Thuyền rồng trong lễ quét làng của người Bố Y

Trước đây, theo tục lệ, cứ đến ngày 2 tháng 2 theo lịch âm, các bản, làng người Bố Y tổ chức lễ quét làng. Tuy nhiên hiện nay, việc thực hiện nghi lễ này có nhiều thay đổi, lễ quét làng chỉ thực hiện vào những năm được thầy cúng xem là xấu, bất lợi đối với bà con, dân bản. Tục xưa truyền lại rằng lễ quét làng sẽ quét đi các loại tà ma, dịch bệnh, bảo vệ dân làng, vật nuôi.

Ông Lùng Chử Giàng là thầy cúng ở thôn La Hầu, xã Thanh Bình, người cao niên ở thôn, cũng là một trong số ít người am hiểu về lễ quét làng cho biết: Nghi lễ quét làng bắt đầu từ miếu thờ Thần thổ địa, sau đó đến các gia đình và kết thúc ở một địa điểm gần nguồn nước cuối thôn. Lễ quét làng ở thôn Lao Hầu diễn ra gần đây nhất là năm 2018.

Sau khi họp bàn cả thôn, các hộ thống nhất khoản đóng góp, phân công công việc và chuẩn bị lễ vật dùng cho nghi lễ gồm chó, gà, mảnh bát vỡ, ngói vỡ, cành đào, cỏ gianh, rượu, thịt, chè và đặc biệt là không thể thiếu một chiếc thuyền rồng.

Thầy cúng Lồ Dìn Sèng, thôn Chúng Chải A, thị trấn Mường Khương là một trong số ít người có thể thực hiện lễ quét làng của thôn. Theo ông Sèng, thuyền rồng được làm từ những cây tre, vầu dẻo dai, thuyền dán giấy màu trang trí, đồng bào Bố Y quan niệm rằng chiếc thuyền rồng chở những loại tà ma, những điều xấu, rủi ro mang đi xa.

Sau khi thực hiện các nghi lễ ở miếu thờ thổ địa, thuyền rồng được khiêng để thầy cúng làm nghi thức quét tà ma ở từng hộ trong thôn, khi đến khu vực cuối thôn, nơi gần nguồn nước, thầy cúng sẽ thực hiện nghi lễ cuối cùng với bài cúng riêng. Kết thúc bài cúng, thầy cúng và các hộ sẽ đốt thuyền rồng và lá bùa, sau đó thả tro trôi theo dòng nước để các loại tà ma, những điều xấu đi xa, không thể quay trở lại để làm hại dân bản.

Theo sự thay đổi của thời cuộc, nghi thức cộng đồng độc đáo này hiện không còn được thực hiện thường xuyên, vậy nhưng trong tâm thức của đồng bào Bố Y, lễ quét làng vẫn là một nghi lễ linh thiêng, gắn kết cộng đồng. Nghi lễ độc đáo đó thể hiện khát khao, mong muốn của tộc người rất ít người về cuộc sống ấm no, người người khỏe mạnh, bình an, bản làng ấm êm và hạnh phúc.