Tiêu dùng xanh gõ cửa, thương mại điện tử trước bài toán phát triển bền vững

Thương mại điện tử trước thách thức phát triển bền vững

Theo báo cáo “Cơ hội xuất khẩu trực tuyến tại Việt Nam” của tổ chức nghiên cứu quốc tế Access Partnership, giá trị xuất khẩu thương mại điện tử B2C của Việt Nam dự kiến đạt 145,2 nghìn tỷ đồng (khoảng 5,8 tỷ USD) vào năm 2028, và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa dự kiến sẽ đóng góp 25% vào tổng giá trị này.

Riêng số liệu của Amazon cho thấy trong 5 năm qua, lượng sản phẩm Việt Nam xuất khẩu qua nền tảng này tăng đến 300%, mở ra cơ hội quốc tế chưa từng có cho doanh nghiệp Việt. Bên cạnh đó, Facebook, TikTok, instagram đã trở thành những kênh mua sắm phổ biến, hỗ trợ mạnh mẽ trong việc đưa sản phẩm, dịch vụ đến gần người tiêu dùng. Song hành với xu thế đó, các phương thức thanh toán hiện đại như ví điện tử, chuyển khoản trực tuyến, mã QR ngày càng được ưa chuộng nhờ tính tiện lợi và an toàn.

Giá trị xuất khẩu thương mại điện tử B2C của Việt Nam dự kiến đạt 296,3 nghìn tỷ đồng vào năm 2027.

Sự hỗ trợ của AI và Big Data cũng tạo nên bước tiến mới cho ngành. Các công cụ này giúp doanh nghiệp thương mại điện tử phân tích hành vi người tiêu dùng, dự đoán xu hướng và cá nhân hóa trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh và duy trì sự gắn kết khách hàng. Thêm vào đó, sự bùng nổ của smartphone cùng ứng dụng di động thúc đẩy thương mại di động trở thành xu hướng tất yếu, đưa trải nghiệm “mua sắm mọi lúc, mọi nơi” thành hiện thực.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) nhận định: “Thương mại điện tử Việt Nam đã tăng trưởng vượt bậc trong những năm gần đây, đặc biệt trong hoạt động xúc tiến xuất khẩu. Thương mại điện tử đã mở thêm kênh quan trọng để các doanh nghiệp vừa và nhỏ, dù tiềm lực tài chính hạn chế, vẫn có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng tại các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản”.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội, thương mại điện tử Việt Nam cũng đối diện những thách thức lớn liên quan đến phát triển bền vững. Khảo sát năm 2024 của Hiệp hội Thương mại điện tử của Việt Nam cho thấy, nếu bán ra thị trường một tỷ USD Mỹ sẽ để lại 7600 tấn nhựa. Còn nếu gọi thức ăn nhanh online mà dịch vụ giao dùng những túi xốp, vỏ hộp thì sẽ để lại tới 18.600 tấn nhựa. Dự báo đến năm 2030, nếu thương mại điện tử có quy mô 100 tỷ USD Mỹ thì sẽ để lại hơn 800.000 tấn rác thải nhựa và phải tốn rất nhiều nguồn lực để giải quyết vấn đề này.

Ông Hoàng Ninh, Trưởng phòng Chính phủ số (Cục Thương mại điện tử và kinh tế số, Bộ Công thương) chia sẻ: “Thương mại điện tử là lĩnh vực tiên phong trong nền kinh tế số. Sự phát triển của thương mại điện tử phải đi đôi với bền vững, tối ưu hóa toàn bộ quá trình từ sản xuất, kinh doanh đến trải nghiệm tiêu dùng, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ là lực lượng nòng cốt, trong khi Nhà nước đóng vai trò quản lý, xây dựng hạ tầng và kiến tạo điều kiện phát triển”.

Đến năm 2030, nếu thương mại điện tử có quy mô 100 tỷ USD Mỹ thì sẽ để lại hơn 800.000 tấn rác thải nhựa.

Theo ông Ninh, phát triển thương mại điện tử xanh sẽ gắn kết chặt chẽ với Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Chiến lược phát triển kinh tế số-xã hội số và các đề án của Bộ Công thương. Thời gian tới cần sớm hình thành Bộ tiêu chí quốc gia về thương mại điện tử bền vững.

“Mục tiêu của chúng tôi là đạt 60% doanh nghiệp thương mại điện tử tuân thủ tiêu chí bền vững, đồng thời giảm tỷ lệ vi phạm quyền lợi người tiêu dùng xuống chỉ còn 5%-10% trên tổng số website”, ông Hoàng Ninh cho biết.

Trong đó Nhà nước cần sớm xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp và người dân mua hàng chuyển sang sử dụng sản phẩm, dịch vụ xanh, giảm rác thải nhựa thông qua các chương trình khuyến mại, chính sách hỗ trợ cụ thể. Đồng thời, tăng cường kiểm soát, đánh giá hiệu quả thực hiện của các doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử.

