránh ngập, cầu treo, khu tái định cư... là các hạng mục của công trình, dự án này đều dang dở. Thậm chí ở xã Phú Xuân (Thanh Hóa) người dân thậm chí vẫn phải đi đò qua sông Mã do đường, cầu chưa được hoàn trả.

Dự án Thủy điện Hồi Xuân từng được kỳ vọng sẽ cung cấp hơn 432 triệu kWh điện mỗi năm, đóng góp lớn cho phát triển kinh tế. Nhưng suốt 15 năm qua, công trình này vẫn đang “đắp chiếu” chưa thể hoàn thành và đi vào hoạt động. Điều này đã khiến hàng trăm hộ dân khốn khổ vì mất đất, mất nhà mà chưa được an cư. Ông Nguyễn Văn Mậu bày tỏ: Nguyện vọng của người dân là có một chỗ ở ổn định để yên tâm sinh sống. Chúng tôi mong cấp có thẩm quyền sớm vào cuộc để tháo gỡ vướng mắc, yêu cầu chủ đầu tư phải hoàn thành trách nhiệm của mình, không để người dân tiếp tục sống trong cảnh “chờ đợi mỏi mòn”.

Mạnh Hùng