'Tiến quân ca' trên đỉnh Fansipan

Đều đặn vào sáng thứ 2 hằng tuần, trên đỉnh núi Fansipan diễn ra lễ thượng cờ Tổ quốc, một nghi thức thiêng liêng được Ban Quản lý Khu Du lịch Sun World Fansipan Legend thực hiện. Sau lễ thượng cờ, du khách được hòa mình vào những giai điệu hùng tráng mang âm hưởng bài “Tiến quân ca” của cố nhạc sỹ Văn Cao, tuy nhiên đó lại là một sáng tác mới của nhạc sỹ trẻ Xuân Quỳnh, ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan”. Đó cũng là ca khúc mới vinh dự đoạt giải A tại Liên hoan Âm nhạc toàn quốc đợt 2 năm 2023 do Hội Nhạc sỹ Việt Nam tổ chức.

Tôi gặp nhạc sỹ Đỗ Xuân Quỳnh tại một quán cà phê bên bờ sông Hồng vào một ngày đầu đông. Tuy nắng đã hửng lên sau đợt giá lạnh, nhưng cái khô hanh đang hong giòn từng vạt lau trắng bông ven bờ sông đầy gió và làm đỏ thêm những tán lá bàng trên con phố nhỏ.

Vừa trở về sau Liên hoan Âm nhạc toàn quốc đợt 2 năm 2023, nhạc sỹ Xuân Quỳnh chia sẻ niềm vui khi ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” của anh là một trong những tác phẩm được trao giải A tại liên hoan.

Nhạc sỹ Xuân Quỳnh cho biết: Tôi luôn ấp ủ viết những ca khúc mang giai điệu hùng tráng, tự hào, ca ngợi Tổ quốc cũng như vẻ đẹp mảnh đất biên cương Lào Cai nhưng vẫn chỉ dừng lại ở dự định, chưa tìm được ý tưởng thực sự để thể hiện thành ca khúc. Trong chuyến cùng đoàn công tác lên đỉnh Phan Si Păng vào sáng thứ 2 đầu tuần, chúng tôi được chứng kiến một nghi thức đặc biệt là Lễ thượng cờ Tổ quốc.

Trên “nóc nhà Đông Dương”, giữa mây trời bao la, tiếng nhạc Quốc ca vang lên hùng tráng, lá cờ Tổ quốc đỏ thắm được kéo lên tung bay giữa mây trời. Những giai điệu, âm thanh, hình ảnh ấy khiến không chỉ riêng tôi mà tất cả đều trào dâng niềm xúc động, tự hào dân tộc. Khi trở về, những kỷ niệm ấy đã tạo nguồn cảm hứng để tôi sáng tác ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan”.

Ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” của nhạc sỹ Xuân Quỳnh mở đầu bằng những ca từ “Đoàn quân Việt Nam đi, vì Nhân dân chiến đấu không ngừng”. Đó cũng là 2 câu trong bài “Tiến quân ca” đã trở thành Quốc ca của Việt Nam. Tác giả khéo léo đưa những ca từ, giai điệu hùng tráng của “Tiến quân ca” mở đầu cho bài hát, tạo cảm xúc vừa quen, vừa lạ cho người nghe. Đặc biệt hơn, ngay sau đó là khẩu lệnh “Nghiêm! Chào cờ!” vang lên. Đây là khẩu lệnh chỉ thực hiện trong nghi thức chào cờ, đưa người đọc trở lại trạng thái nghiêm trang như đang tham gia một lễ chào cờ thật.

Tiếp đó, đoạn điệp khúc của bài hát vang lên với những ca từ, giai điệu đầy tự hào, thắm đượm tình yêu quê hương, đất nước: “Tiến quân ca vang khắp chín tầng mây/Giữa bao la là lá cờ thắm tươi/Trong tim ta ngàn lời ca vang mãi/Ôi thiêng liêng mỗi tấc đất quê hương”.

Nhạc sỹ Xuân Quỳnh tâm sự, những ca từ trong bài hát “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” được anh viết với cảm xúc tự hào, tình yêu Tổ quốc từ trái tim mình, nên giai điệu cũng thể hiện niềm tự hào ấy. Khi thể hiện bài hát, ngoài viết theo lối nhạc hành khúc, thể tốp ca lĩnh xướng, anh kết hợp với phần bè đuổi, bè hòa âm, những đoạn vocal để giai điệu thêm hào hùng, âm vang.

