Tiết kiệm năng lượng: Báo chí đồng hành vì phát triển bền vững

Luật mới – động lực phát triển thị trường năng lượng hiệu quả

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Tiến Cường, Phó Tổng Biên tập Báo Công Thương nhấn mạnh: năm 2025 đánh dấu nửa chặng đường thực hiện Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 – 2030 (VNEEP 3) – chương trình có ý nghĩa chiến lược, được Chính phủ chỉ đạo quyết liệt nhằm tiết kiệm 7 – 10% tổng năng lượng tiêu thụ toàn quốc đến năm 2030.

Theo ông Cường, tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp giảm áp lực cung ứng điện, tiết giảm chi phí mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Khảo sát của VNEEP 3 cho thấy, tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng cả nước, có thể đạt 20 – 30%. Hiện hơn 3.000 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm đang tiêu thụ trên 80 tỷ kWh mỗi năm. Nếu mỗi cơ sở giảm 2% lượng điện tiêu thụ, cả nước có thể tiết kiệm khoảng 1,6 tỷ kWh/năm, tương đương hơn 3.200 tỷ đồng.

Theo ông Cường, việc Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ngày 18/6/2025 (có hiệu lực từ 1/1/2026) là dấu mốc hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy công nghệ xanh và quản lý nhu cầu điện hiệu quả hơn. Trong hành trình hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, truyền thông được xem là chìa khóa để lan tỏa nhận thức và chuyển đổi hành vi trong toàn xã hội. “Người làm báo không chỉ cần hiểu kỹ thuật năng lượng mà quan trọng là kể được câu chuyện bằng ngôn ngữ gần gũi, truyền cảm hứng, giúp chính sách đi vào đời sống” - ông Cường nói.

Ông Trần Đình Hoàng, Phó Trưởng ban Truyền thông Tổng công ty Điện lực miền Nam chia sẻ tại buổi tập huấn

Tại buổi tập huấn, ông Nguyễn Đình Hiệp, Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho biết, Việt Nam chưa hình thành thị trường năng lượng hiệu quả đúng nghĩa. Trong khi nhiều quốc gia đã phát triển thành công mô hình doanh nghiệp dịch vụ năng lượng (ESCO) – cơ chế “chia sẻ lợi ích” giúp khu vực tư nhân mạnh dạn đầu tư vào giải pháp tiết kiệm năng lượng – thì ở Việt Nam, khung pháp lý và chính sách hỗ trợ còn thiếu đồng bộ.

Ông Hiệp đề xuất cần có cơ chế tài chính đột phá, tín dụng ưu đãi và quỹ hỗ trợ riêng để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư. Điểm mới đáng chú ý trong Luật sửa đổi là thành lập Quỹ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả – quỹ tài chính ngoài ngân sách nhằm hỗ trợ các dự án đầu tư, huy động vốn xã hội hóa, mở rộng phạm vi dán nhãn năng lượng, tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương và đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Ông Hiệp nhấn mạnh, luật cần hướng tới phát triển thị trường năng lượng hiệu quả lấy doanh nghiệp làm trung tâm, thúc đẩy hợp tác công – tư (PPP) và gắn với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính đến năm 2045.

Phóng viên các cơ quan báo chí tham quan thực tế tại Tổng công ty Điện lực miền Nam

Nâng cao kỹ năng truyền thông

Ông Trần Đình Hoàng, Phó Trưởng ban Truyền thông Tổng công ty Điện lực miền Nam cho biết, giai đoạn 2023 – 2025, đơn vị phấn đấu giảm tối thiểu 2% điện thương phẩm mỗi năm. Riêng năm 2024, khu vực phía Nam đã tiết kiệm hơn 2,2 tỷ kWh điện, tương đương 2,4% sản lượng điện thương phẩm, giúp giảm hàng triệu tấn CO₂ phát thải và bảo đảm cung ứng điện ổn định trong mùa cao điểm.

Đặc biệt, chương trình điều chỉnh phụ tải điện (DR) - khuyến khích doanh nghiệp dịch chuyển thời gian sử dụng điện sang giờ thấp điểm, đã thu hút gần 5.000 doanh nghiệp lớn tham gia, góp phần giảm công suất đỉnh và ổn định hệ thống điện. Nhờ đó, sản lượng điện tiết kiệm đạt hơn 2.000 triệu kWh mỗi năm, tương đương mức tiết kiệm trên 2,4% tổng điện thương phẩm.

“Tiết kiệm điện không chỉ là chiến dịch, mà là văn hóa ứng xử với năng lượng”, ông Hoàng chia sẻ và cho biết thêm, Tổng công ty Điện lực miền Nam đã triển khai hàng trăm phóng sự, video, tọa đàm và chương trình phát thanh cộng đồng để lan tỏa thông điệp “Tiết kiệm là trách nhiệm, hiệu quả là lợi ích chung”.

TS. Trần Bá Dung, nguyên Trưởng Ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng, báo chí không chỉ có nhiệm vụ đưa tin mà còn “phiên dịch chính sách” giúp người dân hiểu đúng và hành động đúng. Theo ông, các đề tài về năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không nên dừng lại ở những con số khô cứng mà cần được kể bằng câu chuyện con người, công nghệ và trách nhiệm xã hội.

TS. Dung cũng lưu ý, phóng viên khi phản ánh lĩnh vực này cần giữ được cân bằng giữa lợi ích Nhà nước – doanh nghiệp – người tiêu dùng, tránh cực đoan hoặc thương mại hóa thông tin; đồng thời biết chuyển hóa kiến thức kỹ thuật phức tạp thành thông điệp gần gũi, dễ hiểu với công chúng.

Tại buổi tập huấn, các phóng viên còn được tham quan thực tế tại Trung tâm Scada và Trung tâm chăm sóc khách hàng Tổng công ty Điện lực miền Nam, nơi ứng dụng công nghệ điều khiển từ xa và hệ thống quản lý điện năng thông minh – những mô hình tiêu biểu cho chuyển đổi số trong ngành điện.

Uyên Phương – Bích Liên