Tiêu chuẩn xanh trở thành điều kiện: Việt Nam phải tăng tốc kinh tế tuần hoàn

Trong bối cảnh toàn cầu hiện nay, các nền kinh tế đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc - từ mô hình tăng trưởng tuyến tính “khai thác - sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ” sang mô hình kinh tế tuần hoàn, nơi tài nguyên được sử dụng hiệu quả, chất thải trở thành tài nguyên mới, và phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường. Thế giới đã chứng minh rằng, kinh tế tuần hoàn không chỉ là một mô hình sinh thái, mà là một chiến lược phát triển bền vững mới, giúp tăng năng suất tài nguyên, giảm chi phí sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo việc làm xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Doanh nghiệp chuyển đổi xanh đáp ứng nhu cầu thị trường

Ông Nguyễn Tiến Huy, Giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, cùng với kinh tế xanh, kinh tế phát thải carbon thấp, mô hình kinh tế tuần hoàn được coi là chìa khóa để giải quyết yêu cầu về sử dụng tiết kiệm các nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới phát triển bền vững, hài hòa đồng thời lợi ích kinh tế và môi trường. Việc chuyển đổi từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu thế phát triển tất yếu, một cơ hội phát triển kinh tế cho Việt Nam, mang lại nhiều lợi ích cho quốc gia và doanh nghiệp...

Theo TS. Phí Vĩnh Tường, Phó Viện trưởng, Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới, phát triển kinh tế tuần hoàn không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đạt được các mục tiêu: phát triển bền vững theo định hướng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021–2030; thực hiện các cam kết quốc tế về phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; cụ thể hóa Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 của Chính phủ. Đồng thời nhấn mạnh, trước yêu cầu nâng chuẩn “xanh” trong hoạt động sản xuất - kinh doanh và đáp ứng các quy định ngày càng chặt chẽ của thị trường quốc tế, Việt Nam cần thúc đẩy áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn một cách thực chất.

"Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hàn Quốc đang áp dụng hàng loạt quy chuẩn “xanh”, từ thiết kế sinh thái đến tiêu chuẩn tái chế và truy xuất vòng đời sản phẩm, nếu Việt Nam không nhanh chóng triển khai kinh tế tuần hoàn, nguy cơ bị gạt ra khỏi chuỗi giá trị toàn cầu là rất lớn. Vì vậy, thực hiện Kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tăng trưởng xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động hội nhập trong chuỗi cung ứng bền vững toàn cầu", TS. Phí Vĩnh Tường nêu thực tế.

Chỉ 20% - 25% doanh nghiệp dệt may Việt Nam đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi xanh

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mô hình kinh tế tuần hoàn, Việt Nam vẫn phải đối mặt với hàng loạt rào cản. Theo nhiều chuyên gia kinh tế, hiện hoạt động tái chế, tái sử dụng mới ở mức đơn lẻ, công nghệ xử lý còn lạc hậu; khâu thiết kế sản phẩm - vốn là nền tảng để hình thành vòng đời tuần hoàn vẫn chưa được doanh nghiệp quan tâm đúng mức. Các chuyên gia cho rằng để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, cần một hệ thống chính sách rõ ràng, đồng bộ theo từng ngành và từng địa phương, cùng với cơ chế khuyến khích thị trường và tăng cường hợp tác, học hỏi kinh nghiệm quốc tế.

PGS.TS Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, cho rằng, kinh tế tuần hoàn ở nước ta mới ở giai đoạn khởi đầu và chưa được triển khai sâu rộng; trong công nghiệp, các mô hình khu công nghiệp sinh thái hay cộng sinh công nghiệp vẫn chỉ dừng ở thí điểm. Nguyên nhân chủ yếu là do đầu tư cho khoa học - công nghệ còn hạn chế, nhất là khu vực tư nhân; thể chế hỗ trợ đổi mới sáng tạo chưa hoàn thiện; hệ sinh thái cho chuyển đổi xanh và chuyển đổi số chưa hình thành đầy đủ, dẫn đến thiếu các động lực mạnh để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Để đưa chủ trương vào thực tiễn, PGS.TS Bùi Quang Tuấn đề xuất, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, loại bỏ rào cản và hài hòa tiêu chuẩn với các thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, cần tạo đột phá trong khâu thực thi, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đầu tư cho khoa học - công nghệ; phát triển hạ tầng – từ thu gom, phân loại, tái chế chất thải cho đến hạ tầng số - bởi đây là nền tảng giúp triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn hiệu quả. Đồng thời, cần mở rộng các cơ chế thí điểm (sandbox) và khuyến khích doanh nghiệp tăng đầu tư nhiều hơn cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và R&D.

Với doanh nghiệp, giải pháp đầu tiên là nâng cao nhận thức cao hơn về kinh tế tuần hoàn. Cần tạo ra một phong trào chuyển đổi xanh mạnh mẽ, trong đó nhấn mạnh rằng yếu tố xã hội là hết sức quan trọng, bao gồm nhận thức, truyền thông, đảm bảo công bằng và tính bao trùm "không để ai bị bỏ lại phía sau". Tiếp đến, doanh nghiệp phải chuẩn bị rõ ràng về ESG (Môi trường - Xã hội và Quản trị), tài chính, công nghệ và cách thức kết nối để đáp ứng các yêu cầu của thị trường quốc tế. Cuối cùng, cần tạo lập được một nền tảng văn hóa chuyển đổi kép - chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh.

Một số doanh nghiệp tiên phong có chiến lược phát triển gắn với chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn hiện thực hóa bằng những hành động cụ thể.

"Bắt đầu từ nguồn lực, đầu tư vào công nghệ, thân thiện với môi trường, giảm thiểu lượng nguyên nhiên, vật liệu sử dụng, gắn kết hài hòa các lợi ích cùng các bên liên quan tạo nên sự phát triển bền vững. Doanh nghiệp minh bạch và tuân thủ, cụ thể trong chăn nuôi sử dụng các giải pháp minh bạch thuốc bảo vệ thực vật và kháng sinh, chăn nuôi hữu cơ; các hệ thống trang trại, hệ thống nhà máy đều ứng dụng hệ thống năng lượng sạch, như năng lượng mặt trời", ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc Điều hành Nghiên cứu Phát triển Vinamilk nêu ý kiến.

Khi thế giới đang bước vào kỷ nguyên phát triển xanh, việc nắm bắt đầu tư nghiêm túc cho kinh tế tuần hoàn sẽ giúp Việt Nam củng cố năng lực cạnh tranh, thích ứng tốt hơn với các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, tạo nền tảng phát triển bền vững.

Thúy Hằng/VOV1