Tiền đề chuyển đổi mô hình quản lý thuế hộ kinh doanh - Bài 1: Nền tảng chuyển đổi mô hình kinh doanh

Hoạt động tư vấn nằm trong chương trình tập huấn chính sách thuế cho hộ kinh doanh

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân xác định sẽ xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với HKD chậm nhất trong năm 2026. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, sẽ chấm dứt hoàn toàn phương thức thu thuế khoán đối với HKD và chuyển sang quản lý theo phương pháp tự kê khai, tự nộp thuế theo quy định của pháp luật về quản lý thuế. Việc áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền trở thành bước đi trong hành trình tạo đà chuyển đổi mô hình này.

Đi từng bước

Việc áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền không mới, khi từ năm 2022, ngành thuế đã triển khai áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền. Bước đầu triển khai, ngành thuế tập trung vào nhóm đối tượng doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai có hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng. Đến năm 2024, cơ quan thuế đã mở rộng triển khai HĐĐT, HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu, hoạt động kinh doanh vàng và một số lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro khác; đồng thời tăng cường công tác kiểm soát, chống gian lận HĐĐT. Số liệu từ Thuế thành phố Huế, đến cuối năm 2024, thành phố có 409 cơ sở kinh doanh đã triển khai HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền.

Hộ kinh doanh chia sẻ các vướng mắc tại hội thảo do Thuế thành phố phối hợp với các đơn vị tổ chức

Mới đây, Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hóa đơn chứng từ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/6/2025, đối tượng áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền đã được mở rộng. Cụ thể, HKD, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên và doanh nghiệp có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế. Các ngành nghề sẽ áp dụng bao gồm: Trung tâm thương mại; siêu thị, bán lẻ (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); ăn uống; nhà hàng; khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho vận tải đường bộ, dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, hoạt động chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định.

Ông Đoàn Vĩ Tuyến, Trưởng Thuế thành phố Huế cho hay, việc áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người nộp thuế và cơ quan quản lý. Chính vì vậy, việc triển khai HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền được xem là giải pháp quan trọng trong công tác quản lý thuế hiện nay. HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền được kết nối trực tiếp với cơ quan thuế giúp theo dõi, giám sát doanh thu hiệu quả, giảm thiểu tình trạng khai sai hoặc không khai báo thu nhập, giúp cơ quan thuế tăng cường kiểm soát doanh thu, hạn chế thất thu thuế. Việc lập HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền minh bạch giúp đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ, đồng thời hạn chế tối đa rủi ro thất thu cho ngân sách nhà nước; ngăn chặn hành vi gian lận, trốn thuế.

Ngoài ra, đây còn là giải pháp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi thông tin trên hóa đơn rõ ràng, đầy đủ và dễ tra cứu, giúp khách hàng an tâm trong việc đối chiếu, khiếu nại hoặc kiểm tra nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ. Việc số hóa toàn bộ quy trình hóa đơn giúp giảm lỗi phát sinh, đảm bảo thông tin chính xác, rõ ràng cho cả hai bên trong giao dịch.

Chuyển đổi mô hình quản lý thuế

Để tiếp tục hiện đại hóa công tác quản lý thuế đối với HKD, xóa bỏ thuế khoán theo tinh thần Nghị quyết 68, mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định 3389 phê duyệt Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với HKD khi xóa bỏ thuế khoán”. Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, chính sách thuế, đề án tập trung hoàn thiện phương pháp quản lý thay thế phương pháp thuế khoán sang phương pháp kê khai.

Các cơ sở kinh doanh cung cấp hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng thuộc đối tượng áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền

Theo đề án, mô hình quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh được chia thành 3 nhóm. Với nhóm doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm, HKD không phải nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN) nhưng phải thực hiện kê khai 2 lần/năm (đầu/giữa năm và cuối năm) để xác định nghĩa vụ thuế. Nhóm này được khuyến khích dùng HĐĐT có mã của cơ quan thuế (trong giao dịch với người tiêu dùng). Nhóm doanh thu từ 200 triệu đến 3 tỷ đồng/năm, thuế GTGT sẽ được tính theo phương pháp trực tiếp theo % doanh thu hoặc tự nguyện đăng ký áp dụng phương pháp khấu trừ nếu đủ điều kiện. Thuế TNCN tính theo tỷ lệ % trên doanh thu theo từng ngành nghề. Nhóm này thực hiện kê khai theo quý (4 lần/năm) và quyết toán năm, bắt buộc dùng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền nếu có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm và có hoạt động kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng.

Nhóm doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm bắt buộc phải áp dụng khấu trừ, số thuế phải nộp bằng thuế GTGT đầu ra trừ thuế GTGT đầu vào được khấu trừ. Thuế TNCN bằng 17% trên thu nhập tính thuế, thực hiện kê khai theo tháng (nếu có doanh thu năm trên 50 tỷ) hoặc theo quý và quyết toán năm, bắt buộc phải sử dụng HĐĐT có mã hoặc HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền.

Một trong những giải pháp quan trọng hỗ trợ HKD được đề án này chỉ rõ chính là tăng cường ứng dụng công nghệ số, HĐĐT, phát triển các nền tảng số dùng chung hỗ trợ cho HKD đảm bảo 100% HKD có thể thực hiện các thủ tục bằng phương thức điện tử một cách dễ dàng; xây dựng và cung cấp miễn phí hoặc với chi phí thấp các nền tảng số, phần mềm kế toán cho HKD và doanh nghiệp siêu nhỏ để khuyến khích, hỗ trợ HKD và doanh nghiệp siêu nhỏ chuyển đổi; xây dựng hệ thống ứng dụng tính thuế tự động từ dữ liệu HĐĐT nhằm giảm gánh nặng kê khai cho HKD và tăng độ chính xác trong tính thuế.

Về phía cơ quan thuế, ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý rủi ro trên cơ sở xây dựng cơ sở dữ liệu HKD với các bên liên quan, đảm bảo giám sát chặt chẽ hoạt động của HKD sau khi bỏ thuế khoán, tạo nền tảng cho quản lý hiện đại, chống thất thu...

Mới đây, Thuế thành phố đã gửi thư ngõ đến các HKD trên địa bàn liên quan đến việc chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh từ khoán sang kê khai từ ngày 1/1/2026. Ông Đoàn Vĩ Tuyến, Trưởng Thuế thành phố Huế khẳng định, bất cứ sự thay đổi nào cũng mang đến những bỡ ngỡ ban đầu. Tuy nhiên, việc chuyển sang phương pháp kê khai sẽ là cơ hội để HKD nâng cao uy tín và sự chuyên nghiệp, dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng và các tổ chức tín dụng, mở rộng cơ hội hợp tác, tự tin tham gia vào các chuỗi cung ứng lớn và trở thành đối tác tin cậy của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Để đảm bảo quá trình chuyển đổi, Thuế thành phố Huế và các thuế cơ sở trực thuộc cam kết sẽ luôn đồng hành, sát cánh cùng HKD. “Chúng tôi sẽ tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn chi tiết, cung cấp các công cụ và phần mềm hỗ trợ, đồng thời đơn giản hóa tối đa các thủ tục hành chính để các hộ, cá nhân kinh doanh tiếp cận các chính sách thuế một cách dễ dàng hơn”, ông Tuyến thông tin.

(còn nữa)

Bài, ảnh: Hoàng Anh