Tìm cách tu sửa 'Ngai vua triều Nguyễn'

Ngày 28-5, UBND TP Huế có văn bản gửi Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xin ý kiến về thành lập Hội đồng cấp quốc gia để đánh giá tình trạng và đề xuất phương án bảo quản, tu sửa bảo vật quốc gia "Ngai vua triều Nguyễn", sau sự việc bị kẻ "loạn thần" xâm hại, gây hư hỏng.

Thành viên là những chuyên gia tên tuổi

Theo UBND TP Huế, hiện các quy định hiện hành chưa có hướng dẫn cụ thể về việc thành lập hội đồng đánh giá tình trạng và đề xuất phương án bảo quản, tu sửa bảo vật quốc gia. Vì vậy, để đánh giá một cách khoa học, toàn diện về tình trạng cũng như đề xuất phương án bảo quản, tu sửa phù hợp, hiệu quả đối với bảo vật quốc gia "Ngai vua triều Nguyễn", UBND TP Huế đề nghị Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chủ trì thành lập hội đồng hoặc có văn bản thống nhất ủy quyền để Huế chủ trì thành lập hội đồng. Đồng thời, chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể những nội dung để thuận lợi trong quá trình triển khai thực hiện.

Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế cũng tham mưu UBND TP Huế mời 11 thành viên tham gia thành phần hội đồng. Đây là những người đại diện cơ quan quản lý văn hóa, cơ quan chuyên môn, các chuyên gia nghiên cứu sâu có uy tín trong lĩnh vực văn hóa di sản, phục hồi cổ vật ở Hà Nội, TP HCM và Huế.

Điện Thái Hòa - nơi đặt Ngai vua triều Nguyễn

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế, cho biết đã trao đổi và các chuyên gia cũng đã đồng ý tham gia. Dự kiến khi Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chốt phương án thành lập hội đồng thì sẽ tổ chức họp vào cuối tuần này.

Theo ông Hải, sau khi có ý kiến của hội đồng, Sở Văn hóa và Thể thao sẽ báo cáo UBND TP Huế và Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xin ý kiến về phương án triển khai. Với phương án được các cấp thẩm quyền phê duyệt, sở sẽ yêu cầu Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế thực hiện với sự tham gia của các nghệ nhân và có sự giám sát chặt chẽ để đánh giá về kỹ thuật, mỹ thuật, chất lượng.

Từng dùng dây thép buộc ngai vàng

Ông Ngô Văn Minh, Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, khẳng định ngai vua triều Nguyễn đặt ở điện Thái Hòa, vừa bị xâm hại là chiếc ngai tồn tại hàng trăm năm qua. Đây là hiện vật gốc, độc bản nhưng không loại trừ khả năng đã từng được sửa chữa trước thời điểm lập hồ sơ công nhận bảo vật quốc gia.

Ngai vua triều Nguyễn trước thời điểm bị xâm hại

Vào ngày 24-2-2005, Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế lập phiếu đăng ký di vật, cổ vật Bảo vật quốc gia đối với "Ngai vua triều Nguyễn" cho thấy thời điểm này ngai bị bạc sơn thếp, long mộng. Hai con kỳ lân để đặt chân đang tu bổ.

Còn hồ sơ thuyết trình hiện vật "Ngai vua triều Nguyễn" ngày 31-8-2015 của Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế nhằm đề nghị công nhận bảo vật quốc gia, khẳng định đây là ngai độc bản, có niên đại vào thế kỷ XIX. Hiện vật gồm ngai, đế ngai và bửu tán làm vào năm 1923.

Vào thời điểm này các vị trí ghép mộng bị hở, các ô kính tráng thủy trang trí phía dưới bệ ngai bị hư hỏng. Tay ngai bên phải bị gãy rời, đã được gia cố tạm bằng dây thép; tay ngai bên trái bị nứt, lớp sơn thếp bị bong tróc. Một số chi tiết trang trí ở lưng ngai không còn nguyên vẹn. Đế ngai bị bong lớp sơn son thếp vàng và có hiện tượng mục gỗ.

TS Trần Đức Anh Sơn - nguyên Giám đốc Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế, người có tên trong thành viên trong hội đồng giám định di vật, cổ vật cách đây 20 năm, khẳng định "Ngai vua triều Nguyễn" là ngai gốc. Nhưng chiếc ngai này đã được sửa chữa trước năm 1975 ở phần tay ngai và có gia cố một số nơi. Ngoài ra, 2 con nghê gác chân là vật rời, cũng đã mất.

Bài học khó quên

Sau sự việc "Ngai vua triều Nguyễn" bị kẻ "loạn thần" xâm hại, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân có bài viết với chủ đề "Cần xem lại việc bảo vệ toàn bộ di tích". Ông Xuân dẫn lại câu chuyện cách đây hơn 30 năm, khi đó ông đã hướng dẫn cho nhà Đông phương học Boris Riftin (người Nga) và nhà thơ Bằng Việt (người dịch tiếng Nga) vào thăm Thế Miếu trong Đại nội Huế.

Ngai vua Duy Tân - Bảo vật quốc gia được trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế

"Lúc ấy khách tham quan đã vãn, xung quanh các di tích chỉ còn mấy em học sinh, sinh viên tựa xe đạp vào tường móng các kiến trúc cổ, học bài thi. Cô bảo vệ xé vé vào cửa của chúng tôi xong lại tiếp tục đan giỏ bằng sợi nhựa màu. Không thấy cô nhắc nhở gì, chúng tôi vai mang mấy cái túi xách to tướng bước vào miếu để tham quan" - ông Xuân kể lại.

Lúc ra khỏi Miếu, Boris đã nói với ông Xuân: "Đây là di tích lịch sử có một không hai tại sao lại cho học sinh tự do vào đây học bài? Phải học ở thư viện chứ? Mỗi người chúng ta lại mang theo một cái xách to tướng vào nơi có nhiều cổ vật quý hiếm, không có ai theo dõi. Nếu chúng ta là những người gian, ăn cắp các cổ vật trong Thế Miếu thì sao?".

Ông Xuân nói rằng đó là một ý kiến thật bất ngờ và là một bài học đích đáng cho sự dễ dãi không chỉ của người bảo vệ mà còn của chính ông. Dù chuyện đã xảy ra hàng chục năm nhưng ông vẫn còn cảm thấy xót. "Và tôi càng xót hơn khi hiện nay tình trạng xem nhẹ những giá trị tinh thần của tiền nhân vẫn còn diễn ra" - ông Xuân chia sẻ.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, người bảo vệ di tích phải hiểu rõ giá trị lịch sử, biết thương yêu quý trọng như của cha ông mình, biết rõ trách nhiệm thực hiện luật bảo vệ di tích.

Bài và ảnh: QUANG NHẬT