Doanh nghiệp Việt mang xu hướng tiêu dùng xanh lên sàn thương mại điện tử

Trong dòng chảy sản xuất bền vững, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tiên phong đưa sản phẩm xanh lên sàn thương mại điện tử. Một doanh nghiệp Việt Nam đã biến phụ phẩm vỏ trứng thành bột canxi hữu cơ và chiết xuất nước kiềm thảo mộc từ vỏ quả có múi.

Bà Nguyễn Phương Mai, Trưởng bộ phận Truyền thông, Marketing của Công ty đầu tư DDA chia sẻ: “Chúng tôi triển khai mô hình thu gom phế phẩm để tạo ra sản phẩm hữu cơ giá trị, vừa giảm rác thải ra môi trường vừa góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng. Song song với đó, DDA cũng hợp tác với các sàn thương mại điện tử để đưa các sản phẩm xanh của mình đến với người tiêu dùng”.

Một doanh nghiệp Việt Nam đã biến phụ phẩm vỏ trứng thành bột canxi hữu cơ và chiết xuất nước kiềm thảo mộc từ vỏ quả có múi.

Theo Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao, năm 2024 có tới 59% người tiêu dùng sẵn sàng lựa chọn sản phẩm xanh, cho thấy xu hướng này ngày càng lan tỏa mạnh mẽ.

Ngày 23/9, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) đã ký biên bản ghi nhớ với CTCP Hi1 Việt Nam nhằm phát triển mô hình F2C-Factory To Customer-mô hình kinh doanh đưa sản phẩm trực tiếp từ nhà máy, cơ sở sản xuất đến trực tiếp tay người tiêu dùng đầu cuối, mô hình này sẽ thúc đẩy doanh nghiệp xanh đưa các sản phẩm bền vững với giá thành hợp lý lên sàn thương mại điện tử “Made in Vietnam”.

Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) đã ký biên bản ghi nhớ với CTCP Hi1 Việt Nam nhằm phát triển mô hình F2C-Factory To Customer. Ảnh: ĐỖ BẢO

Trước đó, ngày 1/7, Diễn đàn Thương mại xanh 2025 do Báo Sài Gòn Giải Phóng phối hợp Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và Công ty Arobid tổ chức cũng đánh dấu sự ra đời của sàn giao dịch B2B xanh EcoHub cùng triển lãm số 3D “No-Carbon City”.

Tại diễn đàn, Thứ trưởng Công thương Phan Thị Thắng khẳng định Thương mại điện tử, thương mại số xanh đang trở thành trụ cột quan trọng của chiến lược phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam.

Theo thứ trưởng, Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030 đã đặt ra mục tiêu: Đến năm 2030, tỷ lệ bao bì nhựa trong thương mại điện tử giảm xuống 45%, bao bì tái chế đạt ít nhất 50%, 40% doanh nghiệp logistics ứng dụng năng lượng sạch và 50% doanh nghiệp áp dụng chuỗi cung ứng xanh.

“Sự ra đời của các nền tảng thương mại điện tử xanh sẽ giúp doanh nghiệp từng bước "xanh hóa" chuỗi cung ứng, đáp ứng các tiêu chuẩn ESG ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế”, thứ trưởng nhấn mạnh.

Diễn đàn Thương mại xanh 2025 do Báo Sài Gòn Giải Phóng phối hợp UBND TP.HCM và Công ty Arobid tổ chức. Ảnh: SGGP

Thực tế cho thấy thương mại điện tử không chỉ là kênh bán hàng tiềm năng mà còn là công cụ lan tỏa lối sống xanh, nhất là với thế hệ người tiêu dùng trẻ. Hiện nhiều thương hiệu lớn như VinFast, Cocoon đã chọn thương mại điện tử làm kênh phân phối các sản phẩm xanh, bền vững của doanh nghiệp. Đây vừa là lời khẳng định nỗ lực, trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường và cộng đồng, vừa củng cố giá trị thương hiệu trong cuộc cách mạng tiêu dùng xanh.

Theo bà Nguyễn Phương Mai, Công ty DDA Việt Nam, khó khăn lớn nhất vẫn nằm ở việc thay đổi nhận thức và thói quen tiêu dùng.

“Sản phẩm hữu cơ thường có giá cao hơn, cộng thêm vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng khiến niềm tin người tiêu dùng bị lung lay. Việc nghiên cứu công nghệ chiết xuất hữu cơ từ phế phẩm cũng đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân sự khoa học lớn”, bà Nguyễn Phương Mai, chia sẻ.

Dù vậy, bà Nguyễn Phương Mai cho rằng những thách thức này chính là động lực để doanh nghiệp đổi mới, hợp tác trong và ngoài nước, tiếp tục khẳng định giá trị “Hữu cơ thuần Việt - sự sống thuần khiết”.

ĐỖ ĐỨC BẢO-LÊ THỊ HƯƠNG TRANG