Tuy viết ca khúc trong một đêm, nhưng để hoàn thiện ca khúc phải mất gần một tháng với những trăn trở, suy nghĩ để chăm chút cho “đứa con tinh thần”.

Nhắc đến nhạc sỹ Xuân Quỳnh, những người yêu âm nhạc đã biết đến anh qua nhiều ca khúc với âm hưởng, giai điệu ngọt ngào, mang đậm bản sắc âm nhạc dân gian của các dân tộc vùng cao Tây Bắc. Tiêu biểu như những ca khúc mang âm hưởng dân ca dân tộc Mông như “Tìm em cô gái Si Ma Cai”, “Gặp em trên đỉnh sương mây”, “Cô gái vùng cao xinh đẹp”; những bài hát mang âm hưởng dân ca Tày như “Bảo Yên câu ca quê mình”, “Ơi Noọng yêu”; có cả những bài hát mang âm hưởng ca trù như “Ngàn năm vang vọng”…

Tuy nhiên, đối với những ca khúc mang giai điệu hành khúc, âm hưởng hào hùng thì Xuân Quỳnh chưa có nhiều ca khúc để lại dấu ấn trong lòng người nghe. Nhạc sỹ Xuân Quỳnh bộc bạch, thực ra, trên hành trình sáng tác âm nhạc, anh đã có nhiều lần sáng tác những bài hát với âm hưởng ngợi ca, hào hùng, tuy nhiên không mấy thành công.

Một số ca khúc như “Những bông ban màu xanh”; “Những chiến sĩ cảnh sát cơ động”… khi ra đời không có sức sống lâu bền. Những thất bại đó khiến anh luôn trăn trở, suy nghĩ, đau đáu đi tìm nguồn cảm hứng cũng như đề tài để thể hiện một ca khúc thực sự tâm đắc. Chỉ đến khi “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” ra đời, Xuân Quỳnh mới bước đầu thành công với thể loại hành khúc.

Theo nhạc sỹ Xuân Quỳnh, việc sáng tác ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” đặt anh trước nhiều thử thách như làm thế nào đưa ca từ, giai điệu bài “Tiến quân ca” của cố nhạc sỹ Văn Cao vào bài hát của mình mà vẫn tự nhiên, không “đạo nhạc”, đưa khẩu lệnh “Nghiêm! Chào cờ!” vào bài hát cho phù hợp, không khô cứng. Vì ca khúc theo thể loại tốp ca lĩnh xướng nên khi thu âm, phối khí rất công phu, cần một ca sỹ có giọng hát âm vang, hào hùng cùng tốp ca 8 người thể hiện.

Ngoài ra, anh không chỉ muốn người nghe cảm nhận ca khúc qua bản audio mà còn được xem hình ảnh lễ thượng cờ thiêng liêng trên đỉnh Phan Si Păng nên cần thực hiện một MV với những hình ảnh ấn tượng. Chi phí thực hiện ý tưởng đó khá tốn kém. Nhạc sỹ Xuân Quỳnh “bật mí”, anh đã dành hơn 4 tháng lương để biến ý tưởng thành hiện thực.

Từ việc được đầu tư nghiêm túc từ sáng tác cho đến thể hiện, ca khúc “Tiến quân ca trên đỉnh Fansipan” của nhạc sỹ Xuân Quỳnh đã giành được những phần thưởng đáng tự hào: Giải A Giải thưởng Văn học - Nghệ thuật tỉnh Lào Cai năm 2021; Giải A Liên hoan Âm nhạc toàn quốc đợt 2 năm 2023. Trong lễ bế mạc Liên hoan Âm nhạc toàn quốc đợt 2 vừa qua, Ban Tổ chức đã chọn ca khúc để công diễn. Những giai điệu tự hào cùng hình ảnh lễ thượng cờ trên đỉnh Fansipan được nhiều người biết đến, để lại nhiều ấn tượng, cảm xúc trong khán giả…

Nhạc sỹ Xuân Quỳnh hiện là Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Biểu diễn nghệ thuật Lào Cai; Trưởng Khoa Văn hóa - Nghệ thuật, Trường Cao đẳng Lào Cai. Dù bận rộn với nhiều công việc nhưng anh vẫn dành thời gian cho niềm đam mê sáng tác những ca khúc mới như món quà dành tặng những người yêu âm nhạc.

Nội dung: Tuấn Ngọc

Trình bày: Hoàng Thu