Tiêu chuẩn nào cho thẩm phán là người nước ngoài?

Bổ nhiệm đối với thẩm phán là người nước ngoài để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm

Có một chế định rất mới trong luật này đó là được mở rộng nguồn bổ nhiệm đối với thẩm phán là người nước ngoài và cho phép sử dụng tiếng Anh trong tố tụng và bản án được quy định tại Điều 9 và Điều 13 dự án luật

Đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) ủng hộ việc thu hút thẩm phán và chuyên gia quốc tế có uy tín tham gia xét xử theo vụ việc. Theo đại biểu, đây là lợi thế cạnh tranh cốt lõi của mô hình tòa án chuyên biệt. Tuy nhiên, dự thảo cần làm rõ cơ chế phòng ngừa xung đột lợi ích, đặc biệt với trường hợp thẩm phán có hoạt động tư vấn trọng tài hoặc lợi ích kinh tế liên quan đến các bên; phạm vi miễn trừ tư pháp cũng cần được xác định rõ có chịu trách nhiệm khi có lỗi cố ý hay không?

ĐBQH Lê Thu Hà - Lào Cai. Ảnh Quốc hội

Đại biểu đoàn Lào Cai cho rằng, việc cho phép sử dụng tiếng Anh trong tố tụng và bản án là cải cách. Tuy nhiên cần quy định rõ khi có khác biệt giữa bản tiếng Anh và tiếng Việt thì bản nào là bản chuẩn dùng để giải thích pháp lý và cơ chế lưu chiểu, công bố bản án có thể thiết kế trong quy tắc tố tụng theo hướng bản tiếng Anh là bản gốc cho giao dịch quốc tế và bản tiếng Việt phục vụ công bố và giám sát trong nước. Mở cửa hội nhập là cần thiết, nhưng tính minh bạch và khả năng giải trình thống nhất phải bảo đảm để tạo môi trường pháp lý ổn định, dự báo được cho nhà đầu tư.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (đoàn Phú Thọ) nhận xét, trong bối cảnh hiện nay khi thẩm phán của Việt Nam chưa đủ về số lượng cũng như chưa đảm bảo về chất lượng nên hiệu quả xét xử sẽ hạn chế. Điều này dẫn đến việc khó có thể cạnh tranh được với các tòa án chuyên biệt của các nước trên thế giới. Do đó, đại biểu thống nhất mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài nhằm đáp ứng các yêu cầu trước mắt trong giai đoạn hiện nay. “Điều này góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm và cũng là điều kiện rất tốt để các thẩm phán và thư ký là người Việt Nam có điều kiện học tập, học hỏi kinh nghiệm và nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn”, đại biểu đoàn Phú Thọ nêu ý kiến.

ĐBQH Đặng Bích Ngọc - Phú Thọ. Ảnh Quốc hội

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cũng đồng tình với việc cho phép bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài. Theo đại biểu, nhiều thẩm phán Việt Nam có chuyên môn cao nhưng tiếng Anh còn hạn chế. Nếu là doanh nghiệp nước ngoài, họ sử dụng ngôn ngữ Anh trong trung tâm tài chính quốc tế mà Việt Nam không có thẩm phán ngôn giỏi tiếng Anh thì làm sao tham gia xét xử được. Sự tham gia của thẩm phán nước ngoài sẽ thể hiện uy tín và các bên tranh chấp vì họ cho rằng xét xử như vậy mang tính độc lập. Dù đồng ý nhưng đại biểu cho rằng, trong luật quy định thẩm phán nước ngoài chỉ xét xử theo vụ việc.

Đại biểu Dương Ngọc Hải (đoàn TP Hồ Chí Minh) băn khoăn, trong trường hợp thẩm phán nước ngoài được bổ nhiệm làm thẩm phán tòa án chuyên biệt và cũng có thể sẽ được bổ nhiệm làm chánh án, phó chánh án tòa án chuyên biệt. Như vậy, vừa làm thẩm phán tòa án nước ngoài, vừa làm thẩm phán tòa án chuyên biệt và có thể làm chánh án tòa án chuyên biệt thì chế độ làm việc và cơ chế quản lý đối với họ như thế nào cần được quy định rõ. “Chúng ta chấp nhận thẩm phán nước ngoài làm việc ở nhiều nơi, ở tòa án nước ngoài và tòa án chuyên biệt, nhưng cần phải có chế độ làm việc để khi chúng ta cần thì họ sẽ có mặt. Đặc biệt, trong trường hợp thẩm phán tòa án chuyên biệt giữ vai trò chánh án thì còn chịu trách nhiệm quản lý tòa án chuyên biệt”, đại biểu Dương Ngọc Hải bày tỏ băn khoăn.

ĐB Dương Ngọc Hải - TP HCM. Ảnh Quốc hội

Đặt tiêu chuẩn cao hơn đối với thẩm phán quốc tế

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Thái Nguyên) về lâu dài, chúng ta phát triển nhân lực ở trong nước để tham gia xét xử, nhưng trước mắt, chúng ta cần đến những chuyên gia tốt, các luật sư tốt, các cựu thẩm phán tốt ở nước ngoài để làm thẩm phán cho tòa án chuyên biệt là rất là cần thiết. Theo kinh nghiệm quốc tế, tại tòa án ở Dubai hiện có 16 thẩm phán thì 11 thẩm phán là người nước ngoài, tại trung tâm tài chính quốc tế của Singapore có 41 thẩm phán thì 23 thẩm phán là người nước ngoài. Từ đó, đại biểu kiến nghị với Tòa án nhân dân tối cao khi triển khai luật nên ưu tiên lựa chọn các thẩm phán là các cựu thẩm phán của Anh, Austraylia đã nghỉ hưu, hiện đang công tác tại các trung tâm trọng tài quốc tế để tận dụng uy tín, kinh nghiệm xét xử họ. Điều này không chỉ phục vụ cho việc xét xử mà còn là để giúp cho tòa án Việt Nam xây dựng được bộ quy tắc tố tụng theo mô hình, theo luật.

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy - Thái Nguyên. Ảnh Quốc hội

Cùng chung ý kiến đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) cho rằng, các tòa án quốc tế đều yêu cầu thẩm phán phải có kinh nghiệm sâu rộng trong giải quyết tranh chấp thương mại và tài chính xuyên biên giới, có kiến thức về hợp đồng quốc tế, Luật Thương mại quốc tế và đặc biệt là có nền tảng trọng tài quốc tế, năng lực sử dụng tiếng Anh pháp lý là yêu cầu bắt buộc. Do đó, dự án luật cần bổ sung rõ các yêu cầu này, đồng thời đặt ra tiêu chuẩn cao hơn đối với thẩm phán quốc tế như từng là thẩm phán tòa án cấp cao, luật sư danh tiếng, giáo sư luật hoặc là trọng tài viên quốc

Giải trình trước Quốc hội về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết sẽ tiếp thu các ý kiến, phối hợp với Cơ quan thẩm tra để xem xét trong quá trình chỉnh lý dự thảo Luật. Về việc xác định tiêu chí Thẩm phán là người nước ngoài, đề nghị Quốc hội cho phép Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chịu trách nhiệm xây dựng Bộ tiêu chí để lựa chọn thẩm phán trước khi trình Chủ tịch nước bổ nhiệm.

Nguyễn Vân-Vân Anh/VOV.VN