'Khát điện' để tăng trưởng GDP và chuyển đổi số

Chiều 4.12, các đại biểu quốc hội thảo luận về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Nhu cầu năng lượng tăng "phi mã"

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên trong những năm tới, tốc độ tăng trưởng điện năng phải đạt hệ số từ 1,3 đến 1,5 lần.

Đặc biệt, trước xu thế chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và các trung tâm dữ liệu, nhu cầu tiêu thụ năng lượng sạch sẽ tăng đột biến.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên

Bộ trưởng dẫn chứng, hiện nay, tổng công suất nguồn điện của cả nước đang ở mức khoảng 90.000 MW. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng GDP và chuyển đổi số, chỉ trong 5 năm tới, tổng công suất này buộc phải tăng vọt, đạt mức từ 190.000 MW đến 254.000 MW.

Điều này đồng nghĩa với việc quy mô nguồn điện của Việt Nam phải tăng gấp 2,5 đến 3 lần so với hiện tại. Đây là một thách thức khổng lồ đòi hỏi hạ tầng và nguồn vốn đầu tư rất lớn mà các quy định pháp luật hiện hành chưa thể đáp ứng kịp.

Do đó, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết để thể chế hóa chủ trương tại Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20.8.2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là bước đi cấp thiết, nhằm tạo ra cơ chế "vượt trội", tháo gỡ khó khăn từ thực tiễn để thu hút nhà đầu tư.

Doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia điện hạt nhân

Về vấn đề điện hạt nhân, đại biểu Nguyễn Văn Thân (Hưng Yên) bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ, cho rằng đây là nguồn điện ổn định, giá thành thấp và lâu dài, cần dũng cảm triển khai.

Dành sự quan tâm đến phát triển điện hạt nhân module nhỏ, ĐBQH Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi) lưu ý, dự thảo Nghị quyết chỉ quy định khuyến khích doanh nghiệp khu vực nhà nước và tư nhân tham gia nghiên cứu, đầu tư phát triển điện hạt nhân module nhỏ. Quy định này còn chung chung, chưa có một cơ chế, chính sách nào thật sự rõ ràng.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Hưng Yên)

Theo đại biểu, năng lượng hạt nhân đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyên sâu và vật lý hạt nhân cũng đòi hỏi sự an toàn là tuyệt đối, nếu rò rỉ tia phóng xạ sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân xung quanh.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết dự thảo nghị quyết đã đặt vấn đề mở rộng đối tượng tham gia phát triển điện hạt nhân, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân có đủ năng lực tài chính, kỹ thuật.

Tuy nhiên, hướng đi trước mắt là tập trung vào điện hạt nhân module nhỏ (SMR) với công suất từ 300 MW trở xuống. Ông Diên coi đây là những bước đi thận trọng nhưng cần thiết để vừa phát triển điện năng, vừa tiếp cận công nghệ hạt nhân vì mục tiêu hùng cường của đất nước.

Thúc đẩy xã hội hóa trong đầu tư năng lượng

Theo đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) dự thảo đề xuất chấp thuận nhà đầu tư không qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu đối với các dự án điện lực quan trọng của quốc gia; dự án đặt tại khu vực nhạy cảm quốc phòng an ninh; trên cơ sở đề xuất của doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn hoặc công ty con 100% vốn.

Đại biểu Toàn cho rằng việc này có thể hạn chế vai trò của doanh nghiệp tư nhân theo tinh thần Nghị quyết 68 và định hướng về sự bình đẳng trong kinh doanh.

Ông Toàn đề xuất khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đầu tư để đảm bảo thực hiện đúng định hướng của Đảng và Nghị quyết 68, đồng thời giải quyết vấn đề năng lượng quốc gia.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu)

Đồng tình quan điểm trên, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Khánh Hòa ) nhất trí việc huy động nguồn lực xã hội hóa tham gia vào đầu tư phát triển năng lượng quốc gia và cho rằng quy định trong dự thảo còn chưa rõ nét.

“Cơ quan soạn thảo cũng cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung quy định về công tác xã hội hóa mạnh mẽ để đảm bảo cơ chế chính sách cho địa phương huy động tích cực những nguồn lực trong và ngoài nước tham gia phát triển năng lượng quốc gia. Đặc biệt là nguồn năng lượng tái tạo nhằm cũng giảm bớt tình trạng phụ thuộc hoàn toàn vào đầu tư công”, bà Hương đề xuất.

Đại biểu Hương cũng đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát nghiên cứu bổ sung quy định cho phép các doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án điện lực, đặc biệt là điện gió, điện mặt trời và việc đầu tư lưới điện phân phối.

Bên cạnh đó, bà Hương cho rằng có hàng ngàn megawatt điện tái tạo đã hoàn thành nhưng chưa được hoạt động, giải tỏa công suất còn cầm chừng, chưa hết công suất. Điều này gây lãng phí tài sản xã hội và ảnh hưởng đến an ninh năng lượng, đề nghị cần rà soát nghiên cứu quy định để xử lý những tồn đọng này.

Bà Hương cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát, nghiên cứu quy định về việc phát triển điện mặt trời áp mái và năng lượng trong cộng đồng, nhằm giảm áp lực nguồn điện và giảm phát thải và cũng huy động được sức đóng góp của người dân và doanh nghiệp nhỏ.

Lam Thanh